Sovet dövründə qəzetlərdən birinin baş redaktoruna xəbər çatır ki, bəs filan rayonun Partiya Komitəsinin birinci katibi bir kəndlini incidir. Onun şəxsi əmlakına barmaq uzadaraq xoruzunun başını kəsmək istəyir. Nədir-nədir xoruz gecə-gündüz banlayır. Hamının yuxusuna haram qatır.
Baş redaktor əsəbləşir. Tez gənc jurnalistlərdən birini ezam edir rayona ki, Raykom katibinə yerini göstərsin. Kəndlini danışdırsın. Dərdinə şərik olsun. Müxtəlif fotolar da çəksin. Nə başınızı ağrıdım, jurnalist çatdırır özünü həmin rayona. Gəlir birbaşa Raykoma, indiki dildə desək rayon İcra Hakimiyyətinə. Təpiklə Raykomun 1-ci katibinin qapısını açıb içəri girir. Amma görür ki, katib qorxmaq, titrəmək nədir, heç hürkmədi də. Sakit-sakit ayağa durub, onunla mehribancasına görüşdü. Katibəyə çay gətizdirdi. Raykomun qonaq evinə zəng edib “Bakıdan hörmətli qonağımız gəlib” – deyə tapşırıq da verdi. Sonra isə gəlmək səbəbini belə soruşmadan jurnalisti maşınına mindirib, gölqırağı restoranlardan birinə apardı. Ortaya nələr düzmədi ki... Sayıb-sayıb özümün də, jurnalist həmkarlarımın da ağzının suyunu axıtmaq istəmirəm.
Beləliklə, rayona niyə gəlib, neyçün gəlib, hamısı jurnalistin yadından çıxır. Ziyafət gecə saat 12-yə qədər davam edir. Sonra raykom, yəni indiki dildə desək, icra başçısı jurnalisti gətirir Qonaq evinə. Orda da onunla bir stəkan pürrəngi çay içib, şirin yuxu arzulayıb gedir işə. Dəm olan jurnalist də üzüqoylu sərələnir çarpayıya.
Yay vaxtı. Pəncərə açıq. Gecənin bir aləmi qəribə bir səs jurnalisti yuxudan oyadır: “Pppıııııssssssssssssssss”. Jurnalist tez yataqdan qalxır. Pəncərəyə yaxınlaşır. Qonaq evinin hasarından və qonşu qaranlıq həyətdən başqa heç nə görmür. Fikirləşir ki, yəqin qulağına səs gəlib. Təzəcə yuxuya getmək istəyir ki, səs yenə gəlir: “Pppıııııısssssssss, pppıııııısssssss”. Jurnalist yenə yerindən qalxır. Pəncərəyə yaxınlaşır. Amma yenə də gözünə heç nə dəymir. 10-15 dəqiqə qulağını şəkləyib gözləyir. Amma səs gəlmir. Qayıdır girir yerinə. Yarım saatdan sonra həmən səs gələn kimi yerindən hoppanır. Pəncərədən yenə heç kimi görmür. Bütün gecəni yata bilməyən jurnalist səhərə yaxın əsəbləşir. Telefonu götürüb komutatora “məni Raykomla calaşdır” deyə qışqırır. Telefonistka da onu tez calaşdırır. Hal-qaziyyəni danışandan düz 15 dəqiqə sonra Raykom katibi artıq qonaq evinin qapısında olur.
Jurnalist də artıq əsəbi vəziyyətdə aşağıda onu gözləyirdi. Raykom katibi “jurnalist, arxamca gəl deyib” Qonaq evinin qonşuluğundakı həyətin qapısını açıb içəri girdi. Həyətdə bir kişi oturmuşdu. Qoltuğunda da ala-bula xoruz. Heç nə danışmırdı. Xoruz da başını onun qoluna qoyub qəmgin-qəmgin durmuşdu. Birdən xoruz Raykom katibini görüb yiyəsinin qoltuğundan çıxdı. Qanad çalıb hasara hoppandı. Başının tükləri biz-biz durdu. Gözləri hədəqədən çıxdı. Dimdiyi bir-birindən ayrıldı, dili ağzından çıxıb qatlanaraq boğazının dərinliklərinə tərəf gedib ordan “Quq-qli-qu” ilə qayıtmaq istəyirdi ki... səsi çıxmadı. Jurnalistin bütün gecə eşitdiyi o biədəb səs gəldi: “Pppııııssssssss”. Xoruz bir də cəhd etdi. Havanı udub gücəndi ki, banlasın. Amma yenə səs gəlmədi. Yenə o biədəb səs çıxdı. “Pppıııısssssss”.
