Dünya liderlərinin xarici rəsmilərlə görüşləri zamanı diqqət çəkən simalardan biri də tərcüməçilər olur. Onlar həm siyasi nüansları, həm də emosiyaları tərcümə edirlər. Tərcüməçilər beynəlxalq siyasətin arxa səhnəsində mühüm rol oynayan diplomatlar hesab olunurlar. Onlar bəzən tarixin gedişatına təsir edən açar fiqurlara çevrilirlər. Tərcüməçilərin varlığı olmadan liderlər arasında səmərəli və məhsuldar dialoq mümkünsüz olardı. Onların adi bir səhv söz seçimi diplomatik böhrana səbəb ola bilər, bu baxımdan tərcüməçilər yüksək peşəkarlıq və tam etibarlılıq tələb edən iş görürlər.
Rəsmi səviyyədə prezidentlərin yanında çalışan tərcüməçilər ya sinxron (eyni anda tərcümə edən), ya da ardıcıl (danışıqdan sonra tərcümə edən) tərcüməçi olurlar. Hər iki iş yüksək dil bilikləri, diplomatik terminologiya, beynəlxalq hüquq və protokol qaydaları, eləcə də psixoloji dözümlülük tələb edir.
Prezidentlərin tərcüməçiləri sadəcə dillər arasında “söz daşıyan” deyillər. Onların rolu çoxşaxəlidir. Belə ki, tərcüməçi qarşı tərəfin dediklərini olduğu kimi - dəqiqliklə çatdırmalı, şəxsi düşüncə və hisslərini qatmadan neytral qalmalıdır.
Tərcüməçi üçün sözlərin arxasındakı mədəni, tarixi və siyasi konteksti anlamaq vacibdir. Məsələn, bir zarafat və ya metafora tərcümədə yanlış başa düşülə və münasibətləri poza bilər.
Tərcüməçilər ən məxfi danışıqlarda iştirak edir və bu məlumatları heç bir halda açıqlaya bilməzlər. Bu səbəblə, onların əksəriyyəti xüsusi təhlükəsizlik yoxlamasından keçirilir.
Siyasi ekspertlər deyirlər ki, prezidentlərin tərcüməçiləri daim yüksək stress altında işləyirlər. Belə ki, onlar canlı yayımda səhv etməmək təzyiqi altında olur; bir neçə saat ardıcıl konsentrasiya saxlamaq zərurətilə üzləşir; danışıq zamanı liderlərin emosional tonlarını düzgün əks etdirmək qabiliyyəti nümayiş etdirirlər.
Bu səbəbdən, dövlət səviyyəsində çalışan tərcüməçilər xüsusi təlimlər alır, daimi olaraq təcrübə keçir və sağlamlıq (xüsusilə də psixoloji) baxımından nəzarətdə saxlanılırlar.
Tərcüməçilərin işinin ən vacib tərəflərindən biri tam məxfilik prinsipi ilə işləmələridir. Onların iş etikası aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:
- Danışıqların məzmununu heç bir halda paylaşmamaq
- Heç bir siyasi və ya şəxsi mövqe sərgiləməmək
- Peşəkar məsafəni qorumaq
Bir çox tərcüməçi öz xatirələrini yalnız illər sonra, artıq danışıqların siyasi aktuallığı qalmadıqda yazırlar.
Əslində prezidentlərin bir çoxu xarici dilləri bilsələr də, rəsmi görüşlərdə mütləq tərcüməçi istifadə olunur. Bu həm protokol baxımından, həm də yanlış anlaşılmaların qarşısını almaq üçün vacibdir. Axı ən kiçik bir səhv diplomatik münaqişəyə səbəb ola bilər.
Son illər dünya siyasətinin önəmli fiqurlarından birinə çevrilən Türkiyə Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanı tərcüməçi kimi müşayiət edən hicablı xanım diqqətlərdən yayınmır. Söhbət NATO, G20, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi mühüm zirvə toplantılarında Ərdoğananın yanında olan Fatimə Gülham Abushanabdan gedir. Yeri gəlmişkən, o, sentyabrın 25-də Vaşinqtonda keçirilən Tramp-Ərdoğan görüşünü müşayiət etməklə də Türkiyə mediasının manşet şəkillərində yer alıb.
Fatimə Gülham Abushanab kimdir?
Modern.az saytı Fatimə Gülham Abushanabın dosyesini öyrənmək üçün Türkiyə mətbuatını araşdırıb.
Fatimə Abushanab həm türk, həm də Yaxın Şərq əsilli akademik və çoxmədəniyyətli ailədə doğulub.
