Siqaretin sağlamlığa ziyanından illərdir ki, danışılır, ona qarşı müxtəlif cür təbliğat aparılır. Di gəl ki, siqaret çəkmək kimi zərərli vərdişə aludə olanların sayı nəinki azalır, əksinə, artır...
İndi siqaretin aludəçisinə çevrilənlər arasında hər yaşdan, hər cinsdən olanlar var – kişi, qadın, qoca, cavan, uşaq... Heç bir qanun, qadağa siqaret çəkənləri bu vərdişdən çəkindirə bilmir. Bəziləri siqareti “özünü göstərmək” xətrinə damağına qoysa da, çoxları siqaretlə necə deyərlər, “yatıb-durur”.
Bu problem bütün dünyanı ağuşuna alıb və çoxdan qlobal məsələlər sırasına daxil edilib.
Yəqin ki, indi dünyada elə bir yaşayış məntəqəsi yoxdu ki, orda heç kim siqaret çəkməsin. Əgər olsaydı, o kənd, o qəsəbə, o şəhər unikal bir yaşayış yeri kimi bəlkə də “Ginnesin Rekordlar Kitabı”na düşə bilərdi.
Amma belə bir yer əvvəllər – yaxın keçmişə qədər olub. Həm də elə bizim ölkəmizdə - Azərbaycanda. Bu, Kəlbəcər rayonunun Quzey Çirkin kəndidir. 1993-cü ilin aprelinədək işğal olunmayan bu kənddə heç 1 nəfər də siqaret çəkməyib.
Bəs necə olub ki, bu kənddə heç kim siqaret aludəçisi olmayıb?
Kəlbəcər rayonunun Quzey Çirkin kəndinin sakini Əlövsət Ağalarov bu haqda Modern.az saytına danışıb.
“Siqaret çəkənləri bezdirib kənddən çıxarardılar”
Əlövsət Ağalarov Quzey Çirkin kəndində heç kəsin siqaret çəkmədiyini təsdiqləyib.
“Bu, dədə-babadan gəlmə bir ənənə idi. Kəndin ağsaqqalları yığışıb belə bir qadağa qoymuşdular ki, kim siqaret çəksə, gərək kəndi tərk eləsin. Fərz edin ki, kəndin mağazasına rayon istehsalat şöbəsindən siqaret gətirilirdi və həmin siqaretlər aylarla orada qalırdı. Heç bir kənd sakini siqaret almırdı. Təsadüfən kəndə qonaq gələn şəxslər onu ala bilərdi. Artıq “Raypo”dan da bilirdilər ki, bizim kəndin mağazasına siqaret verməyə ehtiyac yoxdur. Bu bir ənənə idi. Çox qəribəydi ki, bizə qonşu kəndlərdə siqaret çəkirdilər. Qonşu kəndlərin sakinləri arasında həm yaşlı adamlar, həm də cavanlardan siqaret çəkənlər az deyildi. Kəndimizə toya, yasa, qonaq qalmağa gələnlər olurdu. Onlar yığışıb bir yerdə siqaret çəkəndə bizim kəndin sakinləri həmin adamları bezdirib Quzey Çirkin ən çıxarardılar. Onlara başa salırdılar ki, bir də bu kəndə gələndə siqaret çəkməsinlər. Və həmin qonaqlar növbəti dəfə kəndə gələndə siqaret çəkməzdilər.
Bax, bizim kəndimizdə belə bir daşlaşmış adət vardı. Daha sonralar Kəlbəcər, o cümlədən bizim kənd rayon işğal olundu, həmin adət aradan çıxdı, unuduldu”.
“Siqaret çəkəni yerə yıxıb, ağzına mal peyini basırdılar…”
Müsahibimiz deyir ki, onun doğma kəndində siqaretə qarşı bir allergiya formalaşıbmış.
“Sizə olan hadisələrdən danışım. Deməli, yanacaqdoldurma məntəqəsində Camal adlı şəxs işləyirdi. O, aradabir gizlin siqaret çəkirmiş. Kimsə onun siqaret çəkdiyini görüb, gəlib kəndə xəbər vermişdi ki, Camala nəzarət olunsun. Kənd ağsaqqalları yığılıb cavanlara göstəriş vermişdilər ki, “Camalı tutun”. Cavanlar Camalı tutub, yıxmışdılar yerə. Sonra da cibindəki siqareti çıxarıb, əzmişdilər. Və ona dərs olsun deyə, ağzına mal peyini basmışdılar. Camalın “ay öldüm”, “ay boğuldum” kimi fəryadına məhəl qoyulmamışdı. Camal o hadisədən sonra əlinə bir də siqaret almadı.
Bax, o zamanlar kəndin ağsaqqallarına hörmət-izzət vardı. İndiki kimi deyildi. Ağsaqqalın bir kəlmə sözü hamıya bəs edirdi.
Bir dəfə də əsgərlikdən yenicə gəlmiş gənci cəzalandırmışdılar. O da siqaret çəkirdi. Onu da görüb ağsaqqallara xəbər vermişdilər. Ağsaqqallar onun valideynlərinə xəbər göndəırmişdilər: ya bu kənddən köçürsünüz, ya da oğlunuz siqareti tərgidir. O oğlan həmin gündən qorxusundan siqareti tərgitdi”.
“İndi həmkəndlilərimiz siqaret çəkirlər...”
Müsahibimiz onu da qeyd edib ki, Quzey Çirkin kəndi məhz siqaret çəkilmədiyinə görə YUNESCO-nun kitabına da düşüb:
“O vaxtlar kənddə tütün əkərdilər. Tütünü ondan hazırlanan tənbəkini satmaq üçün əkirdilər. Tək-tük hallarda kimsə onu kağıza büküb, çəkmişdi. O da daha sonra yığışdırıldı.
Bizim kənddə əkinçilik, heyvandarlıq və tütünçülük inkişaf etmişdi. Amma tütün əkilməsinə baxmayaraq, insanlar siqaret çəkmirdilər. Quzey Çirkin kəndində siqaretə nifrət vardı.
Amma dövran dəyişdi, araya köçkünlük düşdü… İndi məcburi köçkün həyatı yaşayan Quzey Çirkin sakinləri arasında siqaret çəkənlər var. Mən təxmini 7-8 nəfəri tanıyırm. Amma sayları elə də çox deyil. Çünki o adət-ənənə kənd adamlarının yaddaşında hələ də qalır. Hamı bilir ki, siqaret çəkmək olmaz. Həmçinin övladlarına da bunu başa salırlar”.
“Biri 100 yaşında rəhmətə gedəndə elə bilirdin ki, cavan adam ölüb”
Əlövsət Ağalarov deyir ki, Quzey Çirkin Azərbaycanda uzunömürlü inşanların ən çox yaşadığı kəndlərdən biri olub:
“Mənim nənəm 114 yaşında rəhmətə gedib. Kəndimizdə xəstəlikdən erkən yaşlarda ölən yox idi. Rəhmətə gedənlərin 90, 95, 100 yaşı olardı. Onda da elə bir ağlaşma qurulurdu ki, sanki cavan adam ölüb. Elə olub ki, 8,10 il ərzində bizim kənddə rəhmətə gedən olmayıb. Kəndin havası, suyu, təbiəti elə gözəl, elə saf idi ki… İnsanları da saf idi. Heç kim heç kimin toyuğuna kiş deməzdi, hərə öz işi ilə məşğul olurdu.
Bir sözlə, bizim kəndimizdən yox idi…”.
Mirmahmud KAZIMOĞLU