Xoşagəlməz iy ətrafı bürüdü. Jurnalist burnunu tutdu.
- Bu nədir? Ay kişi, - deyə üzünü xoruzun yiyəsinə tutdu, - bu xoruz banlamağı da bacarmır. Niyə kəsmirsən bunu. Ara yerdə pıs-pısı bütün gecəni qoymayıb məni yatmağa. – dedi. Xoruzun yiyəsi isə - Yox, kəsmərəm. Sizi də qoymaram kəsməyə. Bu mənim xoruzumdur. Barmağınızı toxundursanız yazacam. Kremlə yazacam. Leninin qəbrinə yazacam. Bakıya yazacam. Qəzetlərə yazacam.
Bunu eşidəndə jurnalist dodağını dişləyir. Başa düşür ki, baş redaktorun dediyi xoruz demə bu xoruzmuş. Amma yox. Ola bilməz. Axı baş redaktor banlayan xoruzdan danışmışdı.
Xoruz hasardan hoppanıb yiyəsinin yanına qayıtdı. Qoltuğunun altına girib büzüşdü. Raykom katibi jurnalistə baxdı. O isə heç nə danışmırdı. Dinməzcə həyətdən çıxdılar. Qonaq evində səhər yeməyi yeyəndən sonra 1-ci katib jurnalisti maşınacan yola saldı. Sürücüsü maşının baqajına iki yeşik, iki kanıstr şərab, bir sözlə nə qoydusa, iki pay qoydu. Jurnalist:
- Bunlar nədir?
- Kənd pay-püşüdür. İki-iki qoymuşam hərəsindən. Biri sizin, biri də baş redaktorun. Amma heç soruşmadım e... Xeyir idimi biz tərəflərə gəlməyiniz? Heç nə soruşmadız, yazmadız, – deyə raykom katibi gülə-gülə xəbər aldı. – Gəlin. Gözüm üstündə yeriniz var. Amma xahiş edirəm, bu cür pıs-pıs iyinə görə gəlməyə dəyməz. Belələri həmişə var və olacaq.
Maşın Bakıya tərəf yol alır. Banlaya bilməyən, yalnız pısıldayıb iyi aləmi götürən xoruzu qoltuğuna verilən kişi isə jurnalistin gözü önündən getmirdi. Səhər yeməyi süfrəsi arxasında Raykom katibinin söhbətini xatırlayır, gülümsəyirdi:
“Jurnalist, sən özün də yaxşı bilirsən ki, bir hörmətli qonaq gələndə, biz onu Raykomun Qonaq evində yerləşdiririk. Günlərin bir günü də şəhərdən komitə sədri gəldi. Ağsaqqal adam idi. Bütün günü özüm durdum qulluğunda. Yox, elə bilməyin ki, rayondan nəsə şikayət vardı. Əsla. Sadəcə, yaşlı kişiydi, məndən böyük idi. Dincəlmək istəyirdi. Bulaq başında xalça saldıq, süfrə açdıq. Axşam da gəldik qonaq evinə. Çay içdik. Bir az söhbət elədik. O, otağına gedəndən sonra, mən də qayıtdım işə. Üstündən bir saat keçmişdi ki, zəng gəldi. Bəs ki, bir xoruz qalxıb hasarın üstünə banlayır. Özü də gecə saat 2-də. Düz bu komitə sədri yatan otağın açıq pəncərəsiylə üzbəüz. Komitə sədri də yaşlı adam. Güc-bəla yuxuya gedibmiş. Nəsə. Mən də tez milis rəisini yuxudan oyatdım. Bir-iki milis nəfəriylə gəldik “hadisə yeri”nə. Qonşu həyətin qapısını döyüb girdik həyətə. Milis nəfərləri xoruzu tez tutdular. Kəsmək istəyirdilər ki, yiyəsi başladı qışqırmağa: “Mənim şəxsi mülkiyyətimə əl uzadırsınız? Xoruzumu kəssəniz yazacam. Kremlə yazacam. Movzoleyə yazacam. Qəzetlərə yazacam”.
