Uzun əsrlər boyu Azərbaycan atları tarixi şərait nəticəsində dəyişikliyə məruz qalıb. Hətta yerli at cinslərimiz də formalaşıb. Yerli at cinslərindən söhbət düşübsə, mütləq diqqət Qarabağ atlarına yönələcək. Çünki bu cins atlar həm də böyük bir məkanın adını özündə ehtiva edir.
Qarabağ atları ilə bağlı bəzi düşüncələr formalaşmaqdadır. İddialara görə, Qarabağ atlarının nəsli tükənib və onların sayı barədə məlumat yoxdur.
4-cü nəsil atçı, məşqçi Sərxan Tağıyev Modern.az-a açıqlamasında Qarabağ atları ilə bağlı bir çox məqamları qeyd edib.
"Qarabağ atlarının nəsli tükənir" demək yanlış düşüncədir
4 nəsil atçı bildirib ki, bir çox sahibkarlar da atların sayının artmasına xidmət edirlər:
“Bərdə ilə Ağcabədi arasında Xamtorpaq adlanan yer var. 1993-cü ildə Ağdam işğal edidlikdən sonra Qarabağ atları ora köçürülüb. Bu yaxınlarda cənab prezidentin iştirakı ilə həmin yerin açılışı oldu. Demək olar ki, Qarabağ atlarının saxlanıldığı ərazi tam olaraq restavrasiya olunub. Həmin atlar orada artırılır. Hazırda həmin yerdə 200 başa yaxın at var. Amma bununla kifayətlənə bilmərik. Çünki müxtəlif yerlərdə məskunlaşan sahibkarlar var ki, Qarabağ atlarını saxlayır və bununla da cinslərin sayı artırılır”
Qarabağ atını II Yelizavetaya kim hədiyyə etmişdi?!
Sərxan Tağıyev digər məqamlardan da danışıb:
“Ağdam Atçılıq Zavodu 1949-cu ildə Cəlal Tağıyev, Süleyman Həsənov və bir neçə mütəxəssis tərəfindən yaradılıb. Bunun da yaradılmasında məqsəd var. Belə ki, Qarabağ atları əvvəllər tip olub. Dünya isə tipi saymır. Çünki müxtəlif ərazilərin müxtəlif tipləri ola bilər. Ancaq bu atları sınaqdan keçirməklə belə bir cinsin mövcudluğunu dünyaya sübut etmək istəyirsənsə, mütləq bunu zavod şəraitində artırmalısan. Bunun üçün DNK təhlilləri olmalı, seleksiya işləri getməlidir. Məhz buna görə 1949-cu ildə zavodu yaradıblar, ondan sonra orada doğulan atlar Bakı Cıdır Meydanında sınaqdan keçirilməyə başlanılıb. Nəticədə Qarabağ atlarına pasport verilib, şəcərəsi müəyyən olunub. Pasportlarında ən azı 6-7 nəsli qeyd olunur. 1956-cı ildə Ağdam Atçılıq Zavodunda doğulan "Zaman" ləqəbli atı babam Əli Tağıyev Londona apararaq, kraliça II Yelizavetaya hədiyyə edib”.
Qarabağ atlarının xüsusiyyətləri
Məşqçi atların xüsusiyyətlərini də qeyd edib.
“Yeganə at növlərindəndir ki, bir rəngə məxsus olur. O da qızılı kürən rəngdir. Bəzən kinolarda Qarabağ atlarını ağ rəngdə təqdim edirlər. Görünür, bu da məlumatsızlıqdan irəli gəlir. Həmçinin insanlar elə anlayır ki, Qarabağ atlarından söhbət gedirsə, mütləq ucaboy və ağ rəngdədirlər. Halbuki, belə deyil. Qarabağ atları inək deyil ki, ətli olmasına səy göstərək. Onlar yarışlara çıxırlar. Ona görə də incə bədənə sahib olmalıdırlar. İdeal bədən quruluşlarının olması vacibdir. Boyları maksimum 1.55 sm olur. Çox dözümlü və sürətli cinslərdir. Hətta uzaq məsafələr, qayalıqlar üçün münasibdirlər”.
Qarabağ atlarının qiyməti - “Onlar qiymətsizdir”
Sərxan Tağıyevin sözlərinə görə, Qarabağ atlarından danışarkən qiymət söhbəti edilməməlidir:
“Qarabağ atlarının satışı da həyata keçirilir. Yalnız o insanlar üçün Qarabağ atlarının satışını təşkil edirik ki, baxaq görək onlar bunu nə edəcəklər?! Ən azından bir erkək və dişi almalarını həyata keçiririk. Çünki bu cinslərin artımı zəruridir. Həmin atların seleksiyalarının itməməsi çox önəmlidir. Yoxsa hər kəs gəlib pulunu verib Qarabağ atına sahib ola bilməz. Bu atların davamçılarının olması mütləqdir. Amma qiymətlər barədə danışmaq istəmirəm. Çünki Qarabağ atlarının qiyməti yoxdur. Şəxslərə görə dəyişir. Qarabağ atları xarici vətəndaşların da diqqətini çəkir. Çünki onlarda bu cins at yoxdur deyə, maraqlı gəlir. Həmçinin hər bir cins öz cinsi və yaşıdı ilə yarışa çıxır. Qarabağ atı ancaq Qarabağ atı ilə yarışa çıxa bilər”.
