Modern.az saytı qısa fasilədən sonra “Kadrarxası” layihəsini davam etdirir. Bu dəfə kadrarxasında Azərbaycan kino tarixinə öz möhürünü vurmuş “Ögey ana “ filmidir. Həmsöhbətimiz filmdə Cəmilə rolunu canlandırmış Sevinc Axundovadır.
Arayış: Sevinc Axundova 1947-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Orta təhsilini əvvəl 18 nömrəli, daha sonra 15 nömrəli rus dilli orta məktəbdə alıb. Məktəbi bitirdikdən sonra Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə daxil olub, Dövlət Konservatoriyasında fortopiano üzrə təhsil alıb.18 yaşından etibarən musiqi məktəblərində dərs deyib. Daha sonra ailə qurub, Cəmilə və Çinarə adında iki qızı, bir nəvəsi var.
Atası müəllim, dosent Mizəağa Axundov Neft Akademiyasında çalışıb, anası Səfurə Əliyeva həkim olub. Hazırda S.Axundovanın tələbələri var, onlara fortopiano üzrə dərs deyir.
1958-ci ildə ərsəyə gələn “Ögey ana” filmi Azərbaycan ailəsində cərəyan edən real hadisələrdən bəhs edir. Reallıq isə uzaqda deyil, elə Dilarə rolunun ifaçısı Nəcibə Məlikovanın ailəsində baş verənlərdir...
Əslində elə Ceyhun Mirzəyev də (İsmayıl) filmdə həyatdakı rolunu oynayıb. O, 3 yaşında olanda atası Cəmil Mirzəyev dünyasını dəyişir. Beləcə, körpə Ceyhun atasının ikinci dəfə nikahlandığı öz anası - gürcü xanım Marqarita və onun əvvəlki nikahından olan qızı-ögey bacısı ilə birgə böyüyür. Əslində həyatdakı yetimliyi, həm də ögey bacısının olması, istedadlı Ceyhuna İsmayıl obrazını canlandırmağa “kömək” olur.
Filmdə atasının Dilarəni evə ögey ana olaraq gətirdiyini biləndə İsmayıl onu yaxınına buraxmır. Yalnız uzun gözləyişdən sonra Dilarənin xeyirxah, isti münasibəti balaca İsmayılın buz tutmuş ürəyini əridir, ona “ana” deyir. Elə real hadisələrdən bəhs etdiyi üçündür ki, “Ögey ana” böyük uğur, tamaşaçı məhəbbəti qazanıb.
Ekran əsəri 1959-cu ildə Kiyevdə keçirilən Ümumittifaq kinofestivalında üçüncü mükafata layiq görülüb.
Filmin ssenari müəllifləri Həbib İsmayılov və Anna Yan, quruluşçu rejissoru Həbib İsmayılov, quruluşçu operatoru Xan Babayev, quruluşçu rəssamları Elbəy Rzaquliyev və Məmməd Hüseynov, bəstəkarı Tofiq Quliyevdir.
Rollarda Nəcibə Məlikova, Fateh Fətullayev, Həqiqət Rzayeva, Ceyhun Şərifov, Əzizə Məmmədova, Hacı Murad Yegizarov, Ceyhun Mirzəyev, Nəsibə Zeynalova, Ələsgər Ələkbərov, Sevinc Axundova, Şəfiqə Qasımova, Səməd Bakıxanov və başqaları çəkilib.
Ögey ana - Nəcibə Məlikova
Filmin ögey anası Nəcibə Məlikova 1921-ci ildə Buzovnada anadan olub. Həm şair, həm də vaxtının məşhur ticarətçilərindən olan atası Haşım bəy Saqibin ən böyük arzusu qızının həkim olması idi. Amma tale elə gətirir ki, ölkədəki mövcud durum onun bu arzusuna mane olur. N.Məlikova mərd, xoşrəftar olmaqla bərabər, həm də çox gözəl xanım idi. Yanaqlarının təbii rəngi hətta onu bir neçə dəfə çətin duruma salır. Bəziləri onun həddən artıq ənlikdən istifadə etdiyini iddia edəndə, üzünü silib, kosmetika sürtmədiyini göstərir. O, institutu bitirəndən sonra 1943-cü ildə təyinatla Gəncə Dram Teatrına gedir.
