Rafiq HƏSƏNOV,
Veteran jurnalist
Jurnalist kütləvi informasiya vasitələrində iş başında olanda fərdilikdən çıxıb ictimai xadimə-şəxsə çevrilir. Axı, ictimai tribunadadır, xalqın təmsilçisidir. Belə anda o sayıbilinməz qədər oxucu, tamaşaçı və ya dinləyici nəzarəti altina düşür. Amma yalqız deyil, vicdanı onunladır.
Yəni nəzarətsiz deyil. Məmləkətimizdə aradan götürülmüş, qətiyyətlə ləğv olunmuş senzor rolunu indi vicdan əvəzləyir. Vicdan təmiz, əqidə safdirsa jurnalist şəxsi ambisayadan kənardadl. Ağıla, düşüncəyə gələn yolverilməz- hərcayi fikri qələmə alanda daxildən vicdan hayqırır: dayan, dur, şərəfini uca tut! Xalqın ikrah etdiyi, qınadığı əməlləri, nalayiq yaşam mənzərələrini efirə, ekrana gətirmək istəyəndə yenə, ucadan səslənir: vicdanın harda qaldı. Bu məqamda özünü jurnalist adlandıran şəxs güman ki, vicdanı özü ilə götürməyib, evdə həbs eləyib. Belə hal qələm əhlinə, jurnalistə, jurnalistikaya xəyanətdir. Jurnalist hər zaman xalqı özündən öndə görməlidir. Vətən sevgisi, milli mənəviyyat, əsrlərin sınağından mətanətlə çıxıb, zaman-zaman saflaşan, müqəddəsləşən mentalitet deyilən həyat tərzimizi yad təsirlərdən qorumaq jurnalist yaradıcılığında ən ümdə vəzifə, çox dəyərli şərəf olmalıdır. Hər zaman cəmiyyətlərdə narazılıqlar, adamlar arasında incikliklər tapılıb. Bu təbiidir. Amma cəmiyyətin ruporu olan KİV-lər belə halları bayraq edib ictimailəşdirməkdənsə onların həll yollarını arayıb aşkarlamalı, insanları nikbinliyə, faydalı əməyə ruhlandırmalıdır. Təəssüf ki, belə jurnalist sənətkarlığını bəzi mətbuat vasitələrində həmişə görə bilmirik.
Televiziyalar xaricdə ərsəyə gətirilmiş elə fantastik filmləri nümayiş etdirirlər ki, onlarda mərhəmət hissini qəddarlıq, məhəbbət duyğusunu qisasçılıq əvəzləyib. Ya da cəngavərlik, qəhrəmanlq deyil, qeyri insani yaşam tərzi, ölüm-qırğın ... təsvirləri daha vacib tutulur. Belə filmlər uşaqlarda, elə yeniyetmələrdə də naqis fikirlər doğurur, beyinlərdə rişələnir. Nəticəsi o olur ki, sonradan həmin duyğular həyatımıza ayaq açır, istər-istəməz ağır fəsadlara gətirib çıxarır.
Doğrudur, quruluş, ictimai formasiya başqalaşıb. Bu, yaşayış tərzimizə, ədəb- mərifət qaydalarımıza aid deyil. İctimai-sosial həyata, idarəetmə qaydalarına şamildir. Mənəviyyatımız, milli dəyərlərimiz öz əbədi yolunu sabit davam etdirməlidir, təbəddülatlara uğramamalıdır. Həya, abır, saf əxlaq normalarımız müqəddəsdir. Vicdan, şərəf məsələsidir.Bunu bilməyən jurnalist varmı? Bə niyə bu dəyərlərimizə xətər yetirən verilişləri araya gətirirlər?!..
Bəyənilməyən, rədd edilən sosializm dövründə belə amillər yolverilməzdi. Mətbuat ideologiyanın başlıca xəttiydi. Elmi bilikləri yayırdı. Maarif və mədəniyyəti inkişaf etdirmək vasitəsiydi. Lazımınca gərəkli fəaliyyət göstərirdi mətbuat. O səbəbdən çox nüfuzluydu. “Kommunist” qəzeti də bu sahədə öndəydi. Adına baxmayın, bu qəzet Azərbaycan mətbuatının bayraqdarına çevrilmişdi. Əbəs deyil ki, ədəbiyyatımızın bir sıra parlaq simaları bu qəzetlə əməkdaılıq edirdi. Onun redaksiyasında çalışanlar arasında mətin, ədalətli, prinsipial jurnalistlər də az deyildi. Belə qələm sahiblərinin bir neçəsi sovet rejimi tərəfindən müxtəlif bəhanələrlə məşəqqətlərə məruz qalmışlar.
