Xəbər verdiyimiz kimi, Yəməndəki husi qruplaşması Qırmızı dənizdəki gəmiləri, eləcə də İsraili vurduqdan sonra ABŞ və Böyük Britaniya onların hədəflərinə zərbələr endirib.
"Ərəb baharı" dalğasında başlayan Yəməndəki vətəndaş müharibəsinin ilk dövrlərindən adı gündəmdən düşməyən husilər kimdir?
Modern.az "Reuters", "Kommersant" və digər dünya mətbuatı səhifələrində husilər haqda dərc olunan məlumatları toplamağa çalışıb.
Husilər İslamın sağ məzhəblərindən biri olan Zeydi məzhəbinə etiqad edən radikal şiə qrupudur. Onlar əsasən Yəmənin şimalında güclüdürlər.
Tarix...
1990-cı illərdən mövcudluğu bilinən qruplaşma 2015-ci ilin əvvəlindən, Yəmənin paytaxtı Sənanın ələ keçirilməsindən sonra Yəməndə faktiki hakimiyyətdə olan qüvvə olub. Qrup 2004-cü ilin sentyabrında Yəmən ordusu tərəfindən zərərsizləşdirilən qurucusu və keçmiş lideri Hüseyn əl-Husinin adını daşıyır. Onun qardaşı Abdel-Malik əl-Husi də lider olub.
Dini dünyagörüşünə gəlincə, husilər öz dinlərini "sünni və sələfiliyin təsirindən", ölkələrini isə xarici təcavüzdən qoruduqlarını iddia edirlər.
Bir sıra dövlətlər tərəfindən terrorçu kimi tanınan husilərin Livandakı Hizbullah hərəkatı şəklində İran və müttəfiqlərindən gizli hərbi və maliyyə dəstəyi aldığı məlumdur. 2009-cu ildə Səudiyyə Ərəbistanı hakimiyyəti Yəmən hökumətinə dəstək verdiyini açıqlamışdı. Husilərin üsyanı yatırılandan, 2010-cu ildə atəşkəs imzalanana qədər toqquşmalar davam etdi. 2011-ci ildə prezident Əli Abdulla Saleh rejiminə qarşı etirazlar fonunda qruplaşma ölkənin şimalında öz təsirini genişləndirə bilib. Husilər təkcə hökumətə qarşı deyil, digər qruplara qarşı da silaha əl atıblar.
2014-cü ilin sentyabrın ortalarında qruplaşma Yəmənin paytaxtı Sənanın bir neçə ərazisini işğal edib. Sentyabrın 21-də BMT-nin iştirakı ilə husilərlə ölkə hakimiyyəti arasında sülh sazişi imzalanıb. Onun şərtlərindən biri Məhəmməd Bəsindva hökumətinin istefası idi. Yəmənin baş naziri vəzifəsi Əhməd Avad bin Mübarəkə təklif edilib, lakin o, husilərin təhdidləri səbəbindən bundan imtina edib. 2014-cü il oktyabrın 13-də qrupun razılaşması ilə Xalid Mahfuz Bahah hökumətin başçısı oldu. Razılığa baxmayaraq, husilər döyüşləri davam etdiriblər. 2014-cü il noyabrın 8-də BMT Təhlükəsizlik Şurası "Ənsar Allah" qruplaşmasının silahlı qanadının liderlərinə qarşı sanksiyalar tətbiq edib.
2015-ci il yanvarın 19-da husilər baş nazir Xalid Məhfuz Bəhanın kortejinə hücum edib, daha sonra Sənadakı kəşfiyyat binasını və prezident iqamətgahını ələ keçiriblər. Ölkə başçısı Əbd-Rabbu Mənsur Hadi və baş nazir Xalid Mahfuz Bahah istefa veriblər və onlar ev dustaqlığına buraxılıblar. 6 fevral 2015-ci ildə isə husilər parlamentin buraxıldığını elan ediblər. BMT Təhlükəsizlik Şurası hərəkatın dövlət qurumlarını azad etməsini tələb edən qətnamə qəbul edib.
