Ötən il Azərbaycanda 16-ya yaxın serial çəkilib. Bunlardan yalnız “Xoca” filminə baxa bildim. Çünki digərlərinin ancaq birinci hissəsinə zülmlə baxmaq mümkün olurdu. Təəssüf ki, çəkilən həmin serialların ardını isə seyr etmək mümkün olmurdu. Mən heç kimin zəhmətini, işini azaltmıram, heçə endirmək fikrində deyiləm. Tamaşaçı kimi bu mənim qənaətimdir.
Bu gün Azərbaycan teleməkanında şit, zövqsüz şou proqramlardan, maraqsız seriallardan bezən tamaşaçı üçün “Xoca” filmi göydəndüşmə oldu. Müstəqillik dönəmindən sonra Azərbaycanın kino sənayesinin formalaşmaması TV-lərdə bir boşluq yaratmışdı Tamaşaçı nə qədər sovet dövründə istehsal olunan filmlərə və yaxud maraqsız yerli və xarici seriallara baxa bilərdi?
İndi çəkilən yerli kino filmlərin bir neçəsi istisna olmaqla qalanlarına baxmaq mümkün deyildi. Məhz belə məqamda “Xoca” ortalığa çıxdı. Çünki Azərbaycanda müharibə filminin, müharibə ədəbiyyatının formalaşması çətin idi. Ona görə ki, bu müharibəni, bu dəhşətləri insanların xeyli hissəsi öz gözləri ilə görmüşdü. Ancaq “Xoca” filmi bütün tilsimləri qıraraq tamaşaçı auditoriyası qazandı.
Bu film yalnız Xocalı faciəsindən bəhs etdiyinə görə, milli dərdlərimizi ortaya gətirdiyinə görə, məşhurluq qazanmayıb. Mübaligəsiz demək olar ki, “ Xoca” filmi həm də peşəkar ssenarisinə, aktyor seçiminə, kəskin süjet xəttinə, hadisələrin və çəkilişlərin inandırıcılığına görə geniş auditoriya qazandı. Bu, yalnız filmi çəkən kollektivin, Vahid Mustafayevin uğuru deyil. Bu, həm də Azərbaycanın uğurudur. Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya çatdırmaq üçün baş sındıranlara, çalışanlara bu yaxşı bir mesajdır ki, müasir təbliğatda kino ən yaxşı vasitədir.
Belə kino təcrübəsindən yəhudilər zamanında istifadə edərək “Pianoçu” bədii filmini və digər filmlərini çəkib dünyaya təqdim ediblər. Həmin “Pianoçu” filmi vasitəsilə biz sadə tamaşaçılar II dünya müharibəsində yəhudi xalqına qarşı baş verən hadisələrdən xəbər tutmuşuq.
Mən güman edirəm ki, “Xoca” filmi də Azərbaycanın başına gətirilən faciələr haqqında dünyaya ən yaxşı məlumat ötürən təbliğat vasitəsinə çevriləcək. “Xoca” filmində bəşəri hisslər, məhəbbət-sevgi də var. Həmin dövrün ağrılı prosesləri, müharibə dəhşətləri, etinasızlıq da var. Lakin hər şey ölçüsündədir, yerindədədir, əndazəsindədir. Bu filmə baxan insan məlumatlanır, təəssüflənir, kədərlənir. XX əsrin ən dəhşətli faciəsi olan Xocalı soyqırımı haqqında informasiya alır, erməni vəhşiliyinin şahidi olur. Həmçinin ona görə, təəssüflənir, kədərlənir ki, iki gənc qovuşmur. Toy mərasimi belə gözlənilməz sonluqla başa çatır.
Xatırlayıram ki, Qırğıstanda film nümayiş olunduqdan sonra gənc bir qırğız qız kinonun belə sonluqla bitməsindən öz təəssüfünü göz yaşları ilə bildirdi. Təbii ki, filmin çəkilməsində əsas məqsəd kimlərisə ağlatmaq, nakam sevgidən söz açmaq deyil. Burada əsas məqsədlərdən biri Xocalı soyqırımın mahiyyətini ictimaiyyətə çatdırmaqdır. Düşünürəm ki, kinoda nəzərdə tutulan ideya-informasiya hədəfə çatıb.
Bəzi ssenaristlərimiz, kino istehsalı ilə məşğul olan insanlarımız hər zaman gileylənirdilər ki, yeni çəkilən Azərbaycan filmlərinin dünyada tanınması, qəbul eilməsi qəliz məsələdir. Dar Azərbaycan bazarı üçün film istehsal olunurdu. “Xoca” bütün bu fikirləri alt- üst etdi. Deməli, dünyaya çıxmaq üçün, dünyada qəbul olunmaq üşün yaxşı ssenari yazıb film çəkmək lazımdır. Bunun üçün Azərbaycanda kifayət qədər potensial var. Yetər ki, bu potensialdan ədalətlə, peşəkarcasına istifadə olunsun.
Digər tərəfdən Azərbaycan filmlərinin dünya bazarına çıxarılması birbaşa kino iqtisadiyyatının inkişafına, ümumulikdə ölkənin, millətin tanınmasına xidmət edən vasitədir. Bu həm Azərbaycan teleefirindəki, kino sənayesindəki boşluğu, mənasız söz söhbətləri qismən də olsa doldurar, digər tərəfdən bu sahəyə gələn gəlir artar. Əgər istehsal olunan filmlərin xaricdə satış bazarı möhkəmlənərsə, şübhəsiz, bu sahəyə sahibkarlar irihəcmli sərmayə ayırmağa böyük maraq göstərəcəklər.
Sonda onu qeyd etmək istərdim ki, Xocalı elə bir faciədir ki, dünyada görünməyən dəhşətdir ki, onu heç bir filmlə, kitabla, hər hansı bədii əsərlə butun çalarları ilə ifadə etmək mümkün deyil. Görünür, bu ədalətsiz dünyanı inandırmaq üçün, kimin kim olduğunu anlatmaq üçün bədii filmdə, sənədli filmdə və ümumilikdə müharibə kinosu, ədəbiyyatı formalaşmalıdır.
