Oruc tutmaq Allaha ibadət və mənəvi inkişaf üçün gözəl fürsətdir
Ramazan ayı oruc ayıdır və İslamın beş sütunundan biridir. 5 sütun dedikdə, İslam inancının əsasını təşkil edən şəriət qanunlarının əsas hökmləri başa düşülür. Rəvayətə görə, Ramazan ayının bir gecəsi Məhəmməd peyğəmbərə (s) ilk vəhy nazil olur. “Ramazan ayı o aydır ki, insanlara doğru yolu göstərən, bu hidayətin izahı və (xeyir və şərin) meyarı olaraq Quran nazil edilmişdir. Kim ayı tutsa, oruc tutsun” (2:185).
Başqa sözlə desək, kim (sədəqədən əlavə) öz fidyəsi ilə oruc tutmağa qərar verərsə, Ramazan ayında oruc tutsun, çünki bu, xüsusi bir aydır – Quranın nazil olduğu aydır.
Müqəddəs Ramazan
Ramazan ayı müsəlmanların imanlarına diqqət yetirdikləri, gündəlik qayğılardan mümkün qədər uzaqlaşdıqları
bir dövrdür.
Ramazan ayında oruclugun müddəti 29 və ya 30 gündür. Onun qəbul edilməsi üçün niyyətin olması vacibdir.
Müsəlmanların orucu özünü Allaha həsr etmək və nəfslərini cilovlamaq (yemək, içmək və cinsi yaxınlıq) vasitələrdən ibarətdir. Möminlərə sübhdən, sübh namazı vaxtından axşam namazının vaxtına qədər, yəni gün batana qədər yemək və içmək qadağandır. Müsəlman orucunun özəlliyi yeməyin tərkibinin məhdudlaşdırılması deyil, istehlak vaxtıdır. Ramazan ayında oruc tutmaq müsəlmanların nəfslərini gücləndirmək və Allahın əmrlərini dəqiq yerinə yetirmək üçün vacib edilmişdir. Əgər mömin Ramazan ayında iftar edərsə, sonra tövbə edib orucunu tutmalıdır. Əgər oruc tutmayan halda yemək yediyini görsə, ona xatırlatmalıdır.
Allaha ibadət və mənəvi inkişaf üçün unikal fürsət
İslam qanunlarına görə, yemək, içmək, cinsi istək kimi fiziki ehtiyac və istəklər insan həyatında güclü amillər olmaqla, insanı onlardan asılı vəziyyətə salır. Buna görə də müsəlmandan tələb olunur ki, fitrətinin mənəvi ünsürünü inkişaf etdirmək üçün ilin bir ayı hər gün bu ehtiyacları ödəməkdən çəkinsin. Aclıq, susuzluq və cinsi əlaqədən çəkinmə sınağı - və bütün bu çətinliklər könüllü olaraq dözür, bütün bunlar insanın fiziki ehtiyacların və insan tələblərinin hökmranlığından xilas olmasına kömək edir, bu dövrdə ona mənəvi məqsədlər və dəyərlərə can atmağa imkan verir. Beləliklə, Ramazan ayı elə bir aydır ki, müsəlmanın fiziki ehtiyaclarına daha az qayğı göstərdiyi üçün özünü Allaha ibadət və mənəvi inkişafa həsr etmək üçün unikal fürsət yaranır.
Kimlər oruc tutmamalıdır?
Müəyyən şəraitdə və situasiyalarda oruc tutmaq üçün İslami göstərişlərdə bəzi rahatlamalar var. İslam nöqteyi-nəzərindən müsafirlər, uşaqlar, hamilə və süd verən qadınlar, xəstələr oruc tutmaqdan azaddırlar. Hamilə qadınlar orucu daha gec bir tarixə təxirə sala bilərlər. Müəyyən problemləriniz varsa və oruc tutmağınız fiziki cəhətdən çətindirsə, heç bir halda oruc tutmamalısınız. Bəzi hallarda oruc tutmaq sağlamlığa zərərlidirsə, hətta qadağandır. Tibbi nöqteyi-nəzərdən xəstəliyin bəzi formaları və vəziyyətin şiddəti var ki, oruc tutmaqdan çəkinmək məsləhətdir:
- ağır I tip diabetli bütün xəstələr;
- idarə edilməsi çətin olan I və II tip şəkərli diabet xəstələri;
- həkim göstərişlərinə əməl etməyən xəstələr;
- ikincili infeksiya və çox yüksək riskli arterial hipertenziya şəklində ağırlaşmaları olan xəstələr;
- ketoasidozlu diabetli xəstələr;
- dayaq-hərəkət sistemi xəstəlikləri zamanı yaşlılar;
- Ramazan ayında iki və ya daha çox hipo- və ya hiperqlikemiya halında.
