Hər gün yol nəqliyyat qəzaları haqqında eşidirik. Bu hadisələrin səbəbləri çoxdur və bu barədə kifayət qədər danışılıb. Mən birbaşa mətləbə keçərək sərnişin nəqliyyatındakı qəzalara və bu sahədə dərinləşən problemlərə diqqət yetirmək istərdim. Bu gün heç kim yaxasını kənara çəkib fikirləşməsin ki, bu qəzalardan tam sığortalanaıb. Heç kim cəmiyyətdən, ümumilikdə, nəqliyyatdan təcrid olunub yaşaya bilməz. Ona görə də hər bir şəxsin bu məsələlərə ən azından biganə qalmaması lazımdır.
Vaxtilə bəzi ekspertlər bildirirdilər ki, sərnişin nəqliyyatı özəlləşdirilib sahibkarların ixtiyarına keçdikdən, paytaxta gərilmiş kiçik tutumlu avtobusları iritutumlu nəqliyyat vasitələri ilə əvəz etdikdən sonra problemlər həll olacaq. İritutumlu avtobuslar sərnişin nəqliyyatına gətirildi, bu sahə ilə məşğul olan özəl sahibkarlıq subyektlərinin sayı çoxaldı və s. işlər görülsə də bu məsələlərin həllinə kömək etmədi.
Statistik rəqəmlərə nəzər salanda görürük sərnişin avtobuslarında qəzalar son dövrlər artmaqda davam edir. Magistral yollar təmir olunur, genişlənir, müxtəlif yelərdə körpülər tikilir və ümumilikdə nəqliyyat infrastruktu ən yüksək səviyyədə yenilənir. Dövlət büdcəsindən bu sahəyə xeyli vəsait ayrılır. Bəs hansı səbəbdən avtomobil nəqliyyatında, xüsusilə, sərnişindaşımada qəzaların sayı artmaqda davam edir?
Bir neçə il öncə sərnişin daşıma ilə məşğul olan sahibkarlar sürücülərdən müvafiq geyim formalarının tətbiqini tələb etdilər və buna əməl edildi. Ancaq vacib bir məsələ unuduldu. Geyim formasını dəyişməklə nəqliyyatdakı məsələlər həll olunmur. Problemi həll etmək üçün işin mahiyyəti, məzmunu dəyişməli idi. Bu baş vermədi. Yaxşı bəs, bu işin məzmunu nədən ibarət idi?
Sahibkarlıqla məşğul olan şəxslər ilk öncə düşünməlidirlər ki, sürücüyə fantastik gündəlik plan tətbiq etməklə və iş gününün axırında ondan həmin planı tələb etməklə sürücünün evini yıxırlar. Bəzən yollarda avtobus sürücüləri sanki bir-birilə sərnişin yığmağa görə yarışa girir. Qayda-qanunlar unudulur, müəyyən edilən sürət həddi unudulur. Sürət artımı son nəticədə qəzalara gətirib çıxarır. Bu gün orta statistik azərbaycanlı üçün o qədər önəmli deyil ki, marşrutun sahibkarı kimdir, sürücüyə lisenziya neçəyə başa gəlir, gündəlik planı nə qədərdir? Biçarə sərnişini düşündürən rahat və salamat mənzil başına çatmaqdır.
Bir məqama diqqət yetirmək istərdim. Nəqliyyat nazirliyi ilə Dövlət Yol Polisinin avtobus sürücüləri arasında yoxlamaları, reydləri kampaniya xarakterli deyil, müasir texniki qurğuların vasitəsilə mütəmadi həyata keçirilməlidir. Bu yaxınlarda Dövlət Yol Polisinin və Nəqliyyat Nazirliyinin keçirdiyi reydlər zamanı müəyyən olundu ki, avtobus sürməyə iddialı olan şəxslərin bir çoxlarının sürücülük vəsiqəsi və yaxud kateqoriyası yoxdur.
Görün insanların taleyi kimlərin əlindədir? Bu tək avtobusu idarə edən şəxsin günahı deyil, həm də onu xəttə buraxan, axşam hansı yolla olur-olsun plan gətir deyən sahibkarın günahıdır. Bu qanuna etinasızlıqla bərabər vətəndaşlıq və dövlətçilik təfəkkürünün aşağı olması ilə bağlıdır. Sərnişin nəqliyyatındakı qəzaların səbəblərindən biri budur.
Sahibkarlar bildirirlər ki, lazımı kateqoriyası və müəyyən təcrübəsi olan sürücülər azdır. Təbii ki, az olacaq. Əgər sürücüyə yüksək əmək haqqı, qanunvericiliyin tələblərinə uyğun istirahət və məzuniyyət hüququ verilərsə o zaman sürücü özünü daha təminatlı hiss edər. Avtobusların arasında davam edən müharibəni xatırladan yarışma səngiyər.
Digər tərəfdən bu gün sürücülər üçün yüksək plan müəyyənləşdirən sahibkarların məsələsində optimal variantlar tapmaq mümkündür. Ən azından bilet satışı sisteminə və yaxud nəqliyyatdan istifadə üçün nəzərdə tutulan kart sisteminə keçməklə bir nəqliyyat vasitəsinin gəlirini müəyyən etmək olar. Sürücülər isə əmək haqqı sisteminə keçməlidir. Əgər sürücüyə yüksək əmək haqqı, qanunvericiliyin tələblərinə uyğun istirahət və məzuniyyət hüququ verilərsə bir sıra problemlər həll olunar. Bu zaman etibarlı və peşəkar avtobus sürücülərinin sayı çoxalar. Deməli, bu işlər zəncirvari olaraq həllini tapmalıdır.
Araşdırsaq görərik ki, sərnişin nəqliyyatı kifayət qədər gəlir gətirən sahədir.
Deməli burada söhbət maliyyə şəffaflığının lazımi şəkildə təmin edilməsindən, qanunsuz müdaxilələrin qarşısının alınmasından, istər cavabdeh məmurun, sahibkarın, istərsə də sürücünün və sərnişinin məsuliyyətini dərk etməsindən gedir. Hər kəs öz məsuliyyətini dərk edib qanunla yaşamaq, işləmək vərdişlərini həyat tərzinə çevirsə, onda sərnişin nəqliyyatındakı soyqırımların qarşısını almaq mumkün olar.
