Həyatımızın ayrılmaz hissəsi olan müasir internet haqqında hələ çox narahatlıqlar səslənəcək. Təbii ki, daim yenilən bu sistemin fəsadları qaçılmazdır. Belə demək mümkündürsə, internetin bölmələrindən biri də mediadır. Bütün interneti o cümlədən sosial şəbəkələri media kimi qəbul etmək yanlış olar.
Düzdür bəzi insanlar internet jurnalistikasını ciddi media sahəsi kimi qəbul etmir. Ancaq bu sahə kimin necə düşünməsindən asılı olmayaraq sürətli inkişaf yolundadır. İnternet jurnalistikası müasir çap mətbuatını üstələməklə bərabər hətta bir çox hallarda televiziyalarla rəqabət aparır. Bu resurslardan informasiya alan insanların sayı isə günbəgün artmaqdadır.
İnternet jurnalistikası ilə bağlı bir neçə narahatedici məqama toxunmaq istərdim. Təəssüflə qeyd eməliyik ki, bu sahədə xoşagəlməz proseslər artmaqdadır. Bu proseslərin internet jurnalistikasını hara aparacağı bəlli deyil. Bəzən sosial şəbəkələr bu media sahəsini üstələyir. Bir çox hallarda sosial şəbəkələrin ciddi internet mediasını üstələməsi və sıradan çıxarması təhlükəsi hiss olunur.
Bu tendensiya yalnız internet jurnalistikası üçün deyil, ümumilikdə, ənənəvi media üçün də başağrısına çevrilə bilər. Açığı sosial şəbəkələrin gələcəkdə uğurlu və davamlı olacağı şübhə döğurur. Hal-hazırda isə bütün mənfi çalarlarına baxmayaraq sosial şəbəkələr hələki uğurlu ünsiyyət vasitəsi olaraq qalır.
İctimai məsuliyyət ənənəvi media üçün həmişə önəmli məsələ olub. İnternet jurnalistikasında və ümumiyyətlə, digər elektron şəbəkə istifadəçiləri üçün məsuliyyət məsələsi bir çox hallarda problemə çevrilir. Azərbaycan cəmiyyətində bu məsələlərin araşdırılması və problemlərin həllinə kömək məqsədilə maarifləndirici layihələrin həyata keçirilməsinə ehtiyac var. Yəni nəyi isə yasaq etməklə və yaxud qanunu sərtləşdirməklə məsələ bitmir. Görünür, bir çox hallarda insanları məlumatlandırmaqla problemlərin qismən də olsa, çözümünə dəstək olmaq mümkündür.
Heç şübhəhisiz dünya mediasında internet jurnalistikası oturuşmuş, ixtisaslaşmış resurslara çevirilməkdədir. Bü gün dünyada yeni media ali məktəblərin, tanınmış universitetlərinin jurnalistika fakültələrində bir ixtisas kimi tədris olunmaqla yanaşı xeyli sayda ədəbiyyatlar əcnəbi dillərdə çap olunur.
Bu sahədə Azərbaycanda vəziyyət fərqlidir. Azərbaycan dilində azdan-çoxdan çap olunan kitablara diqqət yetirəndə görürsən ki, bu vəsaitlər yalnız internet texnologiyalarına həsr olunub. Bu kitabların jurnalistika ilə bağlılığı yoxdur. Bu da ciddi bir problemə yol açır ki, internet jurnalistikasına qədəm qoyan, ümumiyyətlə, bu sahədə yetərincə məlumatı olmayan gənc yazarlar əliyalın qalırlar. Məlumatsızlıq qeyri-peşəkarlığa, məsuliyyətsizliyə, qeyri dədəqiqliyə gətirib çıxarır. Bir sözlə köhnə qurtarır, təzə isə yetişməyib.
Mənim sözlərim o anlama gəlməməlidir ki, çap mətbuatının üstündən xətt çəkmək lazımdır.
Xeyr. Çap mətbuatının nə qədər ki, alıcısı və oxucu auditoriyası var qalmalıdır. Digər tərəfdən hələ mətbuta tələbat tükənməyib. Təbii ki, məhsulun istehlakçısı yoxdursa o zaman istehsal dayanacaq.
Deməli, internet mediasının azadlığını məhdudlaşdırmadan bir sıra addımların atılmasına ehtiyac var. İlk öncə yeni medianın tədrisi işi sürətlənməli və təkmilləşməlidir. Bu sahədə mövcud olan ədəbiyyatlar zənginləşməlidir. Digər bir vacib məqam odur ki, Azərbaycan mediasının ən ciddi problemi olan reklam bazarının inkişafı ilə bağlı addımlar atılmalıdır. İqtisadi çevrənin genişlənməsi yeni medianın özünün təsdiqində əhəmiyyətli olar.
İndi isə media mühitində “Qara piar”la bağlı bəzi məqamlaraq diqqət yetirmək istərdim.
Yetərincə ictimai məsuliyyətin formalaşmadığı internet şəbəkələrində bütün məqamlarda təxribatların törədilməsi, kiminsə əleyhinə qara piar kampaniyası aparılması gözləniləndir.
Baxmayaraq bəzi xarici ölkələrdə bu sahədə qanunlar qəbul edilib, müəyyən təcrübə var. Ancaq burada çox vacib məsələ var. Bu da ondan ibarətdir ki, elektron şəbəkədə məsuliyyət, hüquqi öhdəlik məsələsi və sərhədlər tam müəyyənləşməyib. Bu tək Azərbaycanda deyil, dünyada mövcud olan və həlli gözlənilən problemlərdəndir.
“Qara piar”dan zaman-zaman müxtəlif məqsədlərlə bəzi insanlara qarşı istifadə olunub. Bu bütün kütləvi informasiya vasitələrində yaşanan acınacaqlı haldır. Ümumiyyətlə, “qara piarı” həm çap mətbuatında, həm də internet mediasında yaradan səbəblər var. Ona diqqət yetirib aradan qaldırılmasına çalışmaq lazımdır. Bəs, “qara piarın” yaranmasına hansı amillər şərait yaradır?
Media sistemində sağlam iqtisadi maraqların, rəqabətin zəif olması və bir çox hallarda media rəhbərliyi tərəfindən məsuliyyətin dərk edilməməsi “qara piara” yol açır. Faktların dəqiqləşdirilməsində problemlər olur. Hansısa şəxsi axtarıb tapmaq və həmin şəxsin mövqeyini öyrənmək müşkülə çevrilir. Bəlkə də burada jurnalistin heç bir qərəzçiliyi yoxdur. Lakin yazı “qara piar” kimi qəbul olunur. Nəhayət sifarişli və həddən artıq qərəzli yazıları qeyd etmək lazımdır. Həmin məqalələri oxuyanda məlum olur ki, bu birbaşa “qara piar”dır.
Yeni medianın digər problemləri olan plagiatçılıq, ədəbi dilın bərbadlığı və s. haqqında da danışmaq olar. Ancaq internet jurnalistikasında bu gün kifayət qədər innovativ yenilikləri, sürətli informasiya siyasəti ilə önə çıxan resurslar az deyil. Bu da yeni medianın Azərbaycanda oturuşmasından xəbər verir.
