2019-cu ildə Harvard Universiteti 1998-ci ildən bəri davamlı olaraq keçirdiyi sorğuların aralıq nəticələrini yekunlaşdırıb.
Modern.az xəbər verir ki, bu barədə ABŞ universitetləri araşdırma aparıb.
Sorğular gizli qərəzlilik mövzusu haqqındadır. Hər kəs sadəcə sayta daxil olaraq müxtəlif irq və cinslərin nümayəndələrini, bu və ya digər cinsi oriyentasiyanın tərəfdarlarını, kök və arıq olanları “yaxşı” və ya “pis” kimi qiymətləndirməklə sorğuda iştirak edə bilər. Nəticələri "The Economist"də dərc olunan araşdırmada 2007-ci ildən 2016-cı ilə qədər toplanmış 4 milyondan çox test əsasında tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, amerikalıların cinsi oriyentasiya, irq və dəri rəngində gizli qərəzliliyi bu müddət ərzində müvafiq olaraq 33%, 17% və 15% azalıb. Yalnız bir qərəz 40% artıb - artıq çəki.
Bu, daha təəccüblüdür, çünki dünyada şişman insanların sayı artmaqdadır. Məsələn, Böyük Britaniyada 1970-ci ildə yalnız hər on adamdan biri obez (artıq çəkidən əziyyət çəkən şəxs) idisə, bu gün hər üç nəfərdən biri obezdir. 1960-cı illərin əvvəllərində ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin məlumatına görə, piylənmə əhalinin 13 faizində müşahidə edilirdisə, bu gün bu rəqəm 42 faiz təşkil edir.
Görünür ki, artıq çəkili insanlar getdikcə daha çox olduğundan, onlara qarşı dözümlülük artmalıdır, lakin bu baş vermir. Əksinə, arıqlıq getdikcə daha çox mükafatlandırılır, çünki getdikcə nadir hala gəlir. Məntiqlidir: "məhsul" nə qədər az olarsa, bir o qədər yüksək qiymətləndirilir. İş yerində kök insanlara qarşı antipatiya da müşahidə olunur. Tədqiqatlar göstərir ki, artıq çəkili və obez işçilər, yəni bədən kütləsi indeksi (BMI) müvafiq olaraq 25+ və 30+ olanlar, “arıq” həmkarlarından əhəmiyyətli dərəcədə az qazanırlar.
Qadınlar daha çox əziyyət çəkirlər. Xüsusən də nümayəndə funksiyalarını yerinə yetirməyi və ya müştərilərlə ünsiyyət qurmağı tələb edən vakansiyalarda işə qəbul zamanı obez kişilərə nisbətən daha çox diskriminasiyaya məruz qalırlar. Amerikanın özəl Vanderbilt Universitetinin (2014) araşdırmasına görə, obez qadınlar digər insanlarla ünsiyyətdə olmaqdansa fiziki işlə daha çox məşğul olurlar və fiziki iş üçün daha az pul ödəyirlər. Lakin ictimai qarşılıqlı fəaliyyət sahələrində belə, onlar obez olmayanlara nisbətən daha az əmək haqqı alırlar və bu az ödəniş daha prestijli və daha yüksək maaşlı işlərin ümumi mükafatını kompensasiya edir.
"Kommersant"ın yazdığına görə, digər Amerika araşdırmaları göstərir ki, ağdərili qadınlar üçün əlavə 30 kq əmək haqqını 9% azaldır və I və II dərəcəli piylənmə olan ağdərili qadınların maaşları “normal” həmkarlarından müvafiq olaraq 5,8% və 24% aşağıdır. Britaniya Məşğulluq İnstitutu müəyyən edib ki, piylənmə ilə yaşayan qadınlar maaşlarının 9%-i məbləğində "cərimə" edilir. Kilo itkisi əlavə təhsillə eyni maaş artımını verə bilər. 30 kq arıqlamaqla, yəni orta boylu və orta dərəcədə piylənmə olan bir qadının normal BMI meyarlarına cavab verməsi üçün nə qədər itirməli olduğu ilə magistr dərəcəsi üçün ödənilən mükafatın təxminən yarısını (18%) almaq olar.
