Araşdırmaya başlamazdan öncə qeyd etmək istərdim ki, bu gün bəşəriyyət, müasir dövrdə informasiya texnologiyalarının sürətli inkişafının təsiri altındadır. İnformasiya texnologiyaları günümüzdə təşkilatların strukturuna, işləmə prinsipinə, performansına və dəyişməsinə təsir edən əsas amillərdən biridir. Artıq cəmiyyətimiz informasiya texnologiyaları ilə formalaşır və müəssisələrdə kağızlar, imzalar, möhürlər öz yerini “byte”lara verir.
“Smart government” olaraq bilinən “Elektron hökumət”i dövlət sturukturları daxilindəki sənədləşmə prosedurları, o cümlədən hüquqi və fiziki şəxslərə göstərilən xidmətləri informasiya texnologiyalarının vasitəsi ilə həyata keçirmə prosesi kimi tərif etmək olar. “Elektron hökumət” klassik dövlətdən göstərilən xidmətlərin daha sürətli, zaman və maliyyə cəhətdən daha səmərəli olması ilə fərqlənir. Bəs “Elektron hökumət” nədir? O bizə nələr vəd edir?
Mütəxəssislərin fikrincə, düzgün seçilmiş “Elektron hökumət” modeli, ölkənin iqdisadi və ictimai-siyasi inkişafına,həyat standartlarının yüksəlməsinə və demokratiyanın güclənməsinə böyük təsir göstərir. Ölkəmizdə “Elektron hökumət”in formalaşdırılması beynəlxalq təcrübəyə əsaslanır və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramının (Elektron Azərbaycan)” təsdiq edilməsi haqqında sərəncamı, “Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında” 23 may 2011-ci il tarixli Fərmanı və digər normativ hüquqi aktlarla fəaliyyət üçün hüquqi baza yaradılıb.
Rabitə və Yüksək Texnologiyaları Nazirliyi bu sahədə görlən işlərin əlaqələndiricisi olaraq “Elektron hökumət”in formalaşması üzrə digər dövlət orqanları ilə sıx fəaliyyət göstərir və müvafiq infrastrukturun yaradılması üzrə həyata keçirir. Elektron imzaların istifadəsi üçün Milli Sertifikasiya Xidmətləri Mərkəzi yaradılıb, dövlət qurumlarının informasiya sistemləri arasında informasiya mübadiləsini təmin edən infrastruktur qurulub, “Elektron hökumət” portalı hazırlanaraq istifadəyə verilib. Bütün dövlət qurumları bunlardan bəhrələnərək vətəndaşlara elektron xidmətlərin göstərilməsini təmin edə bilirlər.
Elektron sənəd dövriyyəsi İqtisadi İnkişaf Nazirliyi və Maliyyə Nazirliyində, Elektron HRM – Kadrların İdarəolunması sistemi Heydər Əliyev Fondunda, E-Təhsil sistemi isə 20 dən çox orta təhsil məktəbində artıq tam həcmdə həyata keçirilir.
Əlavə edək ki, bu istiqamətdə Binəqədi rayonunda da xeyli işlər həyata keçirilib. Daha dəqiq desək, idarəçilikdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi, elektron xidmətlərin genişləndirilməsi Binəqədi rayon İcra Hakimiyyətinin fəaliyyətində mühüm yer tutur.
Bununla əlaqədar qəsəbə və sahə inzibati ərazi dairələri əməkdaşlarına treninqlər keçirilib, ev təsərrüfatı kitablarının Avtomatlaşdırılmış İnformasiya Sisteminin ərazi idarəetmə modullarına daxil olunması prosesinə başlanılıb. Binəqədi rayon İcra Hakimiyyətinin başçısının Aparatı ilə rayon ərazisində yerləşən idarə, müəssisə və təşkilatlar arasında elektron şəkildə yazışmaların aparılması üçün həmin qurumlara bu sistemdən istifadə imkanı yaradılıb.
Ötən ilin dekabr ayından Binəqədi rayonunda pilot ərazi olaraq seçilib, 8-ci və 9-cu mikrorayonların sakinlərinə elektron xidmətlərin göstərilməsinə başlanılıb. Rayon sakinlərinə göstərilən elektron xidmətlərin asanlaşdırılması və əhalinin rahatlığı üçün Binəqədidə əhalinin daha çox toplaşdığı yerlərdə elektron –informasiya köşkləri yerləşdirilib. Bu texnoloji yenilik Binəqədi sakinlərinə, o cümlədən rayonun qonaqlarına görülən işlər, habelə icra strukturu barədə ətraflı məlumat almaq imkanı verir.
Rayon İcra hakimiyyətləri tərəfindən vətəndaşlara göstərilən, o cümlədən elektron göstərilməsi nəzərdə tutulan xidmətlərin siyahısı dövlət reyestrinə daxil edilmək üçün Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinə təqdim olunub. Binəqədi rayon İcra Hakimiyyətinin vətəndaşlara göstərdiyi 16 təsnifat üzrə 21 xidmətin siyahısı da adə çəkilən quruma təqdim olunub və bu xidmətlərin elektron göstərilməsi üzrə işlər davam etdirilir.
