İranın Yaxın Şərqdəki nüfuzunun sarsılması fonunda rejim daxilində gərginlik özünü açıq şəkildə büruzə verməyə başlayıb. İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın ABŞ ilə danışıqların başlamasına çağırış etsə də, ölkənin Ali Dini Lideri Əli Xamenei buna qarşı çıxıb. Mətbuatda Pezeşkianın istefa vermək istəməsi barədə xəbərlər yayılıb, iddialara görə Xamenei istefanı qəbul etməyib.

İqtisadi böhran isə İranı ağuşuna alır. Bir neçə gün əvvəl ölkənin maliyyə naziri istefaya göndərildi. Buna səbəb nazirin iqtisadi problemlərin öhdəsindən gəlməməsi göstərilib.

Artıq təkcə Qərb deyil, bölgə ölkələri də Tehranın siyasətini açıq şəkildə tənqid etməyə başlayıb. Son olaraq, Türkiyənin Xarici İşlər Naziri Hakan Fidan İranın regiondakı milisləri dəstəkləmə siyasətini sərt dillə tənqid edib və bunun Tehrana uzunmüddətli perspektivdə daha çox itki gətirdiyini vurğulayıb. Fidanın fikrincə, İran artıq bölgədə hegemonluq iddiasından əl çəkməli və əməkdaşlığa əsaslanan siyasət yürütməlidir. Onun bu açıqlamaları İran siyasi dairələrində ciddi narazılıqla qarşılanıb  və Tehran rəsmiləri dərhal Ankaraya cavab verməyə çalışıblar.

Bu hadisə İranın son bir ildə hər yerdə uğursuzluğa düçar olmasının növbəti göstəricisidir. HƏMAS və Hizbullah ağır məğlubiyyətə uğrayıb, İranın Suriyadakı hərbi dayaqları sarsılıb, Cənubi Qafqazda Azərbaycanla münasibətləri pozulub, Qərbin sanksiyaları iqtisadiyyatı daha da zəiflədib. Üstəlik, ABŞ-da Donald Trampın hakimiyyətə qayıtması İrana daha böyük təzyiqlər yaradıb.

İranın Fələstindəki əsas dayağı sayılan HƏMAS ötən il İsrailin hərbi zərbələri nəticəsində ağır itkilərə məruz qalıb. 7 oktyabr hücumlarından sonra İsrail ordusu Qəzza zolağında HƏMAS-ın əsas komandanlıq mərkəzlərini darmadağın edib. Minlərlə döyüşçü öldürülüb, mühüm liderlər məhv edilib. HƏMAS-ın siyasi qanadı çöküb, hərbi gücü isə faktiki olaraq yox dərəcəsinə endirilib. İranın uzun illər ərzində milyonlarla dollar yatırdığı bu qruplaşma bir neçə ay ərzində tarixin ən ağır məğlubiyyətlərindən birini yaşayıb.

HƏMAS-a dəstək məqsədilə Livandan İsrailə raket hücumları təşkil edən Hizbullah da eyni taleyi yaşayıb. İsrailin hücumları nəticəsində Hizbullahın lideri, onlarla yüksək rütbəli komandiri, o cümlədən xüsusi əməliyyatlara rəhbərlik edən şəxsləri məhv edilib. Hizbullah İsrailin qisas əməliyyatlarına cavab vermək iqtidarında olmadığını göstərib. Əvvəllər İsrailin əsas təhlükəsi kimi görünən bu təşkilat son döyüşlərdə zəif və gücsüz təsir bağışlayıb. İranın əsas "müqavimət cəbhəsi" çöküb, nüfuzu ciddi şəkildə sarsılıb. İranın Suriyadakı əsas tərəfdaşı olan Bəşər Əsəd rejimi də süquta uğrayıb. 

İran Ukraynaya qarşı Rusiyaya hərbi yardım göstərməklə Qərbin daha sərt sanksiyalarına məruz qalıb. İranın istehsalı olan "Şahed" dronları Ukraynaya qarşı hücumlarda istifadə edildiyi üçün ABŞ və Avropa İttifaqı Tehrana qarşı yeni iqtisadi və siyasi məhdudiyyətlər tətbiq edib. İran artıq Rusiya ilə əlaqələrini genişləndirməklə beynəlxalq təzyiqləri artırıb. 

ABŞ-da Donald Trampın hakimiyyətə qayıdışı isə İran üçün son dərəcə təhlükəli vəziyyət yaradıb. Tramp artıq açıq şəkildə İsrail və İran əleyhinə daha sərt siyasət aparacağını bəyan edib. 2018-ci ildə İranla nüvə sazişini ləğv edən və Tehrana maksimum təzyiq siyasətini həyata keçirən Trampın yenidən hakimiyyətə qayıtması İranı daha ağır sınaqlarla üz-üzə qoyacaq.

İranın regiondakı məğlubiyyətlərindən biri də Cənubi Qafqazda baş verib. Tehran açıq şəkildə Ermənistanı dəstəkləməsi, hətta hərbi əməkdaşlıq mesajları verməsi Azərbaycanla münasibətləri gərginləşdirib. Ard-arda baş verən təxribatların nəticə vermədiyini görən Tehran geri addım atmağa məcbur olub, lakin mollakratiyanın daxilindəki sərt mövqeli qruplar buna imkan vermək istəmir. Rəsmi Tehran Azərbaycanla əlaqələri normallaşdırmaq istəsə də, İrandakı güc dairələri buna mane olur.

Beləliklə, son bir ildə İran Yaxın Şərqdə və dünyada ardıcıl məğlubiyyətlərlə üzləşib. Dəstəklədiyi qruplaşmalar məhv edilib, hərbi və siyasi təsiri zəifləyib, iqtisadi vəziyyəti isə daha da ağırlaşıb. Əgər proses belə davam edərsə, rejimin çökməsi qaçılmaz ola bilər.

Türkiyənin İranı açıq şəkildə tənqid etməsi Tehranın regional siyasətinin uğursuzluğa düçar olduğunu göstərir. İran qardaş Türkiyəyə qarşı təxribatçı addımlar atmaq və sərt bəyanatlar vermək əvəzinə, xarici və daxili siyasətini yenidən nəzərdən keçirməlidir. Əks halda, onu yaxın gələcəkdə daha böyük çətinliklər və siyasi çöküş gözləyir.

Modern Təhlil və Araşdırma Qrupu