Gəncənin tanınmış adamlarından olan Nəsrəddin orada aktrisalıq fəaliyyətini davam etdirən Nəcibə xanımı tamaşaların birində gördükdən sonra ondan vaz keçmir. Hər tamaşadan sonra aktrisaya çiçək və müxtəlif hədiyyələr göndərir. Çətinliklə də olsa, onun ürəyini ələ ala bilir. Onlar ailə qururlar. Buna qədər isə Nəsrəddin artıq bir dəfə ailəli olmuş və ilk nikahdan Fuad (AFFA-nın sabiq baş katibi Fuad Əsədov ) adında bir oğlu da vardı. Nəcibə xanımla olan nikahından isə daha bir oğlu olur. İlk vaxtlar xoşbəxt olan ailədə sonralar vəziyyət getdikcə pisləşir. Nəcibə xanımın qayınanası ona göz verib işıq vermir. Bundan sonra Nəsrəddin də onu aktrisalıqdan ayırmaq istəyir. Amma istedadlı aktrisa sənətdən ayrıla bilmir və elə bu səbəbdən də ona mane olmağa çalışan həyat yoldaşından ayrılır...
Nəcibə Məlikova ömrünün sonunacan bir daha ailə qurmur. Onun başına gələnlərdən xəbərdar olan Həbib İsmayılov bunu ssenariləşdirmək qərarına gəlir. Ssenari əsasında elə Nəcibə xanımın öz həyatını filmə çəkir. Beləcə həyatdakı “ögey ana” filmdəki “ögey ana”nı canlandırır...
Atam aktrisa olmağımı istəmirdi
Filmin Cəmiləsi deyir ki, onu “Ögey ana” filminə gətirən uşaqlıqdan incəsənətə, kino aləminə olan maraq olub.
Sevinc Axundova: “Mən bu filmə dəvət alanda orta məktəbin 4-cü sinfində oxuyurdum. Film üçün müsabiqə elan edilmişdi. Dayım oğlu rəhmətlik Elxan Əliyev kinostudiyada operator işləyirdi. Məni həmin müsabiqəyə o, apardı. Sınaqda iştirak edən 4 qızın içərisindən məni seçdilər. Rejissor Həbib İsmayılov mənə bəzi göstərişlər verdi. “Ağla, gül, şeir de” dedi. Yadımdadır həmin vaxt “Ala, bula, boz keçi” şerini dedim, həmçinin rejissorun dediklərini etdim, bəyəndilər və filmə təsdiq olundum.
İsmayıl roluna da bir çox oğlan uşaqları sınaqdan keçirildi. Hətta Həbib müəllimin öz qardaşı oğlu İsmayıl da, elə İsmayıl rolunda çəkilmək istəyirdi. Amma nədənsə verilən təlimatları yerinə yetirə bilmədi. Beləcə, İsmayıl roluna Ceyhun Mirzəyev təsdiq olundu. Buna qədər Ceyhun bir neçə epizodik rollarda çəkilmişdi, o, çox talantlı insan idi. Getdikcə, bu talant daha da çoxaldı və o, əsl aktyor oldu. Uşaqlıqda nə qədər şıltaq olsa da, böyüyəndə də bir o qədər gözəl insan oldu”.
Sevinc xanım deyir ki, yaşı az olduğundan valideynləri onun filmdə çəkilməsinə mane olmayıb: “O vaxt yaşım az idi deyə, atam da, anam da filmə çəkilməyimə etiraz etmədi. Kiçik yaşlarımdan filmə, yaradıcılığa çox böyük marağım vardı. Elə indinin özündə də bu maraq davam edir. Baxmayaraq ki, sonradan bunu davam etdirmədim. Ayrı-ayrı filmləri izləyir, şəkillərini yığır, onlar haqqında məlumat toplayırdım.
