Gürcüstan Respublikasında 2020-ci ildə işıq üzü görən “Məkr, yalan və əxlaq” əsərinin (müəllifi alim, rəssam, yazıçı-publisist V.V.Kakabadze) 120-131-ci səhifələrində verilən “Erməni mifinin dağıdılması” sərlövhəli məlumatlarında ibtidai insan-hay sürüsünün yüzilliklər ərzində məqsədli şəkildə dünyaya təbliğ etdikləri bu uydurmanın puçluğu, yalan-qondarma olması və heç bir tarixi-coğrafi, elmi-nəzəri, maddi-mənəvi, ictimai-siyasi, dini-əxlaqi və regional-beynəlxalq dəyərlərə əsaslanmadığını elmi-tarixi araşdırmalarla, eləcə də müasir nəşrlərin materialları timsalında oxucuların nəzərinə çatdırılır.
Buyurun, həmin təhlili-elmi mülahizələrin qısa məzmunu ilə siz də tanış ola bilərsiniz.
Dünyamızı “kommunizm kabusu”ndan qorxulu və dəşhətli olan “erməni mifi” uydurmasının bürüməsi atmosfer hövzəsinin hüdudları və həcmi dərədir desək, yəqin ki, yanılmarıq. Bu mifin dağıdılması o qədər də sadə və asan deyil, bu beynəlxalq səviyyədə rişələnmiş və müalicəsi çətin olan (sonuncu lal, kar, kor hayın qaldığı günə kimi davam edən) etno-morfoloji xəstəlikdir, ictimai pandemiyadır.
Rusiyalı tarixçi N.İ.Şavrov 1911-ci ildə yazırdı ki, Zaqafqaziyada cəmi 1 milyon 300 min baş “erməni”nin ən azı 80-85 faizi bu yerlərə başqa ərazilərdən (qonşu ölkələrin) köçürülənlərdir, xüsusilə azlıq təşkil edən İrəvan və Yelizavetpol quberniyalarına, eləcə də bu bölgələrin dağlıq hissələrinə (Qarabağ dağlıq yaylasına və Göyçə gölü ətrafına).
O, daha sonra qeyd etmişdir ki, 1812-ci ildə çar Rusiyası fransızlarla apardığı Vətən müharibəsində Napoleon I Bonapart (1769-1821) üzərində qələbədən sonra Qafqaz siyasətini yeniləmiş, 1816-cı ildə general A.P.Yermolovu (1777-1861) buraya general-qubernator təyin etmiş, müsəlmanlara və gürcülərə inanmadığı üçün Cənubi Qafqaz üzrə ona müavin kimi “erməni” mənşəli knyaz, general V.Q.Madatovu (1782-1829, kökənli, yerli xalqlara, xüsusilə, gürcülərə, azərbaycanlılara və digər Qafqaz xalqlarına nifrət etməsi ilə fərqlənən) ayırmışdır.
1804-1828-ci illər arasında baş vermiş Rusiya-İran müharibələrinin nəticəsi olaraq Cənubi Qafqaz bütünlüklə Rusiyaya birləşdirildikdə bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirilib. Belə ki, bir çox rus və “erməni” tarixçilərinin iddia etdikləri kimi, guya Qarabağ Rusiyaya “erməni ərazisi” kimi qatılıb, bu mahalda yaşayan əhalinin 97 faizini (?) “erməni”lər təşkil edib (V.A.Zaxarov, S.T.Sərkisyan “Azərbaycan-Qarabağ münaqişəsi: mənbələr və müasir vəziyyəti”, M., məqalələr toplusu, səh.230, 2008; “Rusiya və Şərq müqaviləsi (siyasi və ticari)”, nəşrin müəllifi T.Yuzefoviç, səh.208-214, 1869).
Tarixin bu cür “erməni”sayaq saxtalaşdırılması qarşıya belə bir sual qoyur:
Əgər elə idisə, bəs nəyə görə XVIII əsrin ortalarında “erməni” dövləti yox, Qarabağ xanlığı yaranmışdır?
Əhalinin 3 faizini tutan toplum əksəriyyət üzərində hakim olan dövlət, güc-struktur yarada bilərdimi?
Bu yerdə, həm də beynəlxalq hüququn qəbul etdiyi, o dövrün hərbi-siyasi və tarixi sənədlərinin məzmununa da “erməni” mifinin saxtakarlığının açılması baxımından diqqət yetirmək vacibdir. Belə ki, 1801-ci ildə Gürcüstanın Rusiyaya zorla birləşdirilməsinə dair “Georgi traktı”, Şimali Azərbaycanın işğalına aid 1813-cü ildə Gülüstan, 1828-ci ildə Türkmənçay müqavilələri imzalanmışdır.
Bəs, hansı razılaşma və ya müqavilə əsasında “Ermənistan” Rusiyaya birləşdirilib, indi iddia etdikləri ərazilər göstərilmək şərti ilə?
Haqlı sual deyilmi?
Və yaxud, bu “qədim xalqın”, “qədim dövlətin” hansı “erməni” siyasi-hərbi dövlət xadimi bu xüsusda hansı hüquqi sənədə imza atıb?
