25 dekabr 2020-ci ildə İrəvan şəhərinin konsert zallarından birində gürcü ziyalıları ilə videokonfrans keçirilib. Ziyalıların əqli mülkiyyətinin mühafizəsi Assosiasiyasının rəhbəri Q.Minasyanın bildirdiyinə görə, bu tədbir iki xalq arasında yeni münasibətlərin xristian dini prinsiplərinə uyğun təşəkkülü naminə Dostluq Şurasının yaradılması ilə bağlı qarşı tərəfin təklifi ilə baş tutub. Baxmayaraq ki, II Qarabağ müharibəsində Gürcüstan Respublikasının rəsmi siyasətindən narazı qalan ermənilər mədəni-dini istiqamətdə gələcək əməkdaşlığın zəruriliyini nəzərə alaraq 500 nəfərə yaxın gürcü ziyalısı və mədəniyyət xadiminin istəklərinə uyğun olaraq bu addımı atmağı qərara alıb.
1995-ci ildə təsis edilmiş, özəl ali məktəblərdən olan Gürcüstan Beynəlxalq Universitetində və “Universal” nəşriyyatında 2016-cı ildə “Qədim dövrlərdən 1921-ci ilədək erməni xalqının tarixi” kitabı çap edilib. Kitabı nəşrə hazırlayan və ön söz müəllifi David Merkviladze, rus dilinə çevirəni isə Erekle Xutcişvili olub.
Saxta məlumatlara və uydurma tarixi faktlara geniş yer verən bu nəşr barədə ermənişünas, tarix elmləri doktoru, professor Aleksandr Abdaladze “Gürcüstan və Ermənistan” (2008), “Gürcüstanda erməni problemi” (2011) əsərlərinin müəllifi kimi həm də müxtəlif KİV-də (“Asaval Dasavali” qəzeti, 03.09.2017-ci il tarixli, 35№-li (1189) sayında) çoxsaylı çıxışlar etmiş, müsahibələr vermiş və dəqiq tarixi faktların erməni müəllifləri tərəfindən erməni xislətinə uyğun olaraq kobud şəkildə təhrif edildiyini göstərmişdir.
“Qədim dövrlərdən 1921-ci ilədək erməni xalqının tarixi” kitabı – guya:
-Aralıq, Qara və Xəzər dənizi hövzələrini tutan “erməni dövləti”nin tarixinin şəcərə və soy təkamülü;
- ermənilərin apardıqları müharibələrin milli-azadlıq və dövlətçilik baxımından əhəmiyyəti;
- ermənilərin regional dövlətlərin formalaşmasında, təkamülündə və inkişaf etdirilməsində “əvəzsiz” rolu;
-həmin hövzənin tarixi, maddi və mədəniyyət irsinin yaranmasının ilk növbədə ermənilərin adı ilə bağlı olması... kimi uydurma mülahizələrdən ibarət nəşr kimi qiymətləndirilmişdir.
Bu istiqamətdə və eyni mövzuda uzun yüzilliklər boyunca digər gürcü alimləri və yazıçıları (həmçinin xarici ölkə müəllifləri) da çıxış etsələr də, hay kilsəsi və onun ibtidai insan sürüsünün xislətinin eybəcərliklərinin, şüurunun korazehinliyinin qarşısının alınması mümkün olmamışdır. Belə ki, rus publisisti N.İ.Şavrovun 1911-ci ildə Sankt-Peterburq şəhərində çap etdirdiyi “Zaqafqaziyada rus işinə yeni təhlükə” kitabında, tarix elmləri doktoru Quram Mamuliyanın əsərlərində (1999), Manana Cavaxaşvilinin məqalələrində (2005), Gürcüstan EA-nın və Beynəlxalq xristian tədqiqatları elm mərkəzinin birgə hazırladığı “Gürcü tarixinə dair erməni tarixşünaslığında bir neçə sual” toplusunda (Tbilisi ş., 2009), Bondo Arveladze, Teymuraz Mibçuani “Gürcülərin Abxaziyadan etnik təmizlənməsində Baqramyan adına erməni batalyonu” kitabında (2009) hay kilsəsinin mürtəce fəaliyyəti və “erməni toplumu”nun xəyanətləri təhlil edilərək ictimaiyyətin nəzəri-diqqətinə çatdırılmışdır.
İlk növbədə girişdə adı çəkilən kitabda hay kilsəsinin ciddi-cəhdi ilə tarixi kerçəkliyi təhrif etməklə hay sürüsünün guya Cənibi Qafqazda yerli, kökənli toplum olduğu bildirilir.
Gürcüstan Respublikasının elm və mədəniyyət nümayəndələrini də təəcübləndirən odur ki, necə olur bu cür uydurma və saxta faktlar yığını ilə hay kilsəsinin və ibtidai hay sürüsünün mürtəce əməli bir sıra gürcü nümayəndələri tərəfindən təbliğ edilir. Doğurdan da düşünməyə və nəticə çıxarmağa dəyər.
