Bu gün Qazaxıstanda baş verən hadisələrin kökündə dayanan faktorlar barədə çoxsaylı mülahizələr irəli sürülür. Onların arasında gerçəkliyə uyğun olanları da var, olmayanları da…
Təbii ki, baş verənlərin ssenari müəlliflərinin və əttökən, simasız təbliğatçılarının nəzarətində olan informasiya resurslarının sayı çox olduğu üçün qardaş ölkədə cərəyan edən hadisələrlə bağlı ucuz, bayağı və həqiqətə uyğun gəlməyən iddialar üstünlük təşkil edir.
Reallıq isə ondan ibarətdir ki, Qazaxıstanda quraşdırılmış geosiyasi “meydan tamaşası”nın ilkin kompazisiyasında yer alan remarka mətnlərinin bir hissəsi hələ 2014-cü ildə “yazılıb”. Və o zamandan etibarən Qazaxıstanla bağlı Rusiya mediasında “baş tutmayan dövlət”, “uğursuz idarəçilik” və s. bu kimi iddiaların körüklənməsinə, Qazax xalqının tarixi ilə alay edilməsinə başlanılıb. Halbuki təbii resursları Rusiyadan dəfələrlə az olan, dövlətçilik tarixində uzunmüddətli fasilə yaranan, düşünən beyinləri erməni-bolşevik quldur dəstələri və Moskvanın təyin etdiyi levon mirzoyanlar tərəfindən məhv edilən Qazaxıstan dövlət olaraq Rusiyadan daha çox “baş tutub” və daha çox uğur qazanıb.
Və şübhəsiz ki, bu uğur Qazaxıstanda biznes mühitinin yaxşılaşdırılmasına, milli burjuaziyanın formalaşmasına, Qazax xalqının milli identikliyinin, dilinin, tarixinin, mədəniyyətinin qorunması, inkişafı istiqamətində çoxsaylı uğurlu layihələrin həyata keçirilməsinə, təhsilin, dövlət idarəçiliyi sisteminin milliləşdirilməsinə, türk xalqlarının inteqrasiyasi istiqamətində ciddi siyasi iradənin sərgilənməsinə imkan yaradıb.
Qeyd edim ki, Rusiya mediasında Qazaxıstan əleyhinə təbliğatın əsası 2014-cü ildə qoyulub.
Nursultan Nazarbayevin Qazaxıstanın “Qazax eli” adlandırılması ilə bağlı təşəbbüsü və daha sonra Pavlador vilayətində 30-a yaxın küçə və prospektin adının milliləşdirilməsi ilə bağlı qəbul edilən qərar, nədənsə Rusiyada çox böyük narahatlıqla qarşılandı... Ən böyük narahatlıq, əslində 2014-cü ildə Qazaxıstanda keçirilən islahatlar nəticəsində ölkə iqtisadiyyatının birdən-birə, həm də böyük bir sıçrayışla 4,2 dəfə böyüməsi, xarici investisiya axının güclənməsi Qazax Elinin Rusiyanın iqtisadi boyunduruğundan qopmasına imkan yaradacağı perspektivindən doğurdu və Moskvanın etiraf etmək istəmədiyi əndişənin də gerçək səbəbi elə bu amil idi. Və beləcə Qazaxıstanın ünvanına, həmçinin Rusiya mediasının, Kremlin saysız hesabsız təbliğatçılarının, “tutuquşu” ekspertlərin “süfrəsinə” atılan ilk istiqamətləndirici atmaca-tezis də Prezident Putin tərəfindən və hansısa “təsadüfi” bir sualın qarşılığında “atıldı”. Rusiya Prezidentinin “qazaxların heç vaxt dövlətinin olmadığını” söyləməsiylə nifrət və aqressiya körükləyən təbliğat-təxribat maşınının işə düşməsi bir oldu.
