Azərbaycan və Özbəkistan arasında münasibətlər iki ölkə arasındakı tarixi, mədəni və iqtisadi əlaqələrdən qaynaqlanır. İki ölkə arasında uzun müddətdir davam edən bu əlaqələr tarixən mövcuddur. Hər iki ölkə türk dilləri ailəsinə daxil olan dilləri danışır, xalqlar eyni soykökdən gəlir və ortaq mədəniyyətə sahibdir. Bu baxımdan xüsusilə mədəniyyət sahələrindəki əməkdaşlıq iki ölkə arasındakı əlaqələri daha da gücləndirir və əməkdaşlığın digər sferalarda da genişlənməsinə rəvac verir.
Azərbaycan Prezidentinin Özbəkistana cari səfəri günlərində iki ölkənin münasibətləri, müxtəlif sahələrdəki əməkdaşlığın son durumu yenidən gündəmdədir. Modern.az bu mövzuya toxunub.
Diplomatik münasibətlər
Azərbaycan və Özbəkistan arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci ilin yanvarında rəsmi olaraq qurulub. Bu, Sovet İttifaqının süqutundan sonra müstəqil olan iki ölkənin bir-birinə qarşı diplomatik tanınma və münasibətlərin qurulması mərhələsidir. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin qurulması haqqında protokol imzalanıb. Bu sənəd, qarşılıqlı diplomatik nümayəndəliklərin açılması və rəsmi əlaqələrin başlaması deməkdir.
Özbəkistan və Azərbaycan arasındakı diplomatik münasibətlər, iki ölkə arasında uzunmüddətli dostluq və əməkdaşlığın əsasını təşkil edir. Azərbaycan və Özbəkistan arasında diplomatik münasibətlər güclüdür. İki ölkə bir-birinin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü tanıyır və qarşılıqlı maraqlara hörmətlə yanaşır. Həmçinin, iki ölkə müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən Türk Dövlətləri Təşkilatında (TDT) əməkdaşlıq edir.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında regional əməkdaşlıq məsələləri də müzakirə olunur. İki ölkə müxtəlif regional layihələrdə və təşəbbüslərdə iştirak edir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı münasibətlər dostluq və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq prinsiplərinə əsaslanır. Bu əlaqələrin inkişafı hər iki ölkənin maraqlarına xidmət edir və regiondakı sabitliyi və rifahı dəstəkləyir.
İqtisadi əlaqələr
Diplomatik əlaqələrin qurulmasından sonra Azərbaycan və Özbəkistan arasında ticarət və iqtisadi əməkdaşlıq inkişaf etməyə başladı. Ticarət dövriyyəsi artdı, investisiyalar və birgə layihələr həyata keçirildi. Son illərdə Azərbaycan və Özbəkistan arasında ticarət əlaqələri artır. Özbəkistan Azərbaycanın mühüm ticarət tərəfdaşlarından biridir. İki ölkə arasında müxtəlif malların idxalı və ixracı həyata keçirilir. Azərbaycan şirkətləri Özbəkistan iqtisadiyyatına investisiya qoyur və eyni zamanda Özbəkistanın investisiya imkanları Azərbaycan tərəfindən maraq doğurur. İki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlıq sahəsində bir çox layihələr həyata keçirilir.
Son illərin bir sıra statistik göstəricilərinə nəzər salmaq olar:
2022-ci ildə Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında ticarət dövriyyəsi təxminən 300 milyon ABŞ dolları olub. Azərbaycanın Özbəkistana ixracatı 2022-ci ildə təxminən 200 milyon ABŞ dolları olub, Özbəkistanın Azərbaycana ixracatı isə 100 milyon ABŞ dolları ətrafında olub. Əsas ixracat məhsulları arasında neft məhsulları, kimyəvi maddələr və kənd təsərrüfatı məhsulları yer alır.
2023-cü ildə ticarət dövriyyəsi təxminən 350 milyon ABŞ dollarını keçib. Bu da iki ölkə arasındakı ticarət əlaqələrinin genişləndiyini göstərir. Azərbaycanın Özbəkistana ixracatı 220 milyon ABŞ dolları civarında, Özbəkistanın Azərbaycana ixracatı isə 130 milyon ABŞ dolları civarında olub. İxracat məhsulları arasında enerji resursları, qiymətli metal və kənd təsərrüfatı məhsulları yer alır.
Azərbaycan şirkətləri Özbəkistan iqtisadiyyatına müxtəlif sahələrdə investisiya yatırır. Özbəkistan şirkətləri də Azərbaycan bazarına investisiya yatırır, xüsusən də tikinti, enerji və kənd təsərrüfatı sahələrində. Son illərdə Azərbaycan və Özbəkistan arasında iqtisadi əməkdaşlığı daha da gücləndirmək məqsədilə bir çox layihə və proqram həyata keçirilir. Bu layihələr arasında enerji sahəsində əməkdaşlıq, kənd təsərrüfatı layihələri və sənaye sahələrində müştərək layihələr yer alır.
