I səhifə
Salam məmləkət! Bu mənəm özü küncə, azadlığı dodaqlarına qandallanmış adam.
Salam, gündə yüz kərə çörək sınağına çəkilən, çörək ağacı dar ağacına çevrilənlərin bayquş yuvası.
Salam, vücudu kabus kimi Bakı küçələrini dolaşan ruhsuz bədənlər məmləkəti.
Sən - sevgisi ayaqlar altına atılmış, mənəviyyatını cocuq əllərində bəyaz parçaya çevirib min bir əxlaqsızlıq hesabına alınmış "mersedes"lərin kirli şüşəsini təmizləyən kimsəsizlər yurdu.
Daha Bakı küçələrinə vaxtsız payızın xəzan vurmuş yarpaqları deyil, insan taleləri, insan ürəkləri tökülür.
Hər gün bu Tanrı sevgisinə bürünmüş insan ürəklərinin üzərindən belədən-belə şütüyür dodağı siqarlı fahişələr.
...Salam, namusunu siqaret kimi sümürənlər vətəni.
II səhifə
Qoqolun "Viy" povestini xatırladım: kilsəyə qoyulmuş müəmmalı tabutun keşiyini çəkən adam onun üçün çəkilən dairənin cızığından kənara çıxmamalıdır. Əks halda kilsənin içində uçan və dəhşətli fəsadlar törədən "tabutun içindəki ölü"nün qəzəbinə tuş gələ bilər. Tabut çarəsiz keşikçinin başı üzərində dolaşıb ağla gəlməyən bir qorxu və xof yaradaraq onu cızığından çıxmağa məcbur edir. Əslində qorxu yaradan tabut deyil, cızığından kənara çıxmağa qadağa qoyulmuş dairədir və "ölü"nün xofu keşikçinin dairədən çıxdığı anda bitməlidir.
Bu gün biz, ətrafına "xof" cızığı çəkilmiş sükut dairəsinin məcburi keşikçilərinə çevrilmişik. Başımız üstündə dolaşan çürük idealların gömüldüyü tabut bizi özünün deyil, öz qorxumuzun əsirinə çevirib. Bizi qorxudan "qorxu" yox, "cızıqdan çıxmamaq" təlimatıdır.
III səhifə
... Günəş qüruba enir. Öləziyən son şüalarını biçarə məmləkətin boz rəngli sakinlərinə ərməğan edərək qeybə çəkilir. Səmadan Bakı küləklərinin havaya sovurduğu qum üzərinə çəkdiyimiz dərd dənəcikləri ələnir başımıza...
Dünən Aşura günü idi. Kərbəla şəhidlərinin ölümə qalib gəldiyi gün. Əqidənin zülmə, dözümün dar ağacına, bütövlüyün natamamlığa, İlahi eşqin bədən sevgisinə, şərəfin mənsəbə qalib gəldiyi gün.
Dünən Hüseynlərin, Nəsimilərin, bir sözlə şəhadətləriylə edam kötüyünə belə şərəf gətirənlərin günü idi. Biz isə bu günkü durumumuzun bütün görüntüləriylə Kərbəla məktəbinin əks qütbündə dayanan şəbeh oyunçularına bənzəyirik. Görünən və göstərmək istədiyimiz nə varsa-göz yaşlarımızdan sevincimizə kimi şəbeh görüntüləridir.
Bizim qəhrəmanlığımız ekstaza gəlmiş bədənin qəhrəmanlığıdır.
Belə qəhrəmanlığın ömrü isə qılıncımızla başımız arasındakı məsafə qədərdir...
IV səhifə
İndi... yəqin atılmış yurd yerlərimizdə ağaclar çiçəkləyir. Çəmənliklərdə açan bəyaz çiçəklər balaca Aşotun, Aramın ayaqları altda əzilir. Mənimsə yuxularıma sahibsiz itlər və əyilmiş başdaşları girir... Üstündə sahiblərinin ruhları qara kölgə kimi sürünən məzar daşları...
Bu əyilən qara kölgələrin güllələnmiş içindən narın işıq süzülür yurd yerinə. O yurdun bu kölgələrdən başqa sahibləri yoxdu.
...Üşüdüm, o qara kölgələr tənhalıqdan, xiffətdən üşüyən kimi, mən də üşüdüm.
Bir it qeyrəti də olmadı bizdə boş qalmış yurd yerində aya hürməyə. Bir it sədaqəti də olmadı...
Payız gələcək, yurd yerində çiçək açan ağacların meyvəsindən balaca Aşotla Aram yeyəcək. Yedikcə böyüyəcəklər, böyüdükcə o yurdun sahiblərinə çevriləcəklər...