1960-70-ci illərdə “Kommunist” qəzeti xüsusilə populyarlaşdı. Bu qəzetin qayəsi, məramı partiyaya-demokratik mərkəziyyətə əməl etməkdən daha çox xalqa, vətənə sədaqətlə xidmət idi. Xalq tərəfindən sevilirdi. Hər gün 400-500 min, ayrı-ayrı halda daha çox tirajla nəşr olunub, saysız-hesabsız evə-ailəyə ayaq açırdı. Əhalinin mətbuata inamı, güvənci hədsizdi. Əlaqədar təşkilatlara müracət edib nəticə görməyəndə qəzetlərə üz tuturdu. Redaksiyalar hər gün yerlərdən də qalaq- qalaq müxtəlif məzmunlu məktub alırdı. Heç bir məktub diqqətdən yayınmır, cavabsız qalmırdı.
“Kommunist” qəzetinə ünvanlanmış bir məktubun harayı ilə oktyabr ayının yağmurlu- sazaqlı günündə Yardımlı rayonunda, belə şəraitdə nəqliyyat işləməyən dağ kəndinə at belində necə çətinliklə qalxmışıq, qəzetin, jurnalist peşəsinin şərəfi naminə. Yaxud camaatın arzu-istək və şikayətlərini lazımi təşkilatlara çatdırmaq məqsədilə redaksiya bölgələrdə rəhbər vəzifəlilərin iştirakı ilə “Açıq qapı” tədbirləri keçirirdi. Bu qəbildən olan növbəti görüşü dünənki hadisə sayaq xatırlayıram. O, Saatlı rayonunda təşkil edilmişdi. Geniş iclas zalı yerli sakinlərlə doluydu. Redaksiyanın dəvətiylə bu tədbirə qatılmış ayrı-ayrı sahələr üzrə 9 nazir müavini toplaşanların dərd-sərini dinlədi, lazımı qeydlər elədi. Doğrudur, vətəndaşların şikayətləndiyi məsələlərin hamısını dərhal yoluna qoymaq mümkün deyildi, amma əksər narazılıqlar aradan qaldırıldı. Digər tədbir isə mütaliə, respublikada kitab satışı barədə idi. Müəyyənləşdi ki, Azərbycan kitab satışı sahəsində müttəfiq respublikalar arasında heç də qabaqcıl mövqedə deyil. Qəzet bu mövzuda baş məqalə dərc elədi. Sonradan yerlərdə “Qxucu günləri”, “Kitab bayramı”, “Şəxsi kitabxana” lar yarışmaları keçirildi. Bu qəbildən olan kütləvi tədirlər saysız-hesabsızdır. Redaksiya əməkdaşları məsuliyyət, özlərinin əməli fəaliyyəti barədə ciddi cavabdehlik daşıyırdı. Səhvə-nöqsana yol verməmək tələbi kəskindi. Şəhər yuxuya dalanda, gecə saat 2-3-ə qədər qəzetin çapa hazırlanması işinə qatılırdıq. Nəinki siyasi, texniki, heç opfoqrafiya səhvi də getməsin, qəzetin şərəfinə ləkə gəlməsin. Qəzet oxuculara vaxtında çatdırılsın. Elə hallar olurdu səhəri mətbəədə açırdıq.. Biz səhər mətbəədən mənzilə qayıdanda dost-tanış yeni iş gününə başlamağa yollanırdılar. Bu, vəzifə-peşə borcumuz, şərəfimizdi.
