Son 10 ilin müəyyən zaman kəsimində Azərbaycanda siyasi partiyalar gah aktiv, gah da passiv oldular. Heç şübhəsiz ki, mövcud siyasi durumda Azərbaycandakı müxalif partiyaların hər hansı aktivlik nümayiş etdirməsini gözləmək sadəlövhlük olardı.

Ona görə yox ki, onların təkcə maliyyə vəziyyəti yaxşı deyil. Həm də ona görə ki, həmin partiyaların siyasi gücü, sosial dayaqları da artıq özünün son akkordlarını vurmaqdadır.

Bu da həmin siyasi qurumları ölkə miqyaslı seçkilərin bütün növündə iştirak etməməyə vadar edir – bu isə onsuz da laxlamaqda olan sütunları bir az da silkələyir.

Ancaq etiraf edək ki, bu dalğa içərisində hələ də tam boğulmayan, mövcudluğunu qoruyub saxlayan və aktual məsələlərlə bağlı mövqelərini açıqlayan partiyalar da var.

Belə bir məqamda isə hələ də ümid işartıları sönməyən siyasətçilər partiya yaratmağa can atdılar. Söhbət son 10 ildən gedir. Şübhəsiz ki, onların gələcəyə böyük ümidləri potensiallarına uyğun olmayan  iddiaları ilə heç cür üst-üstə düşə bilmirdi.

Buna görə də son 10 ildə yaranan partiyaların cəmiyyətə böyük hədiyyə bəxş edəcəyi, siyasi həyata kolorit qatacağı gözlənilən deyildi.

Misal üçün, 2008-ci ilin sentyabrında elan olunan, dekabrından təsis qurultayını keçirən, 2009-cu ilin noyabr ayında dövlət qeydiyyatına alınan Aydınlar Partiyasının uğurları demək olar ki, yox səviyyəsindədir. Təbii ki, partiyanın sədri, hörmətli Qulamhüseyn Əlibəyli heç də belə düşünmür. Onun müsahibəsində dediyi fikirlərə diqqət edək:

“Aydınlar Partiyası indi də kifayət qədər güclü partiyadır. Bizim partiyanın vəziyyəti digərlərinə nisbətən pis də deyil. Amma lap yaxşı olduğunu da demək olmaz”.

Başa düşmək olar ki, Qulamhüseyn müəllim, siyasətçi kimi özlərinin zəif olduğunu etiraf etmək istəmir. Lakin yenidən sual etsək, partiyasının zəifliyinin ekvivalentliyini (“zəif” sözünü dilinə gətirmir) ümumi siyasi vəziyyətlə əlaqələndirəcək.

Digər belə siyasi partiya isə Açıq Cəmiyyət Partiyasıdır (ACP).  ACP 2007-ci ildə təsis edilsə də, hələ də dövlət qeydiyyatına alınmayıb. Azərbaycan parlamentinin eks-spikeri, hazırda ABŞ-da mühacirətdə yaşayan Rəsul Quliyevin 2013-cü il prezident seçkisindən sonra ACP liderliyindən istefa verməsi onsuz da zəif olan təşkilatı çıxılmaz duruma saldı. Üstəgəl, bunun ardınca Sülhhədin Əkbərin də ACP sədrliyindən getməsi bu partiyanın heç gülməyən üzünü bir az da qara elədi. Yəni, hazırda ACP yox vəziyyətdədir.

Maraqlısı isə odur ki, Sülhəddin Əkbər bundan sonra Azad Demokratlar Partiyası (AzDP) adlı təşkilat yaratdı. 2014-cü ilin iyul ayında bu partiyanın təsis qurultayı keçirildi. Lakin AzDP bu günə qədər dövlət qeydiyyatına alınmayıb. AzDP-ni də uğursuz təşkilat siyahısına aid etmək olar. Çünki, hazırda qurumun güclü siyasi fəaliyyəti, sosial bazası nəzərə çarpmır.