Son günlər açıqlanan məlumata görə, Azərbaycanla Özbəkistan arasında ticarət dövriyyəsi 5 ildə 3 dəfə artıb. Bunu Özbəkistanın investisiya, sənaye və ticarət naziri Laziz Kudratov Daşkənddə keçirilən Özbəkistan-Azərbaycan biznes forumunda çıxışı zamanı deyib. Nazirin sözlərinə görə, bu ilin əvvəlindən qarşılıqlı ticarətin həcmi 20% artıb. Rəqəmlərin kiçik olmasına baxmayaraq, yaxın 1-2 ildə ticarətin həcminin 1 milyard dollara çatdırılması planlaşdırılır.
Nazir qeyd edib ki, ölkələr bir sıra sahələrdə, o cümlədən energetika, şəhərsalma, maşınqayırma, kənd təsərrüfatı, toxuculuq və ipək sənayesi sahələrində əməkdaşlığı inkişaf etdirir. Özbəkistan biznesi də Azərbaycanda fəaldır. O qeyd edib ki, Bakı və Şuşa şəhərlərində Özbəkistanın şou-rumu, milli pavilyonları və ticarət evlərinin, Daşkənd və Səmərqənd şəhərlərində isə Azərbaycanın ticarət evlərinin açılması nəzərdə tutulur.
Kudratov vurğulayıb ki, digər əməkdaşlıq sahəsi dağ-mədən sənayesində birgə layihələrin həyata keçirilməsidir. Hər iki ölkənin böyük xammal bazası var. Özbəkistan Azərbaycan ərazisində mineral ehtiyatların işlənməsinə, o cümlədən Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində bərpa işlərində istifadə oluna biləcək tikinti materialları istehsalının yaradılmasına hazırdır.
Nazirin sözlərinə görə, energetika və neft-qaz sənayesi sahələrində əməkdaşlıq müsbət dinamikaya malikdir. Tərəflər yaşıl enerjinin istehsalı və daha sonra Azərbaycan vasitəsilə Avropa ölkələrinə ixracı layihəsi üzərində işləyirlər.
Özbəkistanın Mərkəzi Asiyadakı iqtisadi mövqeyi
Özbəkistan Mərkəzi Asiyada iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli bir mövqeyə sahibdir və ölkənin iqtisadiyyatı müxtəlif sektorlar üzrə inkişaf edir. Özbəkistanın iqtisadi strukturu genişdir və bir neçə əsas sektor üzərində qurulub. Özbəkistan Mərkəzi Asiyanın mərkəzində yerləşir və regionun ticarət və nəqliyyat yolları üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir.
Ölkə, həmçinin Çinin İpək Yolu layihəsində və bölgədəki enerji ixracı marşrutlarında mühüm rol oynayır. Rəsmi Daşkənd regional inteqrasiya proseslərində aktiv iştirak edir. Bu əməkdaşlıq ticarət əlaqələrinin və regional infrastruktur layihələrinin inkişafını əhatə edir. Özbəkistan Mərkəzi Asiyanın ən böyük təbii qaz istehsalçılarından biridir.
Özbəkistanın iqtisadi mövqeyi, ticarət əlaqələri və strateji əhəmiyyəti onun Mərkəzi Asiyada vacib bir iqtisadi güc olmasını təmin edir.
Özbəkistanın iqtisadi potensialı
Enerji sektoru iqtisadiyyatın əsasını təşkil edir. Özbəkistan həmçinin neft istehsal edir, amma ölkənin neft ehtiyatları təbii qaz qədər böyük deyil. Özbəkistan dünya üzrə ən iri pambıq istehsalçılarından biridir. Pambıq istehsalı ölkə iqtisadiyyatı üçün mühüm sektordur və kənd təsərrüfatının əsas sahələrindən biridir. Buğda, düyü və tərəvəz istehsal edilir, qida məhsulları daxili bazarın ehtiyaclarını qarşılayır.
Özbəkistanın kimya sənayesi inkişaf edir. Xüsusilə, sintetik və müxtəlif kimyəvi məhsullar istehsal edilir. Ölkə müxtəlif minerallar, xüsusilə uran, mis və qızıl kimi məhsulların istehsalçısıdır. Sənaye və kənd təsərrüfatı məhsulları ixracda əhəmiyyətli paya malikdir. Son illərdə Özbəkistan nəqliyyat və infrastruktura böyük sərmayələr qoyur, regional ticarət və nəqliyyat əlaqələrini gücləndirmək məqsədilə müxtəlif infrastruktur layihələrini həyata keçirir.
Turizm sektorunun inkişaf etdirilməsi hazırda prioritet istiqamətlərdən birini təşkil edir.
Modern Təhlil və Araşdırma Qrupu