Sözlərimdən elə çıxmasın ki, bugünki KİV-lərimizin fəaliyyətindən tam narazıyam. Elə deyil. Xırda, ötəri narazılıqlarıma rəğbən bildirim ki, cari mətbuatımız əməlli-başlı dəyişilib, müasirləşib. İndi respublikamızın vəziyyəti başqa haldadır. Torpaqları qəsb edilmiş, yüz minlərlə vətəndaşı isti yurd-yuvasından perik salınmış Azərbaycan yağı düşmənlə çarpışmadadır. Silahlar sussa da siyasi, diplomatik mübarizə kəskinliklə davam edir. Bu yöndə əsas aparıcı qüvvələrdən biri kütləvi informasiya vasitələrimizdir. Mətbuatımız söz, fikir arsenalını haqq səsimizin daha gur eşidilməsi, dünya ictimaiyyətinə lazımınca çatdırılması naminə var qüvvəsini sərf eləyir. Səmərəsi də göz önündədir. 1980-ci illərin sonu, 90-cı illərin əvvəllərində fəryadımızı eşitməyən, bizə dirsək göstərənlər, ekranı-efiri üzümüzə qapıyanlar indi ədalətli fikrimizə şərik çıxır , söylədiklərimizi təstiqləyirlər. Xoşdur. Lakin ideoloji cəbhədə görüləsi işlər hələ çoxdur.
Görüb-biləndə ki, mətbuatı biznes vasitəsinə çevirirlər, sədaqətli jurnalistlər sarsılır... Məgər milli mətbutımızın banisi, müdrik Həsən bəy Zərdabi “Əkinçi”ni maddiyyat məqsədilə yaratmışdı? Əksinə, millət yolunda özünün pulunu, varını sərf edib. Ailəsinin rahatlığından keçib. Qarşıya qoyduğu amalı naminə yorulmadan çarlıq məmurlarının qapılarını döyüb. Heysiyyata toxunan münasibətlərinə tab gətirib. Nəticədə varislərinə saf, ülvi niyyətli qəzetçiliyi miras qoyub. Elə Həsən bəydən sonrakı dövrdə də öz vəsaitləri hesabına qəzet-jurnal ərsəyə gətirən şanlı klassiklərimiz də həmin amillərdən maddiyat məqsədi ilə istifadə etməyiblər.
Türk dünyasının başqa bir yazarı da qəzetçilikdə ibrətamız təcrübə-miras qoyub. Bu, İsmayıl Bəy Qaspralı(Kasprınskı)dır. Təmiz vicdanlı, xalqa sədaqətli İsmayil Bəyin 31 il redaktoru olduğu (indikilər sayaq Baş redaktor yox ...a!) “Tərcuman” qəzeti Türk kəlməsi səslənən, Türk Ürəyi döyünən dünyanın hər bir guşəsinə sərhəd bilməyən ağ göyərçin kimi qanad açıb, yol tapırdı. 11 sentyabr 1914-cü ildə şanlı İsmayıl bəy vəfat edəndə bu əvəzsiz itkiyə bütün Türk dünyası—Turan matəm keçirib. Heç bir sultan, şah, hökmdar belə şərəfə çatmayıb. Bu sadə, fəqət fədakar, ADİ redaktor “Min qılınca bir qələm sahibi olub”. Yəni İsmayıl bəy Kasprınskı min qılıncın edə bilmədiyi işi bir qələmi ilə həyata keçirib. Belə möhtəşəmlik təkrarlanmalıdır!..
Məncə hər bir jurnalist təmsil etdiyi kütləvi informasiya vasitəsini özünün bəyaz libası bilməlidir. Onu ləkələnməkdən qorumalıdır; peşəsinə məhəbbətlə, vəzifə borcuna sədaqətlə. Qəzet-jurnal redaksiyasında, radio-televiziyada, elektron mediada çalışmağından asılı olmadan hər bir jurnalistə şamildir bu qayə. Şərəf uca tutulmalıdır. Həyata, hadisələrə real, obyektiv, ədalətlə yanaşmaqla, saf əməllə. Bu, asandan asan, amma olduqca vacibdən vacib məsələdir. Bu yöndə zəngin təcrübəyə sahibdir mətbuatımız.
Ümid və sevinc dolu cəhət orasıdır ki, məmləkətimizdə yeni, istedadlı jurnalistlər nəsli yetişir. Təzə təfəkkür, müasir çalışmaları ilə geniş kütlə kimi biz veteranları da sevindirirlər. Onlara bizimlə çiyin-çiyinə ömür sürmüş, sağlığında klassikləşmiş, unudulmaz sevimli müəllimimiz professor, saf əqidəli, mətin Şirməmməd müəllim Hüseynovun məslək davamçıları olmağı, peşənin zirvələrinə doğru dönmədən irəliləməkdə uğurlar diləyirəm. Azərbaycanımızın ərazi bütövlüyü, suverenliyi uğrunda siyasi vuruşunda jurnalist sözünü müsəlləh silaha çevirmələrini arzulayıram.
29 sentyabr 2019-cu il