Məlumdur ki, çar Rusiyası Naxçıvan və İrəvan xanlıqları ərazisində “erməni vilayəti” yaratdıqda əhalinin 75 faizindən çoxu müsəlman-türk mənşəli, qalanları isə gürcülərdən, qafqaz albanlarının tayfalarından ibarət olub. Bu faktlar general Paskeviçin Baş Qərargah rəisinə yazdığı məktubunda (həm də, 1827-ci ildə təyin edilən general Krasovskinin və bu qurumun idarəetmə üzvü olan arxiyepiskop nersesin fəaliyyətindən narazılıq ifadə edilən) da əks olunmuş, “əhalinin əksəriyyətinin Məhəmməd hümməti olduğu” bildirilmişdir (V.A.Potto “Qafqaz müharibəsi. Fars müharibəsi – 1826-1828.”, III cild, 1993, səh. 594-595, Stavropol ş.) “Böyük ermənistan” saxta uydurması “ilk xristian dövləti” kimi əsassız, tarixi sübutu olmayan cəfəng iddia olmaqla yanaşı, yalan coğrafi termin kimi dövriyyəyə buraxılmasının təhlilinə də geniş yer verilmişdir (heç bir dövlətçiliyə, köklü-kökənli etnik-milli birliyi ifadə etməyən bu toponimin açılımı və elmi-nəzəri izahı ayrıca bir mövzudur – Q.Y.).
Fransalı antropoloq Jozef Deniker (1852-1918) bildirmişdir ki, “erməni”lər qarışıq irqi tərkibə, çoxlu genetik-biloloji hüceyrə ünsürlərinə malik bir toplumdur, bu qarışıqda ən çox assuriyalıların və əfqanların etnik-irqi irsinin təsiri vardır. Təsadüfi deyil ki, hay dili 11 qrupa və 44 dialektə bölünmüşdür, bu sürünün “etiqad etdiyi” qriqoryan dini təlimi - tat, alban, qaraçı (boşa), yəhudi (zok), aysor, yezidi, qıpçaq türklərinin (daha çox xristianlaşmış albanların və qıpçaqların) ortam sakral dünyagörüşlərinin əsasında formalaşmış və “erməni”lər tərəfindən mənimsənilmişdir (xristianlaşmış qıpçaq türkləri əsasən Polşada, Ukraynada, Don çayı və Volqaboyu hövzələrində sıx məskunlaşmışlar-Q.Y.).
Ona görə də, ibtidai insan-hay sürüsü Qarabağın dağlıq hissəsində həm də xristianlaşmış albanlara və qıpçaqlara mənsub bütün tarixi-maddi, dini-sakral abidələrin yalnız onlara aid olması barədə həyasız iddialarından əl çəkmirlər.
Məşhur alman antropoloqu İohan Fridrix Blumenbax (1752-1840) Qafqazda etnik, yerli-kökənli xalqların klassifikasiyasını təsnif etmişdir, amma bu sıraya “erməni”lər daxil edilməyib.
Haqqında danışılan kitabın müəllifi V.Kakabadze gösrərir ki, dünya miqyasında “erməni”lərin saxtakarlığına imkan verən amillərdən biri də Poma papasının 1717-ci ildə (tarix necə də üst-üstə düşür: həmin ildə hay sürüsünün yalağları Rusiya çarı I Pyotrun dəstəsi ilə Qafqaza və Xəzər dənizi sahillərinə sülənməyə gəlmişdilər – Q.Y.) İtaliya yaxınlığında, Adriatik dənizindəki Sen-Lazar adasını onlara bağışladıqdan və orada hay sürüsünün “Mxitar Ordeni”nin yaradılmasından sonra xüsusi vüsət almışdır. Daha sonra, “erməni” millətçiliyinin (daşnakçılığının-Q.Y.) banisi Mikael Çamçyan (1738-1823) Osmanlı Türkiyəsin Şərqi Anadolu bölgəsində dövlət quruluşuna yönəlik təxribarçı-silahlı dəstələrin formalaşdırılmasını təşkil etmişdir.
“Erməni”lərin bu cür seperatçı fəaliyyəti 1991-ci ildən sonra Ermənistan Respublikası tərəfindən nəinki gürcü xalqına və dövlətinə qarşı, eləcə də digər dövlətlərin timsalında da daha güclənmişdir.
Kitabın 128-131-ci səhifələrində verilən məlumata görə, Qazaxıstan Respublikasının prezidenti Qasım Comərd Təkəyev (1953) bir sıra ictimai-siyasi amilləri nəzərə alaraq (amma, 1937-1938-cü ildə daşnak-cəllad L.İ.Mirzoyan (1897-1939) Qazaxıstanın rəhbəri olarkən etnik qazaxların kütləvi soyqırımını unudaraq) “Forbes-Kazaxstan” nəşri vasitəsi ilə “erməni”lərə xoş duyğularını, doğma münasibətini, səmimi hisslərini çatdırmış, onlarla dost və etnik qardaş olduqlarını ərz etmişdir.
Hay sürüsünün cavabı ləngiməyib və “Armenian Report” saytı qazax xalqının rəhbərini “diktator” rejiminin müəllifi kimi “demokratik” və dünyaca “sivilizasiya” mərkəzi, Avropa xalqlarının nümayəndəsi olan “Ermənistan Respublikasına”, “erməni”lərlə dostluğuna layiq olmadığını açıq şəkildə bildirmişdir. (Qazax xalqının milli lideri N.A.Nəzərbəyovun (1940) qızı D.Nəzərbəyova (1963) Qazaxıstan Senatının sədri kimi ilk rəsmi səfərini 24 noyabr 2019-cu ildə “Ermənistan Respublikası”na etmişdir. Qazaxıstanın sahəsi 2,8 milyon kv.km, əhalisinin sayı 20 milyon nəfərə yaxındır, paytaxtı Nur-Sultan şəhəri, əhalisinin sayı 1 milyon nəfərdən çoxdur-Q.Y.).
Ardı var...
Qismət Yunusoğlu,
Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi (050.372.60.08.)