2015-ci il martın 25-də ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi ərəb monarxiyalarını husilərə qarşı mübarizə aparmaq üçün Fars Körfəzi Ərəb Dövlətləri Əməkdaşlıq Şurasının himayəsi altında yaradılmış Yarımada Qalxanı birgə silahlı qüvvələrinin kontingentini Yəmənə göndərməyə çağırıb. Səudiyyə Ərəbistanı, Bəhreyn, Küveyt, İordaniya, Sudan, Seneqal, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Misir, Qətər və Mərakeş daxil idi. ABŞ, Böyük Britaniya və Pakistan tərəfindən dəstəkləndi.
21 aprel 2015-ci ildə Yəməndə hərbi koalisiya əməliyyatın başa çatdığı elan edilib. Yəmən ordusunu bərpa etməli və üsyana son qoymalı olan ikinci əməliyyat başladıldı.
Yeni gəlişmələr...
Son hadisələrə gəldikdə, xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, husilər İranın Yəməndəki proksisi rolunu oynayır. İrana bağlı husilər Yaxın Şərqdəki münaqişədə artan rol oynayır, Qırmızı dənizdə gəmiçiliyə hücum edir və Qəzza müharibəsində fələstinliləri dəstəkləmək adı ilə İsrailə PUA və raketlər atırlar.
Vaşinqton bəyan edib ki, Qırmızı dənizdəki gəmiləri qorumaq üçün mümkün olan ən geniş dəniz koalisiyasını yaratmaq və husilərə növbəti hücumlara yol verilməyəcəyinə dair vacib siqnal göndərmək istəyir. Husilərin rolu münaqişənin regional risklərinə əlavə olaraq, dünya neftinin çox hissəsinin daşındığı dəniz zolaqlarını təhdid edir.
Husilər 31 oktyabrda İsrailə pilotsuz uçuş aparatları və raketlər atdıqlarını elan edərək, "İsrail təcavüzü dayanana qədər" hücumları davam etdirəcəklərini vəd edərək, Yaxın Şərqə yayılan son qarşıdurmaya daxil oldular.
Onların hərəkətləri Livan sərhədində İsrail mövqelərinə hücum edən İranın dəstəklədiyi Hizbullah qruplaşmasının və İraq və Suriyada ABŞ-ın bazalarına atəş açan İraq milislərinin rolunu təkrarlayır. Təhdidlərini gücləndirən husilər dekabrın 9-da milliyyətindən asılı olmayaraq İsrailə gedən bütün gəmiləri hədəf alacaqlarını bildirib və bütün beynəlxalq gəmiçilik şirkətlərinə İsrail limanları ilə işləməmək barədə xəbərdarlıq ediblər.
Son insidentdə ABŞ ordusu Marşal Adaları bayraqlı tankerin çağırışına cavab olaraq husilərin nəzarətində olan bölgədən atılan bir hava vasitəsini vurduğunu bildirib.
Husiləri İran silahlandırır...
"Amerika və İsrailə ölüm" şüarı ilə hərəkət edən husilərlə bağlı məlumatlara görə, İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu onlara raket və dron hücumlarını planlaşdırmaq və həyata keçirməyə kömək edir.
Husilər Yəmən müharibəsi zamanı Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə qarşı hücumlarda, neft qurğularını və həyati əhəmiyyətli infrastrukturu hədəf alaraq raket və dron imkanlarını nümayiş etdiriblər. Arsenala İsraili 1000 mildən çox məsafədə vura bilən ballistik raketlər və zərbə PUA-ları daxildir. Mütəxəssislərin fikrincə, husilərdəki "Tofan", "Borkan" və "Qüds" raketləri İran silahları əsasında hazırlanıb və 2000 km məsafədəki hədəfləri vura bilir. Sentyabr ayında husilər ilk dəfə olaraq zenit Barq-2 raketləri, dəniz raketləri, Mig-29 döyüş təyyarəsi və helikopterləri nümayiş etdiriblər. Husilər gəmiçiliyə qarşı əməliyyatlarında pulemyotlarla silahlanmış sürətli qayıqlardan da istifadə ediblər.