Onun anası Türkiyədə tanınmış siyasətçi, keçmiş diplomat və eks-deputat Merve Kavakçıdır. Merve Kavakçı 1999-cu ildə Fəzilət Partiyasından Türkiyə Böyük Millət Məclisinə İstanbulun millət vəkili seçilib, lakin Türkiyə Böyük Millət Məclisinə hicablı girdiyi üçün ciddi mübahisələrlə üzləşib və parlamentdən xaric olunub.
Merve Kavakçı sonralar ABŞ-a köçərək, orada məskunlaşıb və akademik karyerasını davam etdirib.
Fatimə Gülhamın atası Fələstin əsilli akademik və yazıçı Əli Əhməd Abushanabdır.
Valideynlərinin akademik təcrübəsi onun karyerasında mühüm rol oynayıb. Eyni zamanda anasının türk, atasının isə Fələstin əsilli olması Fatiməyə çoxdilli və çoxmədəniyyətli bir perspektiv verib. Bu zəngin fon Fatimə Gülhamın beynəlxalq diplomatiyada uğur qazanmasında əsas amil hesab olunur.
Fatimə Gülham ABŞ-ın paytaxtı Vaşinqtonda anadan olub. O, həm Amerika vətəndaşlığına, həm də Türkiyə vətəndaşlığına malikdir. Təhsilinin çox hissəsini ABŞ-ın nüfuzlu universitetlərində alan Fatimə Gülham həm Türkiyədə, həm də beynəlxalq səviyyədə işləməyə imkan verən multikultural təcrübəyə malikdir.
Rəsmi mənbələrdə onun doğum tarixi dəqiq göstərilməsə də, Fatimə Abushanabın 1990-cı illərin əvvəllərində anadan olduğu təxmin edilir. Bu məlumata əsaslansaq, onun yaşı 30-35 arasındadır.
Fatimə Gülham Abushanabın şəxsi həyatı ilə bağlı heç bir açıq məlumat yoxdur. Ailə vəziyyəti ilə bağlı təsdiqlənmiş məlumat olmadığı üçün onun subay olduğu güman edilir. Sosial şəbəkələrdə və ya mətbuatda bununla bağlı heç bir yazı və ya açıqlama yoxdur.
Fatimə Gülham ABŞ-da Corc Meyson Universitetində beynəlxalq münasibətlər üzrə bakalavr təhsili alıb. Daha sonra o, nüfuzlu Corctaun Universitetində magistr təhsilini tamamlayıb. Onun magistr dərəcəsi müsəlman-xristian münasibətləri üzrə olub. Bu sahə xüsusilə dinlərarası dialoq, diplomatik dil və mədəni qarşılıqlı əlaqədə dərin biliklər verir.
Türkiyə mediasının məlumatına görə, Fatimə Gülham Abushanab 2018-ci ildə Türkiyəyə gəlib. O, 5 ildən çoxdur ki, Prezident Administrasiyasında beynəlxalq əlaqələr üzrə mütəxəssis vəzifəsində çalışır. Fatimə Gülham 2020-ci ildən etibarən önəmli diplomatik görüşlər zamanı Prezident Ərdoğanı müşayiət edən rəsmi tərcüməçi kimi də fəaliyyət göstərir.
Türkiyə Prezientinin hicablı tərcüməçisi üç dili yüksək səviyyədə bilir: türk, ingilis, ərəb.
Fatimə Gülham karyerası boyunca Becket Dini Azadlıq Fondu, Vudro Vilson Mərkəzi və ABŞ Konqresi kimi tanınmış qurumlarda elmi tədqiqatçı kimi də çalışıb. O, həm akademik, həm də praktiki səviyyədə diplomatiya və ünsiyyət sahəsində təcrübəyə malikdir.
Fatimə Gülham Abushanabın tərcüməçilik bu rolu müxalif siyasi dairələr tərəfindən sorğu-sual edilib. Müxalifətdə olan Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) bəzi hallarda onun tərcüməçi kimi peşəkarlığına dair şübhələr irəli sürüb. İddialara görə, bu şübhələrin bir hissəsi onun geyiminə - hicab taxmasına görədir. 2022-ci ildə CHP lideri Kamal Kılıçdaroğlunun Fatimə Abushanabı hədəf alan açıqlamaları böyük mübahisələrə səbəb olmuş və tərcüməçi xanım Kılıçdaroğluna cinayət işi açılması üçün iddia qaldırmışdı...
Əfqan Qafarlı