Bəzi xəstəliklər zamanı ümumiyyətlə oruc tutmaq lazım deyil. Bu:
- köməyəehtiyacı olan bütün ağır xəstələr;
- ağır ürək çatışmazlığı olan xəstələr;
- geniş infarkt və insult keçirmiş xəstələr;
- hipertansiyonun ağır formaları;
- ağır böyrək və qaraciyər xəstələri;
- ağır xroniki xəstəliklərin kəskinləşməsi zamanı;
- kəskin yoluxucu xəstəliklər;
- hamilə və süd verən qadınlar;
- psixi pozğunluğu olan xəstələr;
- qocalar (75 yaşdan yuxarı).
Həkiminizin təyin etdiyi dərmanları qəbul edirsinizsə, onları mütəmadi olaraq dayandırmaq tövsiyə edilmir, lakin onların qəbulu vaxtının və dərmanların dozasının dəyişdirilməsi ilə bağlı mütləq həkiminizlə məsləhətləşməlisiniz.
Oruc tuta bilməyənlər və ya səhhətinə görə tuta bilməyənlər hər gün bir yoxsulu yedizdirə, yəni sədəqə verə bilərlər.
Orucun orqanizmə təsiri
Orucun insan sağlamlığına çoxlu müsbət təsirləri var. Onlardan ən əsası orucun immunitet sistemini gücləndirməsidir. Oruc, xarici və ya metabolik stressə qarşı daxili müdafiələrini gücləndirən və zədələnmiş molekulları çıxaran və ya təmir edən hüceyrə sistemlərini aktivləşdirir. İmmunitet hüceyrələrinin sümük iliyinə daxil olmasını və onların burada möhkəmlənməsini təmin edir ki, bu da xəstəliklərin daha asan və tez aradan qaldırılmasına imkan verir. Hüceyrələrin zədələnməsini azaldır, iltihabın və xərçəng hüceyrələrinin əmələ gəlməsinin qarşısını alır.
Oruc tutmaq bədəni enerji mənbəyi kimi qlükozadan çox yağ hüceyrələrindən istifadə etməyə təşviq edərək qan şəkərinin səviyyəsini aşağı sala bilər. Bu da öz növbəsində metabolik pozğunluqlara və qan təzyiqinin səviyyəsinə müsbət təsir göstərir. Oruc bağırsaq florasına müsbət təsir edir və zərərli mikroblarla mübarizə aparan faydalı bakteriyaların böyüməsini dəstəkləyir. Mövcud enerjinizi həzmə deyil, digər sistemlərin işinə sərf etməyə imkan verir. Bunu həzm prosesi üçün kifayət qədər çox enerji tələb edən orqanizm üçün bir növ enerji qənaəti adlandırmaq olar.
Oruc tutanlar üçün tibbi tövsiyələr
Ümumi gigiyena qaydaları. Otaq gecə havalandırılmalıdır. Hər gün otaqların nəm təmizlənməsini həyata keçirin. Təbii parçalardan hazırlanmış paltarlar geyinmək tövsiyə olunur. Gündüz orucuna dözməyi asanlaşdırmaq üçün gün ərzində - saat 13:00-dan 16:00-a qədər təxminən 20-40 dəqiqə yatmaq tövsiyə olunur.
Fiziki fəaliyyət. İdman salonlarına, hamamlara, saunalara baş çəkmək və bağ sahələrində işləri məhdudlaşdırmaq da daxil olmaqla fiziki fəaliyyətdən çəkinmək lazımdır. Səhər yeməkdən dərhal sonra yatmaq tövsiyə edilmir, çünki xlorid turşusu yeməkdən sonra əmələ gəlir və insan tox mədə ilə yatdıqda mədə-bağırsaq möhtəviyyatının özofagusa qayıtma ehtimalı artır. Əvvəla, qastroezofageal reflü xəstəliyi olan xəstələr üçün kontrendikedir.