V səhifə
Yaşadığım mənzilin pəncərəsi Bakının keçmiş "ermənikənd" deyilən məhəlləsinə açılır. Keçmiş deyəndə... bu keçmiş yalnız ətraf evlərin ermənisizliyindən duyulur (Kim bilir, bəlkə də hər gün qarşılaşdığım gülyaların, zulyaların adı altında neçə-neçə haykanuşlar, karinalar gizlənib). Yazqabağı bu həyətlərin köhnə skamyaları üz-gözlərindən erməni qadınlarının qocalıq görüntüləri tökülən tutqun gümüşü saçlı qarıların qeybət məskəninə çevrilir. Həyətdəki mənzillərə son zamanlar köçənləri ikrah hissiylə süzən bu küpəgirənlər nəvə-nəticələrinin idarə etdikləri mersedeslərdən doğma musiqi səsini eşidən kimi elə yerlərindəcə dingildəyirlər:
Daş duşi, daş duşi, madam papuqay...
Daş duşi... Hər gün bu eybəcər, mutant musiqinin sədaları altında elə o həyətdəcə boyüyən balalarımızın mənəviyyatına daş düşür - erməni daşı... Bakı həyətləri erməni nostaljisi yaşayır...
Elə bil hər şey "dünənə" qayıdır.
Dünənə qayıtmaqdan qorxuram...
VI səhifə
Gecənin leysan yağışından sonra durulmuşam bir az, təzələnmişəm. Yol boyu asfalt çökəklərindəki gölməçələr də təmizlənib, dan yeri ağarandan sağa-sola şütüyən arabalar da, gündəlik "çörək ovuna" çıxan adamların gözləri də... təmizlənib.
...Tamam başqa bir ovqatdayam bu gün. Qaysaqlanmış dərdlərimə su çilənib elə bil. Qan-tər içində cəhənnəm istisindən çıxıb şıdırğı yağışa düşən adamın yorğun və xoşbəxt görüntüsündəyəm.
Eheyy... Bu mənəm, dünyanın ən gözəl duyğularının bəyaz buludlarına bürünmüş payız adamı:
Bir üzüm yarpaq tökür,
Bir üzüm qışa sarı.
Yarəb, çatladı içim-
Çevir yağışa sarı.
VII səhifə
Biz öz əməllərimizlə bu məmləkəti taleyinin baltalanmış kötüyü üzərində oturub, qətlə yetirdiyi övladının nəşi üstə göz yaşları tökən cəlladın kirli dəsmalına çevirdik. Əzik-üzük, bir az qan, bir az da göz yaşları hopmuş dəsmala. Biz "el üçün ağlayanların" göz bəbəklərini tənha cəlladların göz yaşlarına qurban verdik. Verdik və susduq... Çarəmiz bircə ağı söyləməyə qaldı: Ya Rəbbim! Sən özün ləyaqətini qul bazarlarında, namusunu yol kənarlarında, şərəfini "dəmir qırıntıları"nda itirən millətin günahlarından keçmə!
Biz bu mütilik və ətalətimizlə bundan daha artıq zülmə layiqik.
İlahi, sən bu millətin sonuncu səbrini də dar ağacına çək.
VIII səhifə
Məmləkətin Bakı vağzalına bənzər ovqatının ruhumu saran yelkeçərindən titrəyə-titrəyə son dayanacağı naməlum qatarımın yolunu gözləyirəm. Gözümün önündə kir basmış vağzal pəncərələrindən zorla seçilən perronda dayanmış sərnişinlərin sağa-sola şütüyən qatarların ritminə uyğun hərəkət edən siluetləri... Əlil arabasının içində əriyən dilənçilər, çuxura batmış gözləriylə müştəri gözləyən ucuz fahişələr...
Bura "Allahını içində öldürənlərin" (Niçşe), satılmağa məhkum bədənlərin, bir kərə zorlanıb və hər şeyin min kərə, milyon kərə təkrar olunmasından qorxub özündən qaçanların məskənidir.
Gözləmə zalının uzaq bir küncündəki skamyaya söykənib donmuş "küncdəki adam" - MƏN.
Bu üfunət vağzalının bir-birinin üzünə baxıb dodaqlarını tərpədən əbədi sakinləri - ONLAR... Bu BİZ deyilik. Edam kötüyü üstündə oturub cəllad baltasından qopan qığılcımları ulduz sayan məhkumlardır.