Bu filmdən sonra bir neçə filmə dəvət aldım. Cəmilədən başqa “Onun böyük ürəyi” filmində Səmayənin qızı Lalənin uşaqlığını oynamışam. Məni elə oxuduğum məktəbdən gəlib apardılar, balaca epizod idi. Həbib İsmayılov məni “Böyük dayaq” filmində Şeyxzamanovla da bir epizodda çəkmək istəyirdi. Hətta mənə görə ssenariyə Qaragöz obrazını da əlavə etmişdi. Səhv etmirəmsə, çobanın qızını oynayacaqdım. Amma qismət olmadı. Çəkilişlər Tovuzda aparılırdı. Mən anamla ora getdim. Elə oldu ki, Şeyxzamanov xəstələndi və biz Bakıya qayıtdıq. Çəkilişlər yenidən başlayanda atam yenidən Tovuza getməyə icazə vermədi. Dərslərimdən geriləyə biləcəyim üçün bu filmə çəkilməyimə qarşı çıxdı. Bilirdim ki, filmə çəkilməyim, aktrisalığa həvəsim atamın o qədər də ürəyincə deyildi. Heç özüm də baş qoşmadım, fikirləşdim ki, onsuz da, bu sahəyə getməyəcəm, bu epizodlara çəkilməklə də dərsimdən qalacam.
Orta məktəbi bitirəndə Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə daxil oldum, daha sonra Azərbaycan Dövlət Konsevatoriyasını oxudum. Konservatoriyanı bitirəndə fortopiano müəlliməsi oldum. Amma indiyə kimi də kino sevgim ölməyib.
Sonralar konservatoriyada oxuyanda “Arşın mal alan”da Asya roluna, “Bir cənub şəhərində” filmində jurnalist qız roluna dəvət etdilər. “Bir cənub şəhərində” filminin çəkiliş meydançasına getdim, amma kollektivdə kişilərin çoxluğu, həmçinin filmin mövzusu məni tədirgin etdi. Bəlkə də çəkilsəydim, hər şey başqa cür olardı..”.
Ceyhunla tez-tez küsüb-barışırdıq...
Müsahibimiz deyir ki, Ceyhunla küsəndə onlar arasında “sülhü” böyüklər bərqərar edirmişlər.
Sevinc Axundova: “Filmin böyük əksəriyyəti İsmayıllının Qalacıq kəndində ekranlaşdırılıb. Bundan başqa Qubada, həmçinin Qərbi Azərbaycanın Dilican kəndində, o vaxtkı kinostudiyanın (Hökumət evi ilə üzbəüz-red.) pavilyonunda çəkilib.
Film ümumilikdə təxminən il yarıma çəkildi. Mənim olmasa da, filmdə rol alan digər uşaqların məktəblə problemi oldu. Əksəriyyəti filmdə elə öz adıyla gedirdi. Yadımdadır, film sentyabr, oktyabr, noyabr aylarında çəkilirdi. Bu müddətdə biz Qalacıq kəndindəki məktəbdə oxuduq ki, dərslərdən geri qalmayaq.
Uşaqlar arasında Ceyhun Mirzəyev çox gözəl tərəf müqabili idi. Düzdür, bəzən, bütün uşaqlar kimi küsüb-barışmağımız da olurdu. Amma çox yaxşı münasibətimiz vardı. Ceyhun da, mən də çəkilişlərə anamızla getmişdik. Mənim anam həkim idi, qrupda da həkim işləyirdi. Həm də məni tək qoymurdu. Filmin kollektivi, eləcə də bütün uşaqlar İsmayıllıda evlərdə qalırdıq. Filmdən də göründüyü kimi, İsmayıllının çox gözəl təbiəti, isti insanları vardı. Bütün günü çəkilişə gedirdik, birgə nahar edirdik, gözəl vaxt keçirirdik.
Filmdə İsmayılgilin evi həqiqi idi. Amma evin içərisi kinostudiyanın pavilyonunda ekranlaşdırılıb”.
Çaya Qalacıqda düşüb, Dilicanda çıxdıq...
