Vərəm hazırda dünyada ən təhlükəli infeksiyalardan biri olaraq qalır Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının rəqəmlərinə əsasən hazırda dünyada 20 milyondan artıq vərəm xəstəsi vardır və bunların 7 milyonu açıq formalı vərəmdir. Hər il 3.5 milyon insan vərəmlə xəstələnir və 1 milyon insan bu xəstəlikdən ölür. Hər dəqiqə təxminən 2 insan vərəmdən dünyasını dəyişir.
Modern.az xəbər verir ki, 2024- cü ildə ilkin vərəm hadisələrinin sayı əvvəlki illə müqayisədə 6,7% azalıb. Ötən il Azərbaycanda vərəmə yoluxma sayı 2367 nəfər olub. bu say 2023-cü ildə Azərbaycanda 2816 nəfər vərəm xəstəliyinə yoluxub.
Xəstəliyin yaranma səbəbi
Xəstəlik əsasən, Mycobacterim tuberculosis bakteriyası tərəfindən törədilir. Bu mikroorqanizmlər aerob, turşuyadavamlı bakteriyalar olub ətraf mühitin bir sıra təsirlərinə qarşı çox davamlıdır. Sağlam, yaxşı immunitetə malik insan vərəmə yoluxduqda adətən heç bir əlamət üzə çıxmır, bu zaman daxildə yaranmış kiçik vərəm prosesi isə öz-özünə sağalır. Bu prosesdən bəzən heç bir əlamət qalmır və ya kiçik məhdud Qon ocağı qalır. Bu cür ilkin yoluxma adətən uşaq və ya yeniyetmə yaşlarında baş verir. Yoluxma çox zaman hava-damcı üsulu ilə baş verir. Adətən payız aylarında yoluxma ehtimalı artır. İlkin yoluxanların yalnız 0.4–0.5%-də vərəm xəstəliyi əmələ gəlir. Beləliklə, əhalinin yarıdan çoxu vərəmə yoluxduğu halda, heç də hər kəsdə vərəm xəstəliyi əmələ gəlmir. Bu xəstəlik yalnız yaxşı qidalanmayan, qeyri-qənaətbəxş şəraitdə yaşayan, müxtəlif səbəblərdən immuniteti aşağı olan, digər xəstəliklər fonunda (şəkərli diabet, QİÇS və s.), çox siqaret çəkən, və ya zərərli tozlarla daim nəfəs alan insanlarda və s. inkişaf edir.
Xəstəliyin yayılması
Vərəm xəstəliyinin yayılması 95% hava damcı yolu ilə xəstə İnsanın asqırması, öskürməsi, tənəffüsü zamanı ətrafa yayılan hava damcılarının sağlam insanın tənəffüs yollarına düşməsi zamanı baş verir. Bu proses dərhal baş vermir. Bunun üçün təmasın uzun müddətli olması, mikrobların çoxluğu, orqanizmin immun sisteminin zəifləməsi olmalıdır. Vərəmin yayılması mədə-bağırsaq yolu ilə də mümkündür. Beləki, bəlğəmin udulması, xəstə inəyin südünə vərəm xorasından mikrobakteriyaların qarışması zamanı südü 3-5 dəqiqə qaynatmadıqda, xəstə quşların yumurtasını yaxşı qaynatmadıqda və s. hallarda yoluxa bilir. Vərəmin yayılması zədələnmiş dəri, selikli qişalardan da mümkündür.
Risk qrupları
• Orqanizmin xroniki xəstəlikləri; şəkərli diabet, tireotoksikoz, hamilə və zahı qadınlar, xroniki qanaxmalar, anemiyalar, xroniki nefrit, mədə və onikibarmaq bağırsaq xorası, xroniki mədə-bağırsaq pozğunluqları, bir çox qan xəstəlikləri və s.
• Yaş amili; 3 yaşa qədər, qoca yaşlılar.
• Zərərli adətlər; siqaret çəkmək, spirtli içki qəbu etmək, narkomaniya və s.
• Uzun müddət qlükokortikoid, immunosupressorlarla müa¬licə.
• Baş-boyun xərçəngi.
• Böyrək xəstəliklərinin son mərhələsi.
• Bağırsaq anastomozları.
• HİV infeksiyası
• Vərəmli xəstə ilə bir evdə yaşayanlar. (Uşaqlar 2-il müd¬dətində nəzarətdə qalmalıdırlar).
• Vərəmli xəstə ilə təmasda olan tibb işçiləri və laborantlar.
• Köhnə fıbroz dəyişikliyi olan xəstələr.
Aşkar olunma üsulları
Vərəmə şübhə yarandığı halda, müayinə olunmaq üçün ərazinizdə yerləşən tibb müəssisəsinə müraciət edin. Vərəmə şübhə yarandıqda, diaqnozun təsdiqlənməsi üçün sizi vərəm üzrə xüsusi tibb müəssisəsinə göndərəcəklər. Vərəm xəstəliyinin müalicəsi yalnız həkim-ftiziatr tərəfindən aparıla bilər. Ağciyər vərəminin başqa tibb mütəxəssisləri tərəfindən müalicəsi qanunsuzdur və bu ağır fəsadlarla nəticələnə bilər. Vərəm üzrə xüsusi müəssisədə həkim-ftiziatr bir neçə müayinədən sonra (bəlğəmin laborator analizi, Rentgen müayinəsi və bəzi hallarda digər müayinələr) sizə dəqiq diaqnoz qoyub, müalicə təyin edəcəkdir.
