Mansur Piriyev
Şəxsi avtomobilləri ictimai nəqliyyatla əvəzləməyin vaxtı çoxdan çatıb
Öncə ona görə ki, bu ümumi mənafeyə uyğundur. Daha sonar isə kütləvi şəkildə ictimai nəqliyyatdan istifadə: şəhərdə maşın sıxlığının azalması, yollarda daha az tıxac,daha az yol hərəkəti qəzası, daha az ölüm, daha az səs-küy,əsəb pozuntusu, daha yaxşı ekoloji vəziyyət və daha təmiz hava deməkdir.
Səhv etmirəmsə, hansısa filosofun belə bir sözü var “ İnkişaf etmiş cəmiyyət, kasıbların avtomobillə gəzdiyi yox, varlıların avtobusla gəzdiyi cəmiyyətdir”
Bu gün şəhərdə hərəkət edən avtomobillərin salonuna diqqət yetirəndə əksər maşınlarda sadəcə sürücüləri görürük. Hətta maddi vəziyyəti nisbətən əlverişli olan ailələrin eyni vaxtda bir neçə avtomobildən istifadə etdiyini, səhər hərəsinin bir maşınla işə üz tutduğunu müşahidə edirik. Əlbəttə bu kimi hallar təkcə fərdi avtomobilə olan təlabatla bağlı deyil. Diqqətlə fikir vesək görərik ki, bu şəxsi avtomobilərə nəqliyyat vasitəsi kimi yox həm də status-simvol kimi yanaşmaqdan irəli gəlir. Çox təəssüf ki, bu hal getdikcə cəmiyyətdə olçü vahidinə çevrilir və gündəlik, adi norma kimi qəbul edilməkdədir. Təbi ki, məsələnin sosioloji tərəfləri də var. Unuduruq ki, israfçılıq heç vaxt mədəniyyət normasına çevrilə və ətrafdakılar üçün nümunə yarada bilməz.
Məsələnin sosioloji tərəfi ilə yanaşı, bu həm də şəhərdaxili yollarda tıxacların, hava kirliliyinin, səs-küyün, yollarda baş verən qəzaların, insan ölümlərinin artımına səbəb olur. Buna görə də məcbur olmadığı vaxtlarda insanlar şəxsi avtomobillər əvəzinə ictimai nəqliyyatdan istifadəyə üstünlük verməlidirlər. Şəxsi avtomobillərdən istifadə edən insanlar isə mümkün olduğu qədər şəhərin mərkəzi küçələrindən, tıxacların daha çox yarandığı yollardan yox, ictimai nəqliyyatın gur olmadığı digər alternativ yollardan istifadə etməlidir. Bu ümumi mənafeyə xidmət etməklə yanaşı həmin insanlara vaxt, yanacaq və təbii ki, əsəb gərginliyi ilə bağlı qənaət imkanı yaradacaq.
Əlbəttə, öz növbəsində sərnişindaşıma fəaliyyəti ilə məşğul olan şirkətlərin də üzərinə xeyli vəzifə düşür. Çünki bütün təbəqələrdən olan insanların rahatlıqla ictimai nəqliyyatı, avtobusu seçməsi birbaşa göstərilən xidmətlərin kefiyyəti ilə sıx şəkildə bağlıdır. Son illərdə ictimai nəqliyyatın təşkil olunması sahəsində ciddi adımlar atılmaqdadır. Sərnişindaşıma xidməti insanların tələblərinə uyğunlaşdırılmaqla yanaşı, bu sahədə beynəlxalq satandartların tətbiq olunması və daha mütərəqqi, qabaqcıl şəhərlərin, meqapolislərin təcrübəsindən istifadə edilir. Əlbətdə xeyli yol da qət olunub ancaq problemlər də mövcuddur. Hesab edirəm ki, problemlərdən biri də, bəlkə də birincisi bu sahəyə insanların baxışı, münasibəti ilə bağlıdır.Avtobusa daxil olan kimi sürücüyə suallar verən, giriş qapısının ağzında dayanan, tutacaqlardan tutmayan, avtobusun salonda uca səslə danışan, avtobusu ona lazım olan yerdə saxlatmağa çalışan, sürücü saxlamayanda qapıları yumruqlayan sərnişin, müvəqqəti yaranmış tıxac səbəbindən dayanacağa üç və ya beş dəqiqə gecikən sürücünü təhqir, yaxud şikayət edir. Bu bir reallıqdır ki, bu gün ictimai nəqliyyata fərdi nəqliyyat vasitəsi kimi baxan sərnişinlər var.
Bəzən də bu kimi xoşa gəlməz hallar günlərlə mətbuat səhifələrindən düşmür, sürücülərə, daşıyıcı şirkətlərə qarşı mənfi münasibət formaladırılır. Təssüf ki, bu kimi hallarda bəzən real vəziyyət nəzərə alınmır. Avtobusun yollarda avtomobil sıxlığı, təmir, tıxac yaxud baş vermiş yol hərəkəti qəzası ilə bağlı müvəqqəti gecikməsi unudulur. Bütün bunlar nəzərə alınmadan, hadisənin məğzi araşdırılmadan qaraguruh, ajotaş yaradılır və bir xidmət növünün inkişafı üçün maneə yaradan ictimai rəy formalaşdırılır.
Unutmaq olmaz ki, sərnişindaşıma fəaliyyəti çoxtərəfli münasibətlər sistemi üzərində qurulan bir xidmət növüdür.
Burada, sərnişinlər, daşıyıcı şirkətlər, eyni zamanda bu sahəyə yardımçı təşkilatlar, dövlət nəzarətini həyata keçirən qurumlar var. Ona görə də şikayət edən və ya hər hansı məlumatı ötürən şəxs, mediya orqanı daşıdığı məsuliyyəti dərk etməli, bütün tərəflərin vəzifəsini, məsuliyyətini nəzərə almalı, istənilən hadisəni araşdırmamış günahkar təyin etməməlidir.
Ona görə də bir sahə ilə bağlı ciddi dəyikiliklər gözləyirik, tələbkarlıq ediriksə o zaman bu istiqamətdə baxışlarımızı, münasibətlərimizi bir daha gözdən keçirməliyik. Xüsusən də bu münasibətlərin, sosial mühitin formalaşdığı ictimai nəqliyyat və sərnişindaşıma xidmətləri ilə bağlı bir sahədirsə, Çünki burada hər birimiz yeniliklər gözləyən iştirakçıyıq. Bu sahədə uzun illərdən bəri yaranmış neqativ vərdişləri birlikdə tərgitməli, streotipləri birlikdə qırmalıyıq.