Sevinc Axundova: “İsmayılla çayı keçdiyimiz yer Qalacıqda çəkilirdi. Amma sudan çıxdığımız yer Dilican idi. Çaya Qalacıqda düşdük, Dilicanda çıxdıq. Ssenariyə görə biz yıxılmalı və suya düşməli idik. Dəqiq yadımdadır, oktyabr ayı idi. Həmin kadr isə hardasa 5-6 dubla çəkildi. Hava artıq soyuduğu üçün hər dəfə suya yıxılanda anam bədənimizi spirtlə ovxalayırdı. Hər dəfə paltarlarımız islananda çox üşüyürdük. O da yadımdadır ki, beş dəfə paltarımızı dəyişdik. Birinci dubl çəkiləndə Ceyhun məni qorxutdu. Yalandan dedi ki, çayda çoxlu şüşə qırıqları var, yıxılanda bədənimiz kəsiləcək. İkinci dublda mən onu itələyib qaçdım. Axırda rejissor bizim şıltaqlığımızdan bezib acıqlandı. Həm də bizə dedilər ki, çəkilişdən əvvəl çayın kənarı, suyu daş-kəsəkdən təmizlənib. Çünki, biz ora yıxılanda əzilə bilərdik. O çox dərin çay idi, biz demək olar ki, axırdıq. Və bundan sonra ikimiz də xəstələndik, hərarətimiz qalxdı. Amma bu, filmdəki xəstəlik kadrları deyildi. Xəstəlik kadrları çəkiləndə artıq sağalmışdıq. Sadəcə rol gərəyi özümüzü xəstə kimi aparırdıq. Amma xəstələnsək də fasilə yaranmadı. Biz onsuz da orda qalırdıq. 1 həftəyə sağaldıq”.
Nəcibə Məlikova möhtəşəm qadın idi
Sevinc Axundova: “Mən uşaqlıqdan qurd-quşdan qorxan deyildim. Amma buna baxmayaraq, yarasa iyrənc olduğu üçün bir az diksinirdim ondan. Çəkiliş prosesində həm oyuncaq, həm də həqiqi yarasadan istifadə edilmişdi. Düzdür çox qorxmasam da, rol gərəyi yarasadan qorxmalı idim. Və kadr çəkiləndən sonra Ceyhun bu epizodla bağlı mənimlə zarafat da edirdi ki, “gördün, yarasadan qorxdun”.
Almaların başıma töküldüyü yer Qubada alma bağlarında lentə alınmışdı. Almalar yerə tökülən kimi uşaqlar hamısı onu toplamağa çalışırdı. Rejissorun göstərişi ilə rolumuzu icra etdik. Yəni ssenaridə olan bir şey idi ki, İsmayıl ağaca çıxmalı, almaları çırpmalı, mən ağacın altında dayanmalı idim. Belə də oldu. Həqiqətən də almalar başıma düşürdü. Yadımdadır ki, çox gözəl, göz oxşayan alma bağı idi. Fasilə vaxtı uşaqlar hamısı o almalardan yeyirdi. Məndə o illərdən çox gözəl təəssüratlar qalır.
Kollektiv arasında çox yaxşı münasibətlər vardı. Mənim anam rolunu canlandıran Nəcibə Məlikovanı (Dilarə) çox sevirdim. Biz həm də ailəvi yaxın idik, dostluq münasibətlərimiz vardı. Ad günlərində, ya da adi vaxtlarda tez-tez bizə gələr, biz də onlara gedərdik. Çox gözəl, maraqlı xanım idi.
Mənim atam Arifi canlandıran Fateh Fətullayev də çox gözəl insan, istedadlı aktyor idi. Filmdəki atam və anam hər zaman mənə və digər uşaqlara dəstək olurdular. Düzdür, uşaqlarla əsasən rejissor özü məşğul olurdu. Amma böyük aktyorlar da öz köməklərini əsirgəmirdilər. İndiki zamanda mərhum Fateh müəllimin qızı Zemfira xanımla da münasibətlərim var. İmkan daxilində görüşür, əlaqə saxlayırıq.
