Aprel ayının əvvəlində Dağlıq Qarabağ cəbhəsində hərbi vəziyyətin gərginləşməsindən sonra Azərbaycan və Ermənistan tərəfi danışıqılar masası arxasına əyləşdilər.
Mayın 16-da Vyanada baş tutan İlham Əliyev - Serj Sarkisyan görüşünün ardından iyunda prezidentlərin yenidən müzakirə aparacağı gözlənilir.
Amma iyun ayında prezidentlərin görüşüb-görüşməyəcəyi hələ ki tam dəqiqləşməyib...
Dağlıq Qarabağ münaqişəsində sülh danışıqlarının son durumu necə qiymətləndirilir? Yaxın gələcəkdə baş tutacaq görüşlərdə münaqişənin sülh yolu ilə həllinin prespektivləri varmı?
Modern.az bu suallarla siyasi partiya rəsmilərinə müraciət edib.
Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə hesab edir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini sülh yolu ilə həlli üçün heç bir ümid qalmayıb:
“Hesab edirəm ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün heç bir prespektiv yoxdur. Çünki Rusiya bölgədə dinamik konfliktlər istəyir və bunu da daim öz nəzarətində saxlamağa çalışır. Ona görə də bu münaqişənin həllində hələ ki heç bir irəliləyiş olmayacaq. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bu gün yalnız konservləşdirilmiş şəkildə uzadılır.
Dünyada baş verən hadisələr fonunda Rusiya keçmiş sovet respublikalarına nəzarət mexanizmi üzərində işləyir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi yalnız Rusiya sıxışdırıldıqdan sonra öz həllini tapa bilər. Müharibə başlasa, Türkiyə və onun ardınca NATO və Avropa Birliyi regiona girsə, bu proses həll oluna bilər”.
Vəhdət Partiyasının sədri Tahir Kərimli düşünür ki, Ermənistan sülh danışıqlarından açıq-aşkar qaçdığı üçün Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin diplomatik yolla həlli hər gün zəifləyir:
“Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin danışıqlarla həll olunma ehtimalı çox azdır. Aprel hadisələrindən sonra beynəlxalq təzyiq nəticəsində atəşkəs əldə olundu və prezidentlər görüşdü. İndi isə danışıqlardan artıq formal olaraq Azərbaycan tərəfinin də imtina etmək imkanı yoxdur. Yalnız bir halda imtina etmək olar ki, Ermənistan tərəfi şərtləri açıq-aşkar pozsun. Ona görə də bu ay prezidentlərin görüşünün baş tutub-tutmayacağını hələ də gözləmək lazımdır. Ermənistan görüşdən açıq-aşkar qaçır. Status-kvonun dəyişməzliyi haqqında ATƏT-in həmsədrləri bəyanat verib. Ermənistanın danışıqlar prosesindən qaçmaq cəhdləri hələ də olacaq.
Belə olsa, Ermənistan yenidən şərtləri pozsa və xristian təəssübkeşləri ona açıq-aşkar dəstək versə, mənə elə gəlir ki, bu münaqişədə danışıqlar yolu artıq bitəcək.
Bu gün hamıya bəlli olduğu kimi, Rusiyaya da bilir ki, Azərbaycan öz torpaqlarını tam azad etmək gücündə və iqtidarındadır. Əgər beynəlxalq güclər buna imkan vermirlərsə, deməli özləri torpaqları azad edərək münaqişəni həll etməlidirlər”.
Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri Sərdar Cəlaloğlu deyir ki, münaqişənin həlli artıq müəmmalı fazaya gəlib çatıb, yəni anlaşılmaz bir durum yaranıb:
“Dağlıq Qarabağ münaqişəsi indi qeyri-müəyyən bir formadadır. Çünki nə də status-kvo, nə də onun dəyişdirilə biləcəyi bir mərhələsindədir.
Buradakı proses Rusiya tərəfinin mümkün qədər status-kvonun saxlamağa çalışmasından irəli gələn problemlərdədir. Rusiya bununla da Azərbaycana təsir edir.İndiki vəziyyət nə yaxşı və nə də pisdir. Hazırda münaqişə prosesində bir qeyri-müəyyənlik hökm sürür”.
Ədalət Partiyasının sədri İlyas İsmayılov Azərbaycanın yalnız müharibə ilə torpaqları azad edəcəyini düşünür:
“ATƏT-in Dağlıq Qarabağa heç bir köməyi olmayacaq. Biz torpaqlarımızı sülhlə deyil, yalınız müharibə ilə azad etməliyik”.