Oruc tutmağa orqanizmin uyğunlaşması. Orucun ilk günü orqanizm üçün uyğunlaşma və stress keçirmə vaxtıdır. Ancaq bu faydalı stressdir. İki-üç gündən sonra orqanizm bu rejimə alışır. İslamda Ramazan orucu ilə yanaşı, nəfl adlanan əlavə oruc da var. Həzrət Məhəmməd (s) hər bazar ertəsi və cümə axşamı oruc tutardı. Bədəninizi uyğunlaşdırmaq üçün Ramazan ayının əvvəlində bir neçə gün oruc tuta bilərsiniz.
Qidalanma qaydaları. Səhər yeməyi ciddi şəkildə saxlanılan nisbətlərdə qəbul edilməlidir; Dadlı, sağlam, vitaminlə zəngin və müxtəlif yeməklər gün ərzində yaxşı həzm və rifahı təmin edəcək. Oruc tutanlar üçün həddindən artıq yeməkdən və mədəsini tam doldurmaqdan çəkinmək lazımdır. Tam doymadan masadan qalxmaq lazımdır. Bədənin doyduğu barədə siqnal beyinə yeməkdən 20-30 dəqiqə sonra çatır. Həzrət Məhəmməd (s) buyurur: “Adəm övladının doldura biləcəyi ən pis qab onun mədəsidir. İnsan yalnız gücünü qorumaq üçün lazım olan qədər yeməlidir.
Qida məhsulların tərkibi. Uzun bir orucdan sonra dərhal yeməyə başlamamalısınız. İftara başlamaq üçün 1-2 xurma və su və ya 2-3 zeytun yemək kifayətdir ki, mədə siqnal alsın və normal işləməyə başlasın. Şorba, ayran, kompot və ya süd orqanizmin maye ehtiyacını azaltmaq üçün əladır, onlar mədədəki boşluğu dolduracaq və bir müddət ani aclıq hissini aradan qaldıracaq; Bu şəkildə qida qəbul etməyə başladıqdan sonra fasilə vermək məsləhətdir. Tərkibində protein olan qidalar həzm prosesini ləngidir, bu da uzunmüddətli toxluq hissi ilə nəticələnir. Yemək seçərkən həddindən artıq yağlı, yağlı, qızardılmış qidalardan, həmçinin həddindən artıq şirin yeməklərdən uzaq durmaq lazımdır. Tərəvəz, qoz-fındıq, meyvə və çörək haqqında unutmayın. Sahur üçün yumurta, mürəbbə, pendir, yulaf ezmesi, qoz, çörək, banan və digər meyvələr yemək yaxşıdır. Orta gündəlik maye qəbulu təxminən 2,5 litrdir. Ən yaxşısı yaşıl çay, azca duzlu su içmək, qazlı içkilər içməməyə çalışmaq, çox soyuq və şirin mayelərdən uzaq durmaqdır. Qəhvə eyni zamanda həm sağlam, həm də zərərli içkidir. Bədən zəifləsə, vəziyyəti daha da pisləşdirəcəkdir.
Yuxarıdakı qaydalara düzgün əməl olunarsa, oruc tutmaq rahatdır, insana mənəvi və fiziki məmnunluq gətirir.
Ramazan ayında oruc tutanlardan daxili paklığı qorumaq, insanı murdarlayan fikirlərdən, vəsvəsələrdən və hərəkətlərdən uzaq olmaq tələb olunur.
Allah xoş niyyətlərinizi qəbul etsin. Amin!
Mehman Məmmədov,
Tibb elmləri doktoru, professor, Rusiya Federasiyası Dövlət Tibbi Profilaktika Elmi-Tədqiqat Mərkəzinin elmi laboratoriya rəhbəri, Tacikistan Respublikası Tibb Elmləri Akademiyasının üzvü, ürək və damar xəstəlikləri üzrə beynəlxalq jurnalın baş redaktoru, Cardioprogress Fondunun prezidenti
