QHT-nin azad rəqabət mühitində öz intellektual potensialını ortaya qoyması üçün bir çox faktorlarla bərabər davamlı maliyyə son dərəcə önəmlidir. Bu gün düşünsək ki, Azərbaycanda QHT-lərin maliyyə çevrəsi çox genişdir, bu, yanlış olar. Azərbaycanda QHT-lərin illik maliyyələşməsinin təxminən 20-25%-i milli donor olan QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının payına düşür. Qalan böyük bir hissəni isə xarici donorların vəsaiti təşkil edir. Ola bilər bu rəqəmlərdə hər hansı qeyri dəqiqlik olsun.
Bu gün isə bəzi xarici donorlara münasibət birmənalı deyil. Siyasiləşmiş əcnəbi donorların çox ciddi hədəfləri və maraq dairələri hiss olunmaqdadır. Belə donor təşkilatlar bir çox hallarda insan hüquqları və özlərinin maraq dairəsində olan layihələrə daha çox dəstək verirlər. Hətta bir çox hallarda insan hüquqları pərdəsi altında Azərbaycanda ailə institutunu, dəyərlərini dağıtmağa yönələn layihələrə rast gəlmək mümkündür. Bu barədə xeyli faktlar var.
Bu mənfi tendensiyanı xaricdən qrant alan bütün təşkilatlara aid etmək olmaz. Təəssüf ki, bəzi QHT-lərin layihələrində belə xoşagəlməz hallar davam etməkdədir. Bir çox hallarda yerli təşkilatlar bunun fərqində olmurlar. Həmin xarici donorlar milli dəyərlərlə bağlı, Qarabağ problemi haqqında layihələri nəinki dəstəkləmirlər heç yaxına buraxmırlar.
Azərbaycan cəmiyyətində insan hüquqları ilə məşğul olan təşkilatlar və layihə rəhbərləri çox cazibədar görsənir. Hətta onlar heç bir iş görməsələr belə bir-iki dəfə radikal çıxışları ilə gündəmi zəbt edirlər. Ümumiyyətlə, KİV sahəsində də belə xəstəlik mövcuddur. Mediada sakit şəkildə təqdim olunan informasiyalar, yazılar, TV-lərdə ciddi verilişlər o qədər reytinq qazanmır. Yalnız radikal, kimisə söyməklə təqdim olunan məqalələr, TV verilişləri reytinq qazanır. Bəzi insan hüquqları ilə məşğul olan QHT-lərin çıxışları da bu sıradan tez məşhurluq qazanır.
Ancaq bir vacib məqamı unutmaq olmaz ki, QHT yalnız insan hüquqları ilə məşğul olmamalıdır. Cəmiyyətdə kifayət qədər problemli sahələr var ki, ictimai qurumlar bu sahədə öz sözünü deməlidirlər. Ona görə də milli donor institutu daha sürətlə genişlənməlidir. Ədalət naminə desək Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası bu baxımdan uğurlu modeldir.
Bütün bunları inkar etmək, görməmək ədalətsizlik olar. Digər tərəfdən QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının tətbiq etdiyi mexanizmlər nəticəsində uzun müddət öz intellektual potensialını ortaya qoymağa imkanı olmayan QHT-lər üçün yeni imkanlar açıldı. Həmin QHT-lərin faydalı iş əmsalına baxanda, son bir neçə ildə ortaya qoyduğu işlərə diqqət yetirəndə görürsən xeyli uğurlu nəticələr var.
Burada Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə təbliğatından tutmuş ekologiya, sosial məsələlər, qaçqın və məcburi koçkünlərlə, gənclərlə və digər sahələrlə bağlı kifayət qədər effektli layihələrin nəticələrinə rast gəlmək olar. Onu qeyd etmək istərdim ki, Şuranın qrant layihəsi çərçivəsində Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi və işğal faktı ilə bağlı xeyli sayda sənədli filmlər çəkilib. Bu gün kimin necə düşünməsindən asılı olmayaq Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çox innovativ üsullarla çatdırılmasında bu sənədli filmlərin, internet resurslarının, çox peşəkar səviyyədə əcnəbi dillərdə tərcümə edilən kitabların rolu böyükdür.
Təbii ki, bəzi çatışmazlıqları da qeyd etmək lazımdır. Bu da ondan ibarətdir ki, böyük ideyaların, innovativ təşəbbüslərin həyata keçirilməsində QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının ayırdığı vəsaitlər yetərli deyil. Bir çox hallarda kiçik qrantlar geniş layihələrin, ideyaların ciddi effekt verməməsinə gətirib çıxarır. Digər tərəfdən davamlı maliyyələşmənin olmaması QHT sahəsində yetişən, ixtisaslaşan kadrların son nəticədə bu sektordan uzaqlaşmasına səbəb olur. Təbii ki, bu da bir çox hallarda bu sahədə ekspert qıtlığı yaradır.
Yaxşı olar ki, Şura gələcəkdə təşkilatların potensialını, layihələrin önəmini nəzərə alaraq müxtəlif kiçik və böyük həcmli qrant layihələri elan etsin. Hər halda böyük həcmli qrant müsabiqələri QHT-nin həm təməküzləşib beyin mərkəzinə çevrilməsinə, həm də effektli layihələri ilə cəmiyyətdə öz sözünü deməsinə təkan verə bilər. Milli donor institutu yalnız QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurası ilə bitməməlidir. Nəhayət, digər dövlət qurumları, özəl şirkətlər bu çevrənin şəffaf şəkildə genişlənməsinə dəstək olmalıdır.
Sonda onu da etmək istərdim ki, istər ölkənin daxilindən, istərsə dünyanın hər hansı bir yerindən, lap elə Şimal Buzlu Okeanından da vəsait tapıb Azərbaycanda cəmiyyət üçün səmimi iş görən, məqsədi, məramı aydın olan QHT-ləri yalnız alqışlamaq lazımdır.
