Bu gün Azərbaycan estetik poeziyasının ən güclü nümayəndələrindən olan nakam taleli şair Mikayıl Müşfiqin anım günüdür. 1908-ci ilin 5 mayında anadan olmuş şair qısa ömür yaşamasına baxmayaraq, çağdaş Azərbaycan poeziyasının banilərindən birinə çevrildi. Təsadüfi deyil ki, Müşfiqin anadan olduğu tarix Azərbaycanda Şairlər Günü kimi qeyd olunur.
Modern.az böyük şairin anım günü münasibətilə Müşfiqlə bağlı kiçik bir detala toxunacaq. Bu detalı əslində, Müşfiq orijinallığının, təzəliyinin əksi kimi də anlamaq olar. Burada Müşfiqə məxsus bircə sözün belə, dəyişilməsinin poetik ruha nə dərəcədə təsir etdiyini görmək olar.
Bir zamanların tanınmış naşir və ictimai xadimi, Mikayıl Müşfiqlə yaxın dost olmuş İsrafil Nəzərov şairin dillər əzbəri olan iki şeirinin yaranma tarixçəsindən danışır:
“Mikayıl Müşfiqlə yaxın dost idim. Dilbər xanımın “Müşfiqli günlərim” kitabında da bu barədə yazılıbdır.
Müşfiq bir zamanlar Razin (indiki Bakıxanov-red.) qəsəbəsində elektrik dəmir yolu stansiyası yaxınlığında olan fabrik-zavod kambinatında dərs deyirdi.
Mən doğma kəndim Balaxanıda yaşayırdım. Biz çox vaxt şəhərdən elektrik qatarında bir yerdə gedərdik. Müşfiq Balaxanıda evimizdə çox olubdur.
1931-ci ilin axırlarında Müşfiq evimizdə olanda həmin lirik şeirləri albomuma yazdı”.
Oxuculara uzun müddət yanlış təqdim edilənlər də İsrafil Nəzərovun haqqında danışdığı həmin iki lirik şeirdir. Ömrünü demək olar ki, Müşfiq yaradıcılğına həsr edən mərhum şair Gülhüseyn Hüseynoğlu Müşfiqin şeirləri və başqa janrda olan bütün əsərlərini bir yerə toplayaraq, 1970-ci ildə şairin üç cildlik seçilmiş əsərlərini hazırlayanda kitaba “Hafizədən gələnlər” adlı bölmə əlavə edir. Adından da göründüyü kimi bu bölməyə şairin yazılı versiyası olmayan, yalnız yaddaşlarda yaşayan şeirləri daxil edilib. İsrafil Nəzərov sonradan arxivini gözdən keçirəndə Müşfiqin öz xətti ilə yazdığı iki orijinal şeirin həmin bölmədə səhv yazıldığını görür. Bir şeirin hər bəndində, demək olar ki, hər misrasında xeyli yanlışlıqlar nəzərə çarpırdı. O, kitabı 1970-ci ildə tərtib edən Gülhüseyn Hüseynoğluya bununla bağlı məktub yazsa da, 2004-cü ildə ərsəyə gələn “Seçilmiş əsərləri”ndə həmin şeirlər yenə də yanlış versiyada daxil edilir.
İsrafil Nəzərov Müşfiqin öz xətti ilə yazdığı iki lirik şeirin orijinalını 2008-ci ildə Nizami adına Ədəbiyyat Muzeyinə təqdim edir.
Müşfiq onun albomuna səliqəli xətlə yazdığı iki şeirə ortaq ad verib:
“Sevgi türküləri:
Doğru versiya:
“Çiçəklər məftunu bir bülbüləm ki,
Gözlərim baxçanın gülünə düşmüş.
Qəhrini çəkdiyim gülün surəti
Xəyalımın sakit gölünə düşmüş.
Onunçün çırpınır qolum-qanadım,
Onu yerdə deyil, göydə aradım.
Gör nə bədbəxtəm ki, axırda adım
Xırda uşaqların dilinə düşmüş.
Orda-burda keçdi gənclik həyatım
Hər yandan bağlandı rahi nicatım.
Mənliyim, şərəfim, müqəddəratım
Bir dəli ceyranın əlinə düşmüş.
Yanlış versiya:
Çiçəklər aşiqi bir bülbül kimi
Könlüm bir bağbanın gülünə düşdü.
Qəhrini çəkdiyim gülün surəti
Sakit xəyalımın gölünə düşdü.
Orda-burda keçdi gənclik həyatım
Hər yerdən kəsildi rəhi-nicatım
Gör nə bədbaxtam ki, axırda adım.
Hər körpə uşağın dilinə düşdü.
İsrafil Nəzərovun albomuna Müşfiqin öz xətti ilə yazdığı ikinci şeir bu gün az qala, hamının əzbər bildiyi, xanəndələrin “Yaşa məhəbbətim, yaşa ürəyim” adı ilə oxuduqları şeirdir. Üç bəndlik şeir birincisinə nisbətən dövrümüzə daha salamat şəkildə gəlib çatıb. Lakin məşhur mahnının nəqarətin hissəsi olan ikinci bənddə üç-dərd söz dəyişdirilib:
Doğru variant:
Hicran dəryasında ruhum bir ada,
Fırtınam ziyada, dalğam ziyada,
O qızlar gözəli düşəndə yada
Az qalır xəyalım şaşa, ürəyim!
Yanlış variant: (mahnılarda da bu versiya oxunur)
Sevgi dəryasında ruhum bir ada
Fırtınam ziyada, dalğam ziyada.
O ellər gözəli düşəndə yada
Az qalır, xəyalım şaşa, ürəyim.
Qeyd: Yazıda akademik Rafael Hüseynovun Mikayıl Müşfiqə həsr etdiyi “Bağ” romanı və şairin həyat yoldaşı Dilbər Axundzadənin xatirə janrında yazdığı “Müşfiqli günlərim” kitabından istifadə edilib.
Hazırladı: Elmin Nuri