Bütün bunlara baxmayaraq, 2015-ci ildə Qazaxıstan ümümdaxili məhsulun (ÜDM) əhalinin alıcılıq qabiliyyəti üzrə adambaşına düşən hissəsinə görə Rusiyanı üstələdi. 2021-ci ildə isə, bütövlükdə ÜDM-in adambaşına düşən hissəsinin həcminə görə Rusiyaya yaxınlaşdı və Qazaxıstan iqtisadiyyatında baş verən sürətli oyanış 2022-ci ildə bu ölkənin bütün göstəricilər üzrə Rusiyanı üstələyəcəyinə işarə edirdi. Təbii ki, özünü süni mexanizmlərlə olsa da belə postsovet məkanında bütün dövlətlərdən üstün göstərməyə çalışan və “mən olmasam siz batarsınız” hikkəsiylə çıxış edən Moskva hələ də “əyalət” gözündə gördüyü Qazaxıstandan geridə qala biləcəyini həzm edə bilməzdi və etmədi də...
Son hadisələrə qədər Qazaxıstanın və Qazax xalqının ünvanına Rusiyadan səsləndirilən aşağılayıcı fikirlərin və ittihamların bir hissəsini dəyərli oxucuların diqqətinə təqdim etməklə, bu yazının əvvəlində vurğuladığım bir sıra məqamlara aydınlıq gətirmək istəyirəm. 2014-cü ildən başlayaraq, Qazaxıstana qarşı hansı iddialar irəli sürülürdü? Buyurun, tanış olun:
Vladimir Putin: “Qazaxıstan sözün bütün mənalarında rusdilli ölkədir”
Eyham aydındır. “Sözün bütün mənalarında rusdilli ölkə ifadəsi” əslində Rusiyanın əyaləti deməkdir və Rusiya prezidentinin bu sözlərlə “Qazax xalqının dövlətçiliyinin olmadığı” barədə daha öncə dilə gətirdiyi iddiasını tamamlamaq istədiyi gün kimi aydındır.
Rusiya Dövlət Dumasının hakim “Vahid Rusiya” partiyasından olan deputatı Nikonov: “Qazaxıstan, ümumiyyətlə yox idi. Şimali Qazaxıstanda da heç kim məskunlaşmamışdı”.
Vladimir Jirinovski: 300 il əvvəl Siz harda idiniz, Qazaxıstan? Siz yox idiniz, “cunqar tayfası” vardı. Yəni tayfa, “Cunqariya” ölkəsi yox idi”. Və yaxud “rus məkanı öz sərhədlərini bərpa edəcək və nizam-intizam yaradacaq”
Putin, Nikonov və Jironovskinin eyni mərkəzdə “istehsal” olunan mülahizələrini ümumiləşdirsək, belə anlaşılır: “Qazaxıstan adlı ölkə olmayıb. Qazaxıstanın şimalında, boş ərazilərdə isə ruslar məskunlaşıblar. Ən yaxşı halda Qazaxıstan, ən pis halda isə Qazaxıstanın şimal ərazisi ruslara məxsusdur və Rusiya “öz sərhədlərini bərpa edəcək”. Təhqir və aşağılayıcı ifadələri isə təkrarlamaq niyyətində deyiləm.
Baş verənlərin fonunda diqqət çəkən məqamlardan biri də Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının Qazaxıstana müdaxiləsindən sonra Rusiya siyasətçilərinin ritorikasının bir qədər dəyişməsidir və həmin o Jirinovski də daxil olmaqla neoimperalist təfəkkürün “nifrət köpü(...)kləri” artıq öz niyyətlərinə çatdıqlarını bəyan edirlər.
Məsələn, Jirinovski “rusların Qazaxıstandan qovulduğunu, kazakların küncə sıxışdırıldığını” bildirir. Onun həmkarı, hakim “Vahid Rusiya” partiyasından olan deputat Biysultan Xamzayev isə Qazaxıstanın Rusiyaya birləşdirilməsi zərurətindən yazır. Sitat: “Mərkəzi Asiya Rusiya torpağıdır.
...Mən Qazaxıstanın öz tarixi vətəninə - Rusiyaya birləşdirilməsi ilə bağlı referendumun keçirilməsini dəstəkləyirəm”.
Jirinovski və Xamzayevin iddialarına Moskva və bütün Rusiyanın patriarxı Kirilin son mülahizlərini də əlavə etsək, Qazaxıstanda baş verənlərlə bağlı Rusiyanın siyası, dini və mədəni cameəsinin (sonuncuların bəsit, ikrah doğuran mülahizələrindən sitat gətirməyə ehtiyac duymadım-E.M) vahid bir plana uyğun davrandığının şahidi ola bilərik. Nə deyir Kiril? Deyir ki, “Rusiya provoslav kilsəsi Rusiyanın tarixi torpaqlarında baş verən münaqişələrə biganə qala bilməz”.
