Modern.az saytı qazax xalqının görkəmli ədəbiyyatçısı və mütəfəkkiri Abay Kunanbayevin 175 illiyi münasibəti ilə onun qələmə aldığı “Qara Söz”ü təqdim edir.
DOQQUZUNCU SÖZ
Mən qazaxam. Qazaxları bəyənirəm , ya bəyənmirəm? Əgər bəyənsəydim o zaman onların davranışlarını bəyənərdim. Və yaxud da xasiyyətlərində ürəyəyatımlı bir nişanə görüb sevinər, təsəlli tapardım. Onların nümunəvi davranışlarından zövq alıb, işıqlı gələcəklərinə ümid edərdim. Bütün adətlərimizi, ənənələrimizi qeyb ediblər.
Hərdən fikirləşirəm ki, gərək heç əvvəldən məclislərinə gedib, süfrələrində əyləşməyəydim, sözümü-sirrimi danışmayaydım, məsləhətləşməyəydim, işləri ilə maraqlanmayaydım, “Nə var, nə yox?”- deyib əhvallarını xəbər almayaydım. Bunlar olmasaydı, indi mən də rahat olardım. Və onların köçündən ayrılıb gedərdim. Belə baxıram ki, bunların dəyişməyinə ümid yoxdur, öyərənər deyə bir gözləntim də yoxdur. Bu dediklərimin heç biri bunlarda yoxdur. Bu necə olur axı? Necə yəni, bunlardan heç birinə arxa çevirib , söykənmək olmazmış?
Özüm diri olsam da, diri sayılmıram. Heç bilmiriəm ki, insanlardan doymuşam, yoxsa özüm-özümdən doymuşam, ya ki, bunun bir başqa səbəbi var? Üzdən canlı görünsəm də, içəridən ölüyəm. Hirslənsəm də, qəzəbimi boğuram. Gülsəm də ürəkdən gülmürəm, söylədiklərim də sanki öz sözüm deyil, gülüşüm özümünkü olmadığı kimi. Nəyim varsa, heç biri mənim deyil. Mən gəncliyimdən qazaxları çox sevərdim, onlara inanardım. Heç vaxt düşünməzdim ki, nə vaxtsa, onlardan üz döndərəcəyəm. İnsanlarımızı tanıyandan sonra isə bütün ümidlərim qırıldı. Ayrılıb getmək istəyəndə baxdım ki, daha əvvəlki gücüm-taqətim qalmayıb, bu yaşımda doğma yurdu atıb hara gedim, kimə sığınım? Ona görə də sinəmin altında bir boşluq var. Hərdən də fikirləşirəm ki, elə belə yaxşıdır, öləndə “Heyif, əzizlərim başsız qaldı”- deyib, gözlərim arxada qalmayacaq. Rahatca ayaqlarımı uzadıb, bu dünyadan köçəcəyəm.
1892-ci il.
Tərcümə etdi: Aida Eyvazlı