Eləcə də hay sürüsünün başqa mirzələrinin yazılarında da (1995-ci ildə İrəvan şəhərində çar edilmiş “Gürcüstanda erməni kilsələri” xəritə-məlumat toplusunda) Gürcüstanın tarixi-coğrafi keçmişində, maddi-mədəni irsinin yaranmasında, hərbi-siyasi dövlət quruculuğunda, ictimai-təsərrüfat sahələrinin formalaşmasında, ümumilikdə Cənubi Qafqaz dövləti kimi yaranmasında guya ermənilərin gürcülərdən daha çox xidməti olduğunu həysızcasına bildirməkdə israrla davam edirlər. Bu xəstə təxəyyüldən ruhlanan hay sürüsü hətta Cavahirli bölgəsinə də erməni xislətinə uyğun olaraq uydurma iddia qaldırmışlar. Bütün bu qondarma faktlarla oxucularda yanlış təsəvvür və fikirlər yaradan, bu uydurmalara özləri də inanan ibtidai insanlar-haylar, həm də maraqlı güclərin mənafeyinə rəğmən çirkin geosiyasi durumlardan faydalanmağı qarşılarına məqsəd qoymuşlar.
Təbii ki, Gürsütan Respublikasının əksər, kökənli, təmiz qanlı (irsli-soylu) aydınları bu mürtəce siyasətin amacına laqeyd qala bilmədikləri üçün tarixi-coğrafi kerçəkliyin düzgün elmi-nəzəri və ictimai-siyasi təhlilini apararaq bədnam hay kilsəsinin və ibtidai hay sürüsünün uydurmalarını davamlı surətdə təkzib etməkdədirlər.
Bu baxımdan A.Abdaladze əsaslandırılmış, məntiqi və regional-beynəlxalq elmi ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilmiş nəzəri mülahizələri ilə həmin uydurma xəyallarını puç etmişdir. Müəllifin fikrincə, erməni kilsəsinin tarixi gürcü dini məbədlərinə, klassik arxitektura və memarlıq ocaqlarına (tikililərinə) “əl-dil” uzatması yeni hal deyil, VII əsrdə erməni keşişi (606-615-ci illərdə) I Abraam Sasani hökmdarı II Xosrov Pərvizə (570-628), I Eliya (703-717) VIII əsrdə Ərəb xilafətinə müraciət edərək erməni xislətinə uyğun olaraq Hökmi-Fərmanlarla Cənubi Qafqazda onlara aid olmayan İberiya (Gürcüstan) və Albaniya (Azərbaycan) ərazilərindəki xristian məbədlərinin erməniləşdirilməsi siyasətini yürüdə bilmişlər.
Albaniya tarixçisi M.Qalanqatağlının “Alban ölkəsinin tarixi” əsərinin III kitabında qeyd etdiyi kimi, I Eliya Ərəb xilafatı qarşısında guya Alban hökmdarlarının pravoslav təriqətinə üstünlük verdiklərinı böhtanlamış və ünvanladığı məktubda yazmışdır:
-Bərdə şəhərində qərar tutan Alban katolikosu Nerses Bakura Yunan hakimi Kesarla razılaşıb və xütbələrində onun adını çəkir, onun dövlət idarəçiliyini təlqin edir, ona dua və hörmətini izhar edir. Siz bu barədə bilməli və ona diqqət yetirməlisiniz. Allah və Sizin qarşınızda günahkar olanlar barədə tədbir görməyinizi xahiş edirəm.
Xəlifədən hay keşişinin ünvanına çatacaq məktub gecikməyib:
-Tanrı övladı I Eliya, sadiqliyini təsdiq edən və hörmətini bildirən məktubunu oxudum. Əvəzində böyük ordu göndərirəm, sənin gözün qarşısında müxalif Alban katolikosu və onun tərəfdarlarına qarşı ciddi tədbirlər görmək üçün.
1300 illik tarixdə qalan bu facəvi olayı törədən mənfur, satqın, xəyanətkar hay kilsəsinin XXI əsrdəki özünə oxşar xələflərinin törəmələrindən olan erməni apostol kilsəsinin keşişi Vazgen Mirzəxanyan (1965) 2014-cü ildə Gürcüstan ərazisindəki milli-dini abidələrin onlara məxsus olması barədə uydurma iddialarla dünya ictimayyətinə “abırsız sifətləri ilə” üz tutması heç də təsadüfi deyil. Bu canlı 1997-1999-cu illərdə Qarabağın hay sürüsünün məktəblərində xristian dininin tədrisi məqsədilə müəllim hazırlığının, eləcə də 2001-ci ildən Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistanda) orta məktəblərində “erməni kilsəsinin tarixi” fənni tədrisinin təşkilatçısı olmuşdur.
Guya, Cənubi Qafqazda nə qədər xristian dini ocaqları varsa hamısı ermənilərə məxsusdur.
A.Abdaladze daha sonra bildirir ki, ermənilərdə bu qondarma və uydurma iştahı erkən və İntibah dövrü orta əsrlərində İran və Ərəb hakimiyyəti yaratmışsa, sonrakı mərhələdə (XVII əsrdən başlayaraq) çar Rusiyasının rolu böyük olmuşdur. Yəni, Rusiya çarı I Nikolay Pavloviçin (1796-1855) 11 mart 1836-cı il tarixli “Rusiyada erməni-qriqoryan kilsəsinin idarə edilməsi barədə” Fərmanı ilə Albaniya (Azərbaycan) xristian məbədlərinin və III Aleksandrın (1845-1894) 22 noyabr 1893-cü il tarixli Fərmanı ilə Gürcü pravoslav məbədlərinin “erməni”ləşdirilməsi buna əyani sübutdur.
(ardı var)
Qismət Yunusoğlu,
Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi (050.372.60.08.)