Ələsgər Ələkbərov da çox gözəl aktyor, gözəl insan idi. Biz ona baxanda valeh olurduq. Onun rola girməsi, obrazı canlı ifa etməsi, indi də mənim yadımdadır. Özünə və başqalarına qarşı son dərəcə tələbkar, hər xırda detala diqqət yetirən biri idi. Qrimçilər onunla daha artıq işləməli olurdular. Hər dəfə çəkiliş meydançasında rastlaşanda özünəməxsus intonasiya ilə, özü də rusca belə deyirdi: “Gələcəyin kino ulduzu”. Bir də, heç vaxt unutmadığım bir şeyi sizinlə bölüşüm. Deməli, biz “Beşmərtəbə”də yaşayırdıq. Mən orda doğulub, boya-başa çatmışam. Bir dəfə Ələsgər müəllim məni orda görəndə, “Ay qız, kimin qızısan” mahnısını oxumuşdu. Bu, xoş xatirə kimi yaddaşıma həkk olunub”.
Nəsibə Zeynalovanın kinoda ilk böyük işi: “Fatmanisə”
Həmsöhbətimiz filmdə birgə oynadığı aktyor heyətini belə xatırlayır:
“O vaxt Nəsibə Zeynalova cavan qadın idi, baxmayaraq ki, qoca qadın Fatmanisəni oynayırdı. Oğlu Cahangir Novruzovu da çəkilişə gətirmişdi. Çox yaxşı uşaq idi, bizimlə da yaxşı münasibət qurmuşdu. Fatmanisə xanımın rolunu da ki, deməyə dəyməz. Çünki, Nəsibə xanım əsl aktrisa idi.
Qəmər rolunun ifaçısı Həqiqət Rzayeva opera müğənnisi idi, Ərəbzəngini oynayırdı. O, görkəmli bəstəkar Azər Rzayev və Həsən Rzayevin anasıdır. Ayaz rolu bu filmdə çəkilən Murad Yegizarovun ilk rolu idi. Çoban rolunu canlandırırdı. İlk olmasına baxmayaraq, rolunun öhdəsindən bacarıqla gəlmişdi.
Ümumiyyətlə, bizim çəkiliş qrupumuz çox gözəl idi. Filmdə çalışanlar peşəkarlar olduğu üçün film də maraqla qarşılandı. Məsələn, Tofiq Quliyev kimi bəstəkar, Elbəy Rzaquliyev və Məmməd Hüseynov kimi rəssamlar, Xan Babayev kimi operator, həmçinin istedadlı aktyor heyəti filmin bu cür ərsəyə gəlməsində mühüm rol oynadılar.
Rejissor Həbib İsmayılov çox mədəni, həm də olduqca tələbkar insan idi, çəkiliş heyətində mehribanlıq yaratmağı bacarırdı. Biz nəyisə düz etməyəndə bir az əsəbiləşirdi. Biz ondan çəkinir, həm də hörmət edirdik. Olurdu ki, rol alınmırdı. Çünki, uşaq idik. Əsas çəkilişdən əvvəl 2-3 dubl məşq edirdik. Məşqdə alınanda bizi çəkirdilər. Mən də əlimdən gələni etməyə çalışırdım. Həbib İsmayılovun həyat yoldaşı, Hökümə Qurbanovanın bacısı Qəmər xanım konservatoriyada müəllim işləyirdi, vaxt tapan kimi mütləq pavilyona gəlirdi. Çox mehriban, xanım-xatın, həm də ziyalı bir insan idi. Həbib müəllim mənim bantımı bağlamağı ona tapşırırdı. O da yadımdadır ki, filmdəki cücəni mənə hədiyyə etmişdilər”.
İllər keçməsinə baxmayaraq, Sevinc xanım filmin ilk premyerasını da unutmayıb:
“Çox dəqiq yadımdadır ki, “Ögey ana” eyni gündə həm “Nizami”, həm də “Azərbaycan” kinoteatrında nümayiş olundu. Daha sonra “Araz”, “28 Aprel” , “Vətən” kinoteatrlarında göstərildi. Nümayişdən əvvəl filmin yaradıcı heyəti mütləq tamaşaçıları salamlayırdı. Film böyük maraqla qarşılanmışdı deyə, tamaşaçılar bizi hərarətlə qarşılayırdı”.
Gülşən RAUFQIZI