Hələ 1984-cü ildə ABŞ Hüquqşünaslarının Milli Sorğusu aşkar etmişdi ki, artıq çəkisi olan kişilər vəkillik peşəsində normal çəkisi olan kişilərdən daha az maaş alırlar. 2000-ci ilə kimi, ABŞ-da piylənmə ilə ağdərili kişilər 19,6% az, qaradərili kişilər isə 3,5% az qazanırdılar. Avropa məlumatları Amerika məlumatlarından az fərqlənir. Avropa İttifaqında yaşayan 17 767 qadın və 34 679 kişinin iştirak etdiyi araşdırmada orta BMI 10% artımın kişilərin saatlıq maaşını 1,9%, qadınların isə 3,3% azaltdığı qeyd edilib. Maraqlıdır ki, artıq çəki ilə işçinin təhsil səviyyəsinə görə aldığı mükafat arasında korrelyasiya var.
Tam iş günü işləyən və Amerikanın Vaxt İstifadəsi Tədqiqatına daxil edilmiş 25-54 yaşlı 23 min qadın və kişinin məlumatlarını təhlil etdikdən sonra, nəşrin jurnalistləri müəyyən etdilər ki, bakalavr dərəcəsi olan kilolu kişilər arıq həmkarlarından 5% az qazanırlar. Qadınlarda bu göstərici müvafiq olaraq 12% təşkil edir.
Peşə də önəmlidir. Şişman işçilər normal çəkiyə malik insanlardan 11% az maaş alan səhiyyədə yağ-az maaş fərqi ən genişdir. Menecerlər 9% fərqlə ikinci yerdədir. Üçüncü yerdə təqribən 7,5% fərqlə biznes və maliyyə sahəsində çalışanlar qərarlaşıb. Lakin tikinti və kənd təsərrüfatı kimi sektorlarda piylənmə daha yüksək gəlir gətirir.
ABŞ Milli İqtisadi Tədqiqatlar Bürosu (Amerika iqtisadiyyatını təhlil edən özəl qeyri-kommersiya təşkilatı) tərəfindən dərc edilən bir məqalədə qeyd olunur ki, obez işçilər başqalarından daha çox müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkirlər və müalicəyə başqalarından daha çox pul xərcləyirlər. Əgər sağlamlıq sığortası işəgötürən tərəfindən ödənilirsə, o zaman piylənmə ilə bağlı gözlənilən əlavə səhiyyə xərcləri artıq çəkili işçilərə daha aşağı əmək haqqı şəklində ötürülür.
Alimlərin araşdırmasına görə, artıq çəkili qadınların işdə xarici görünüş standartlarına cavab vermələri tələb olunarsa, işə qəbul zamanı ayrı-seçkiliyə məruz qalırlar. Daha iki amerikalı qadın hesab edir ki, qadınlar cinsi obyektivləşdirməyə məruz qalırlar, insan şəxsiyyətini və hisslərini nəzərə almadan ona istifadə üçün nəzərdə tutulmuş obyekt kimi yanaşırlar və çox vaxt peşəkar keyfiyyətlərinə görə deyil, gözəllik standartlarına uyğunluğuna görə mühakimə olunurlar. Buna görə işə götürülərkən də kişilərdən daha ciddi şəkildə mühakimə olunurlar.
Çox vaxt işçiləri işə götürərkən işəgötürənlər kök insanlar haqqında öz fikirlərini rəhbər tuturlar. Adətən bunlar heç bir əsası olmayan stereotiplərdir. Pensilvaniya Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, obez insanlar aşağı səriştəli hesab olunurlar. ABŞ Milli Əməyin Təhlükəsizliyi və Sağlamlığı İnstitutunun mütəxəssislərinin fikrincə, işəgötürənlər arasında belə bir fikir var ki, artıq çəkili işçilər daha az ixtisaslıdırlar və normal çəkisi olan işçilərə nisbətən təyin olunmuş işi yerinə yetirmək üçün daha çox vaxt tələb olunur.
Araşdırmanın nəticələri çəkisindən asılı olmayaraq, bütün müraciət edənlərin bərabər iş imkanlarına malik olmasını təmin etmək üçün siyasətin nəzərdən keçirilməsini tələb edir. Böyük Britaniya və Aİ-nin əmək qanunlarına hələ ki, artıq çəkili və obez insanlara qarşı ayrı-seçkiliyə qadağa daxil edilmir. ABŞ-ın bir sıra şəhərləri, o cümlədən San Fransisko və Vaşinqton, xarici görünüşə görə ayrı-seçkiliyi qadağan edir. Massaçusets, Nyu-York, Nyu Cersi və Vermont oxşar qanun layihələrini nəzərdən keçirir.
