İspaniya, Norveç və İrlandiya mayın 28-də Fələstini dövlət olaraq tanıyacaqlarını dünyaya bəyan ediblər. Fələstin liderləri tərəfindən müsbət qarşılanan bəyanatı Fələstin Azadlıq Təşkilatı "tarixi an" kimi qiymətləndirib. Fələstini dövlət kimi tanımaq qərarına gələn ölkələr bu addımın İsraillə fələstinlilər arasında sülh danışıqlarının inkişafına kömək edəcəyini bildirir.

Bu ölkələrin qərarına reaksiya olaraq İsrail deyir ki, onlar “üç ölkənin səfirlərinə zəng edib 7 oktyabr hücumlarının videosunu göstərə bilərlər”. İsrailin xarici işlər naziri İsrael Katzın reaksiyası belə olub: "İspaniya, Norveç və İrlandiya HƏMAS qatillərinə və təcavüzkarlarına qızıl medallar verməyə qərar verdilər".

İsrail Fələstinin dövlət kimi tanınmasının qəti əleyhinədir və belə bir dövlətin "İsrailin varlığına təhlükə yaradacağını" bəyan edir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatına (BMT) üzv olan 193 ölkədən 139-u Fələstini dövlət kimi tanıyır. Bunlara BMT-dəki 22 üzvlü Ərəb Qrupu, 57 ölkəni əhatə edən İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və 120 üzvlü Qoşulmama Hərəkatı daxildir.

Son açıqlamalarla Fələstini tanıyan BMT-yə üzv ölkələrin sayı 142-yə yüksələcək. 40-dan çox dövlət Fələstini dövlət kimi tanımır, o cümlədən ABŞ, İngiltərə, Almaniya, Fransa, Kanada, Avstraliya, Hollandiya, İtaliya, Portuqaliya, Finlandiya, Danimarka, İsveçrə, Belçika, Yunanıstan, Yaponiya, Cənubi Koreya, Myanma, Eritreya, Tayvan, Yeni Zelandiya, Panama və Kamerun və s.

Avstraliya bu ay "iki dövlətli həll yolu açmaq üçün" Fələstini bir dövlət kimi tanıya biləcəyini açıqlayıb. Mart ayında İspaniya, İrlandiya, Malta və Sloveniya liderləri "müvafiq şərtlər yerinə yetirildikdə" Fələstinin dövlət kimi tanınması istiqamətində çalışdıqlarını elan edib. Bu açıqlamadan əvvəl yalnız 9 Avropa ölkəsi Fələstini dövlət kimi tanıyıb. Bunların əksəriyyətində 1988-ci ildə Sovet blokunun bir hissəsi olanda qərara alınıb.

İspaniya, Norveç və İrlandiyanın bu addımından bir neçə həftə əvvəl Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası Fələstinin BMT-yə üzvlüyünün yenidən qiymətləndirilməsini və Fələstinə daha geniş səlahiyyətlər və imtiyazların verilməsini təklif edən qanun layihəsini qəbul etmişdi.

Aprel ayında ABŞ BMT-nin Fələstin dövlətini tanıması təklifi ilə bağlı Təhlükəsizlik Şurasında səsverməyə veto qoyaraq fələstinlilərin təşkilata tam üzvlüyünə mane olmuşdu. Bununla belə, Fransa, Yaponiya və Cənubi Koreya kimi ABŞ-ın müttəfiqləri də daxil olmaqla 12 ölkə qanun layihəsinə yaşıl işıq yandırıb.

Əlcəzairin təqdim etdiyi bu təklif Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul edilərsə, BMT Baş Assambleyası bu təklifə səs verə bilər və təklif üçdə iki səs çoxluğu ilə qəbul edilə bilər. BMT Təhlükəsizlik Şurasına təqdim edilən layihələr yalnız beş daimi üzvdən heç biri onlara veto qoymadıqda təsdiqlənə bilər. Məlum olduğu kimi, bu beş ölkə ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Rusiya və Çindir.

Fələstin lideri Mahmud Abbas ABŞ-ın vetosunu "qeyri-etik", İsrail isə qanun layihəsini "rüsvayçı" adlandırıb. ABŞ-ın əsvermədən sonrakı açıqlamasında deyilir: "ABŞ iki dövlətli həllin güclü tərəfdarı olmağa davam edəcək. Bu veto Fələstinin bir dövlət olaraq tanınmasına qarşı çıxmaq deyil, bunun qəbul edilməsi tərəflər arasında birbaşa danışıqların nəticəsi ola bilər”.

Fələstini bir dövlət kimi tanımayan ölkələr ümumiyyətlə bu münasibətləri İsraillə danışıqlar yolu ilə əldə edilmiş razılaşmanın olmaması ilə izah edirlər. İki dövlətli həll 1990-cı illərdə başlayan sülh danışıqlarında məqsəd kimi müəyyən edilib. Buna görə də israillilər və fələstinlilər iki ölkə olaraq davam edə biləcəklər. Lakin danışıqlar 2000-ci illərdə yavaşlayıb və 2014-cü ildə dayanıb.

Sərhədlər, Fələstin dövlətinin strukturu, Qüdsün statusu və 1948-49-cu illər müharibəsindən sonra fələstinli qaçqınların taleyi kimi çətin məsələlər masada həll olunmamış qalıb. İsrail Fələstinin BMT-yə üzvlük tələbinə qətiyyətlə qarşıdır. İsrailin BMT-dəki səfiri Gilad Erdan deyib ki, bu tələbin təsdiqlənməsi "7 oktyabr HƏMAS hücumlarından sonra terroru mükafatlandıracaq".

İsrailin müttəfiq ölkələri bilirlər ki, Fələstini dövlət kimi tanısalar, münasibətləri korlanacaq. İsraili dəstəkləyən bəzi ölkələr Fələstinin 1933-cü il Montevideo Konvensiyasında müəyyən edilmiş dövlətçilik meyarlarına cavab vermədiyini iddia edir. 2011-ci ildə Fələstin BMT-nin tamhüquqlu üzvü olmaq üçün müraciət edib. Lakin bu ərizə BMT Təhlükəsizlik Şurasında lazımi dəstəyi almayıb və səsverməyə çıxarılmayıb.

2012-ci ildə BMT Baş Assambleyasında keçirilən səsvermədə Fələstin Administrasiyasının üzv olmayan müşahidəçi dövlət statusu ilə bağlı müraciəti qəbul edilib. Bu status Fələstinə Baş Assambleyada müzakirələrdə iştirak etmək hüququ verir. Lakin səsvermə hüququ yoxdur.

2012-ci ildə həm İordan çayının qərb sahilində, həm də Qəzza zolağında müsbət qarşılanan bu qərar fələstinlilərin digər beynəlxalq təşkilatlara qoşulmasına yol açdı. Bunların arasında Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi də var.