IX səhifə
Salam məmləkət! Gözündəki toru ümidlərinin "qızıl balığı"nı ovlamağa vasitə sayan çarəsiz ovçular yurdu. Bu mənəm, ruhunu ilğım dalğalar yuyan dağ adamı.
Gedirəm... Sonsuz və çarəsiz dərdlərindən, hər gün can üstə olanların fəryadı kimi ərşə çıxan, fəqət Tanrı dərgahına yetişməyən dualarından qaçıb, gedirəm. Daha sabahlarının mürgülü üfüqlərində yuxusuz gözlərimi ovuşdurmaqdan yoruldum.
Əlvida, məmləkət! Çiçəkləri göz yaşlarını şeh sayan, torpağına ümid səpsən dərd bitən, məmləkət, əlvida!
X səhifə
Tanrım, bu sabah dünyanın ən kiçik evində sənin ağ-qara portretini çəkən dünyanın ən kiçik adamının dualarını qəbul et!
Min illərdir özümə dediklərimi sənə pıçıldamaq istəyirəm, eşidirsən, bu mənim səsimdir - tüstüsü bulud kimi gözlərinə dolub deyə, görmürsən məni.
Sən heç yay gecələrində üşümüsən? Tənhalığdan, yalnızlığdan üşümüsənmi, Tanrım! Mənim kimi...
XI səhifə
Yenə əsir... dəli Bakı küləyi... Yenə divan tutur yarıaçıq pəncərəmə... Masam üzərindəki solğun çiçəklərin aşağı enmiş ləçəkləri kirpiklərim kimi yorğun görünür. Bu sabah dünyanın bütün çiçəkləri nisgillidir - kimi səhərin şehinə, kimisə göz yaşlarına...
Bu dünyanın adamları göz yaşlarında avar çəkirlər - mürgülü gözlərində gecənin qaranlıq sonsuzluğu, bitmiş, tükənmiş, yorğun bir ümid...
Mən dualarımı Sənə oxuyacağam, yalnız sənə.
Eşidirsən, daha gedəcəyim yer də yoxdur... İtirdilər məni dünənki gecənin son dayanacağında. Daha ötəni xatırlama... Sən baxdığın yerdən dərdimin yarıçılpaq portreti boylanır. Daha ümidlərinin tramvay xətləri döşənmiş yol ayrıcında dayanmayacağam. Bizim qatarımız gəlmədi...
XII səhifə
Gecənin nəhayətsiz qaranlığında çarəsiz sayrışan ulduzlar belə yorğun görünür. Saat əqrəbləri sanki irəli getmək istəmir. Zaman özündən min il geridə qalmış bir məmləkəti sabaha daşımaqdan bezib. Bu yurdun əzab və nisgil dolu yükündən qurtulmaq istəyir saat əqrəbləri... Vaxt sükuta qərq olub - dodağından qan daman müstəbidin sıxılmış dişləri arasında can verir. Bəlkə də bu gecə gözünü qan tutmuş Qaranlıq Hökmdarının başımız üstündə dolaşan gölgəsinin ilğım görüntüsüdür.
Yenə külək zamanın qum saatından düşüb itmiş zərrələrini toz kimi başıma ələyir.
XIII səhifə
Tanrım, səni daş səkilərinə insan taleləri döşənmiş şəhərin əlini dərgahına uzadan ünvansız sakinlərinin göz yaşlarıyla dolu ovuclarında aradım... O ovuclarda dizə kimi göz yaşına batıb dualarım. Belə getsə son ümidim də boğulacaq yalın ayaqlı körpələrin ovuclarında...
Sənə sarı uzananda qırdığın əllərimi ürəyimdə dəfn elədim...
Bu payız ürəyimdən göyərəcək əllərim.
Səni də itirdilər bu şəhərdə, Tanrım. Dünən qarış-qarış gəzdim hər yeri - tapammadım. Adını “Allah! Allah!”, - deyib, çörək pulu üçün uzanan əllərin içindən oxudum. Əzik-üzük, çirkli pulların divan tutduğu çarəsiz əllərin içindən...
...Səni axtarırdım dünən. Adını gündə min yol satılanların çılpaq sinəsində qəribsəyən qızıl medalyonlardan oxudum. Adın can verirdi...
XIV səhifə
Bu yurdun minillik əzablarını bir damla göz yaşında əridib içirdilər mənə dünənin adamları. Bu günün sevincini də, çiçək qoxulu ümidlərini də götürüb apardılar özləriylə... Bizim üçün dünənin dərdlərini, bir də üzü Tanrı dərgahına qayıdan yorğun göz yaşlarını saxladılar.
Gedək, Tanrım! Gedək bu üzüyola adamların məmləkətindən...