Qənaətimə görə, iqtibas gətirdiyim iddialarda yer alan ismarıcların əhəmiyyətli hissəsi Qazaxıstan hakimiyyətindən ölkənin de-fakto müstəqilliyinin itirilməsinə gətirib çıxaracaq güzəştlərə nail olmaq, bu baş vermədiyi təqdirdə isə “Krım ssenarisi”ni işə salmaq, Qazaxıstanın Rusiya ilə həmsərhəd olan şimal torpaqlarında - Şimali Qazaxıstan, Kostanay və Pavlador vilayətlərində qondarma referendum keçirməklə bu əraziləri Rusiyanın tərkibinə qatmaqdır. Xatırladım ki, Akmolay vilayəti və Nur-Sultan şəhəri “Şimali Qazaxıstan iqtisadi-coğrafi rayonuna daxil olsalar da, bu ərazilərdəki demokrafik vəziyyət və Rusiya ilə həmsərhəd olmamaları sözgedən vilayət və şəhərdə separatçı ssenarilərin işə salınmasına imkan vermir.
Düşünürəm ki, Qazaxıstanda baş verənlərlə bağlı bütün reallıqlar göz önündədir və “şeytanın gizləndiyi” detallara nəzər salmaqla prosesin nə zamandan və nə üçün başladıldığını müəyyənləşdirmək olar. Rusiyada neoimperializm özünün ən aqressiv mərhələsinə qədəm qoyub və söhbət təkcə Qazaxıstandan getmir. Yuxarıda təqdim etdiyim iqtibaslardan da göründüyü kimi, bütün Mərkəzi Asiya – tarixi və əzəli türk torpaqları hədəfə alınıb.
Qazaxıstanda 20 Yanvar hadisələrinin təkrarı yaşanır. Həm də daha aqressiv bir şəkildə... Baş verənlər vaxtilə SSRİ rəhbərliyinin və hərbi-sənaye kompleksinin həyata keçirdiyi qanlı cinayətlərin yenidən təkrarlana biləcəyi ehtimalını ortaya qoyur. Təbii ehtiyatlarına görə dünyanın ən zəngin ölkəsi sanksiyalar qarşısındakı çöküşdən xilas yolunu, ənənəsinə uyğun olaraq, yeni münaqişələr yaratmaqda, xalqlarının rifahı üçün çalışan, müstəqil siyasət yürüdən, yaxud yürütməyə meylli olan, “ayaqları” üzərində möhkəm dayanan, milli inkişaf yolu seçən dövlətləri “öz gününə” salmaqda, əzməkdə, parçalamaqda görür. Bu, Rusiyanın son 200 il ərzində dəyişməyən siyasətinin gerçək üzüdür. Rusiya cəmiyyəti onu dəyişməyə çağıran, naqisliklərini açıb göstərən Solovyovdan, Berdyayevdən üzü bu yana “mən niyə pis yaşayıram” sualına cavab tapmaq istəmir. O hələ də “başqası niyə yaxşı yaşayır” sualıyla hərəkət edərək, bütün ətrafını Dobçinski və Bobçinskilərin xəstə təfəkkürünün girovuna çevirmək niyyətindədir. Və təəssüf ki, bütün bunları görməzədən gələnlər, yaxud “bəlkə də qaytardılar” deyib köləliyin xiffətini çəkən, siyasi iddialarını dövlətinin müstəqilliyindən, xalqının azadlığından üstün tutan “siyasi təpəgözlər” anlamaq iqtidarında deyillər.
Amma tarixin yalnız başqaları üçün təkrarlanacağını düşünənlər kökündən səhv edirlər. Bu baxımdan, ətrafa kin püskürənlərin SSRİ-nin taleyini xatırlamaları onlara daha çox fayda verərdi...
Qazax xalqı isə heç bir halda öz müstəqilliyindən imtina etməyəcək. Türk dünyası heç bir hikkənin və xəstə iddiaların qarşısında əyilməyəcək və hədəflərindən geri çəkilməyəcək. Bu həqiqəti və müasir dünyanın reallıqlarını gözünü qan örtənlər nə qədər tez başa düşərlərsə, bir o qədər də yaxşı olar.
Elçin Mirzəbəyli