Müsavat Partiyası başqanını müavini Tofiq Yaqublu məsələ ilə bağlı fərqli düşünür:
“Aprel döyüşləri göstərdi ki, iqtidar Qarabağ problemini həll etmək gücündə deyil. Təbliğat bundan ibarət idi ki, Azərbaycan Ordusu düşməndən qat-qat güclüdür, Ermənistan Ordusu isə dağılır, çökür...
Güya ki, belə bir mənzərə yaratmışıq ki, biz hələ də sülh danışıqlaraına üstünlük veririk, lazım gəlsə, sabah İrəvana gedib çıxa bilərik. Apreldə lokal müharibə başladı və məlum odu ki, bizim həqiqi üstünlüyümüz yoxdur. Azərbaycan tərəfinin rəsmi məlumatlarında da gördük ki, itkilərimizin sayı 100-dən çox idi.
Münaqişənin hərbi yolu çətindir. Ona görə yox ki, Azərbaycan Ermənistana güc gələ bilməz. Ona görə ki, kiçik dövlətlərin özbaşına müharibə etməsi mümkün deyil. Azərbaycan məsələni sülh yolu ilə həll etmək istəyirsə, güclü beynəlxalq dəstəyi olmalıdır, hərbi yola baş vurmaq istəyirsə, yenə də beynəlxalq güclərlə yaxı münasibəti olmalıdır. Bu gün Rusiyanın Qarabağ münaqişəsində Ermənistanın arxasında durması və dəstək verməsi açıq-aydındır. Gümrüdə oturan generallar hər gün Azərbaycanı müharibə ilə hədələyir. Biz bu gün yalnız Amerika başda olmaqla mütərəqqi Qərb ölkələrinə güvənə bilərik. Azərbaycan isə işğalçı Rusiya ilə dostluq edir. Avropa və Amerikaya hücum taktikası seçmişik.
Qərbin əsas tələbləri Azərbaycanda azad seçi, məhkəmə, söz və mətbuat azadlığının olmasıdır.
Almaniya Bundestaqı Qarabağ münaqişəsinə görə Ermənistanı işğalçı dövlət kimi tanıyır, amma insan hüquqlarına görə Azərbaycanı qınayır.
Qarabağ münaqişəsi İsveç və ya Danimarka ilə Ermənistan arasında olsa indi çoxdan öz həllini tapmış olardı. Çünki İsveç və Danimarka demokratik ölkələrdir.
Azərbaycan NATO və digər təşkilatların tərəfdaşlıq proqramlarından imtina edir. Nəyə görə onlar bizə kömək etməlidirlər? Biz bu gün haradan kömək gəlirsə, ona qarşı çıxırıq”.
Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasının beynəlxalq əlaqələr katibi Elşən Mustafayev deyib ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll yolu sülh variantı ilə mümkün deyil və bunu Azərbaycan tərəfi də çox gözəl bilir:
“Aprel hadisələrindən sonra Dağlıq Qarabağ münaqişənin indiki sülh danışıqlarında heç bir müsbət nəticə gözləmək mümkün deyil.
Ən azı ona görə ki, Ermənistan və Rusiya bugünkü məqamda bu problemin həllində maraqlı deyil. Bu gün Rusiyanın özü ciddi beynəlxalq sanksiyalarla üz-üzədir.
Regiondakı lokal münaqişələri daim təsirində saxlamaq istəyən Rusiya Qarabağ probleminin həllində maraqlı deyil.
Çünki bu gedişlə Rusiya həm də beynəlxalq proseslərdən kənarda durmağa cəhd edir. Ona görə də Vyana görüşünün nəticələrindən qənaətə gəlmək olar ki, Ermənistan münaqişənin beynəlxalq hüquqa söykənən həllinə hazır deyil. Azərbaycan isə bu mərhələyə hazır vəziyyətdədir.
Azərbaycan tərəfi dəfələrlə bunu bəyan edib. Lakin məsələ ondadır ki, danışıqlar prosesinin heç bir nəticəsi görünmür.
Vyana görüşündə prezidentlərin iyun ayında görüşünün olacağı haqqında məlumatlar var idi. Amma bu gün görüşün baş tutub-tutmayacağı hələ də sual altındadır. Azərbaycan tərəfi çox gözəl bilir ki, danışıqlar başlasa belə, nəticəsi bizim üçün heç də uğurlu olmayacaq”.
Ağa AKİFOĞLU