Daha haraların adını çəkmədi ki... Mən də qorxdum. Milislərə dedim ki, xoruzu buraxın. Elə bunu demişdim ki, xoruz təzədən hoppandı hasarın üstünə. Başladı dalbadal banlamağa. Yiyəsi də sanki bundan ləzzət alırmış kimi başladı şaqqanaq çəkib gülməyə. Komitə sədri də pencərədən baxıb, “bu boyda rayonun rəhbərisən, bir dənə xoruzla da bacarmırsan” deyəndə lap əsəbləşdim. Milis nəfəri təzədən xoruzu tutub başını üzmək istəyirdi ki, kişinin səsi aləmi götürdü. Cibimdən bir dənə yüzlük çıxarıb uzatdım xoruzun yiyəsinə. Üzümü də milisə döndərib gözümlə işarə etdim ki, başını üz. Kişi də neyləsə yaxşıdır? Yüzlüyü qaytar çırp sifətimə. İstədim tərsinə bir şillə ilişdirim ona. Amma qonaq evində olan digər hörmətli qonaqlar da pəncərələrindən bizə tamaşa edirdilər. Qorxdum. Amma gülünc vəziyyətə düşmüşdüm. Əgər onlar gedib Bakıda bu məsələni danışsaydılar, hamı məni məsxərəyə qoyacaqdı. Hətta adımı “xoruz raykom” da qoya bilərdilər. Amma təmkinimi saxlamalıydım. Naəlac-naəlac üzümü milis rəisinə tutdum ki, bəs əlac elə. Qurtar bizi bu biabırçılıqdan. Milis rəisi nə etsə yaxşıdır? Sürücüsünə göz elədi. O da balaca bir konserva qabı gətirib rəisinə verdi. Rəis də yavaş-yavaş xoruzu tutan işçisinə yaxınlaşdı. Nə etdi-nə etmədi, bilmirəm. Amma xoruzun çığırtısı aləmi götürdü. Elə bildim ki, rəis xoruzun başını kəsib. Sevinsəm də, o yandan qorxu hissi keçirməyə başladım. Amma sonra gördüm ki, xoruz həyətdə o yana qaçır, bu yana qaçır. Özünə yer tapmır. Sonra rəis yanıma qayıtdı, qulağıma dedi ki, “narahat olma. Hər şey qaydasındadır”.
Bir neçə dəqiqədən sonra xoruz sakitləşdi. Yenidən hasarın başına tullandı. Elə ki, gücənib banlamaq istəyirdi ki, bir səs eşitdik: Pppıııııssssssssss...”. Xoruz bir də qanadlarını qaldıraraq gücənib banlamaq istəyirdi ki, həmin səs gəldi. Demə, rəis xoruzun qluşitelinə salidol sürtübmüş. Maz da quşun arxasını yandırdığından gücünü toplayıb banlaya bilmirmiş. Ağzından çıxmalı olan hava arxasından çıxıbmış. Səssiz-səmirsiz. Beləcə bu problemi xoşluqla yoluna qoyduq. Hər gün xoruzu tutub, arxasına solidol sürtdük ki, banlamağı kəsilsin. Kəsildi də. Toyuqlar da ondan yan gəzməyə başladı. Amma pıs-pısı indi də qalır. Lap Bakıyacan da gedib çatır.
Ay jurnalist, milis rəisi onda mənə böyük dərs keçdi. Kim qapımıza gəlir, əgər xoşluqla gəlirsə, onu naz-nemətlə yola salırıq. Kim ki, xoşluqla başa düşmür, xoruzuna solidol sürtüb, qoltuğuna veririk. Necə deyərlər, “Solidol köməyimiz olsun!””.