Siyasətçi Razi Nurullayev isə Əli Kərimlinin qərarı ilə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (AXCP) sədrinin müavini vəzifəsindən çıxarıldıqdan sonra eyni adlı partiya yaratdığını və onun sədri olduğunu bəyan etdi. Üstündən 2 ilə yaxın bir vaxt keçməsinə baxmayaraq nə Ədliyyə Nazirliyi Razi Nurullayevə “hə” deyir, nə də partiya güclü şəkildə təşkilatlana bilir.

Təbii ki, Razi bəy ənənəvi siyasi ritorika ilə çıxış edərək, AXCP adına iddia edən partiyasının  düşünüldüyü kimi zəif olmadığı qənaətindədir. Razi Nurullayevin bununla bağlı mətbuata verdiyi müsahibələrə diqqət etmək kifayətdir.

Müsavat Partiyasının 2015-ci ilin 27 sentyabrından keçirilən qurultayından bir müddət sonra partiyadan gedən Tural Abbaslı “Ağ blok” adlı təşkilat yaratdı. Ardınca isə bu təşkilat partiyaya çevrildi. Ad isə daha cəlbedici səslənir: Ağ Partiya. Lakin bu partiya da dövlət qeydiyyatına düşməyib. Bir sözlə Tural Abbaslı Ağ Partiya ilə öləzimiş müxalif cameəni ağ günə çıxara bilmədi. Daha bir fiasko...

REAL hərəkatı isə yuxarıda adları çəkilən təşkilatlardan qat-qat güclü hesab edilə bilər. Ən azından ona görə ki, REAL özü ilə Azərbaycan cəmiyyətinə  yeni bir dalğa gətirə bildi və istəyinə qismən nail oldu. Üstəgəl, REAL-a toplaşan simaların daha intellektual və savadlı olmaları diqqətdən də yayına bilməz. Bəlkə də buna görədir ki, qısa zaman kəsiyində REAL o biri siyasi təşkilatlara nisbətən sıralarına daha çox insan cəlb etdi. Buna baxmayaraq, REAL-ı da alternativ güc hesab etmək olmaz. Bunun üçün bir neçə səbəb var:

1) REAL-da nə qədər intellektual insanlar təmsil olunsa da, bu təşkilat özünə güclü sosial baza yığa bilməyib. Elektoratı zəifdir, yəni cəmiyyətdə AXCP, Müsavat Partiyasını dəstəkləyənlər REAL-ın tərəfdarlarından qat-qat çoxdur.

2) REAL kütlə şüuruna işləmir. Bəlkə də bu, daha yaxşıdır, amma tərəfdar toplamaq üçün cəmiyyətin bütün təbəqədən olan

insanlarını siyasi ritorikaya bədii, estetik şirinlik qatmaqla cəlb etmək lazımdır. REAL isə daha çox analizlərlə, dərin məzmunlu siyasi-iqtisadi mövzularla çıxış etdiyindən, bu, yalnız müəyyən qisim üçün bənzərsizdir.

3) REAL aktiv siyasi proseslərdə iştirakdan boyun qaçırır – məsələn, Milli Şura yarananda REAL bu qurumun üzvü olmaqdan imtina etdi. Bəlkə də ağıllı addım idi, çünki Milli Şura özü də ard-arda məğlubiyyətlərə düçar oldu. Lakin REAL Milli Şuraya qoşulmasa da, yenə də bu  ona divident gətirmədi.

Hazırda isə REAL partiyaya çevrilmək istiqamətində iş aparır. Lakin REAL-ın sədri İlqar Məmmədovun həbsdə olması bu prosesi ləngidir. Hər halda REAL rəsmilərinin dilindən çıxan sözlər belə deməyə əsas verir.

Ümumilikdə Azərbaycanda son ildə yaranan təşkilatların hansınınsa parlaq müvəffəqiyyətə imza atdığını demək mümkün deyil.

Aqşin KƏRİMOV