Əldə etdiyimiz məlumata görə, Binəqəqdirə 9 ay ərzində əhaliyə 103 elektron arayış verilib. Amma iş bununla yekunlaşmır. Binəqədi rayon İcra Hakimiyyəti başçısı Aparatının Sənədlərlə və vətəndaşların müraciətləri ilə iş şöbəsinin müdiri Elnur İmanovun verdyi məlumata görə, dövlət qulluqçularının fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi sahəsində də yerli İcra hakimiyyətləri arasında ilk dəfə olaraq Binəqədi rayonunda dövlət qulluqçularının xidməti fəaliyyətinin avtomatlaşdırılmış şəkildə qiymətləndirilməsi işinə başlanılıb. Belə ki, xüsusi proqram təminatı vasitəsilə dövlət qulluqçusunun qiyməti avtomatik olaraq hesablanır. Bu isə dövlət qulluqçusunun obyektiv qiymətləndirilməsini təmin edir. Hazırda adı çəkilən rayonda vətəndaşların online videoqəbulunun sınaq tətbiqinə başlanılıb. Qeyd edək ki, bu videoqəbulun tətbiqi ətraf və nisbətən uzaq qəsəbələrdə yaşayan vətəndaşların Hcra Hakimiyyətinə gəlmədən online videoqəbul vasitəsilə rayon rəhbərliyinin qəbuluna düşə bilməsinə, operativliyin və şəffaflığın yaradılmasına yeni imkanlar yaratmış olacaq.
Bundan əlavə adı çəkilən rayon elektron əmək müqavilələrinin işlənib hazırlanması və bazaya daxil edilməsi sahəsində də öncüllər sırasındadır. Belə ki, İcra hakimiyyətləri arasında ilk dəfə Binəqədi RİH avqustun 25-də 70 nəfər işçinin əmək müqavilələri haqqında məlumatları tam olaraq yeni sistemə yerləşdirib və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi sistemə daxil edilən əmək müqavilələrinin reyestrdə olduğunu təsdiqləyib.
Bütün bunlar ondan xəbər verir ki, Azərbaycanda inkişaf etməkdə olan “Elektron hökümət” dünyadaki inkişaf tempi ilə ayaqlaşa bilir. Əlavə edək ki, Azərbaycanda mövcud informasiya cəmiyyətinin yetəri qədər olmamasını nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin nəzdində yaradılan “Asan Xidmət” mərkəzlərini də “Elektron hökumət”in bir qolu saymaq olar. Hazırda bu xidmətin fəaliyyəti nəticəsində vətəndaşlar heç bir bürokratik əngəllə üzləşmədən problemlərini həll edə bilirlər. Bu isə “Elektron hökumət”in uğurlu perspektivindən xəbər verir.
Amma bununla yanaşı, problemlər də az deyil. Belə ki, “Elektron hökumət”in regionlar üzrə genişlənmə və inkişaf perspektivinə mane olan əsas faktorlardan biri informasiya cəmiyyətinin azlığı və vətəndaşların kifayət qədər məlumatlı olmamasıdır. Buna sübut olaraq onu demək olar ki, respublikamızda elektron imza sahiblərinin sayı olduqca azdır. Bütün bunların olmaması üçün ilk növbədə “Elektron hökumət”in təbliği, vətəndaşların elektron xidmətlər haqda məlumatlandırılması, şəhər və regionlarda pulsuz təlimlərin keçirilməsi, məlumatlandırıcı broşüraların paylanması faydalı olardı. Bundan əlavə elektron imzanın sertifikatlaşdırılması üçün regionlarda autentifikasiya mərkəzlərinin sayını artırmaq və vətəndaşların elektron imza kartını əldə etməsi üçün daha münasib qiymət tətbiq olunmalıdır.
Aydın məsələdir ki, gündən-günə modernləşən informasiya texnologiyaları gələcəkdə “Elektron hökumət”in əhatə dairəsini kifayət qədər genişləndirə bilər. Son zamanlarda ölkəmizdə tətbiqinə başlanmş “Elektron təhsil, “Elektron maliyyə və mühasibatlıq sistemi”, “Elektron sənəd dövriyyəsi”, “Elektron HRM – Kadrların İdarəolunması sistemi” kimi iri lahiyələr gələcəkdə müxtəlif istiqamətlər üzrə şaxələnərək bir-biri ilə əlaqəli şəkildə daha əlverişli, asan bir sistem kimi fəaliyyət göstərəcək. Tibb, hüquq, siğorta, maliyyə, turizm, idman, ticarət və digər sahələrdə həyata keçirilən əməliyyat və prosedurlar elektronlaşaraq “Elektron hökumət”in ayrılmaz parçası halına gələ bilər.
Sözügedən inkişafın dinamikasını “Elektron vətandaş vəsiqəsi” təmin edəcək. Bunun üçün mövcut “Elektron imza kartı” və ya Azərbaycan Respublikası vətəndaşının yeni nəsil şəxsiyyət vəsiqəsinin hazırlanması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 fevral 2011-ci il tarixli sərəncamına əsasən, ölkə vətandaşlarına veriləcək elektron daşıyıcısı (cip) olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsi layihəsi istifadə oluna bilər. “Elektron vətəndaş vəsiqəsi” vətəndaşın yaşayış yeri üzrə qeydiyyatı və ailə vəziyyəti haqqında məlumatlar, habelə barmaq izi və digər fərdi biometrik göstəriciləri elektron daşıyıcıda (çipdə) özündə əks etdirəcək. Bu da gələcəkdə vətəndaşın “Elektron hökumət” sistemində yerinə yetiriləcək bütün əməliyyatlar üçün açar vəzifəsi rolunu oynayacaq.
Mail AĞAXANOV
P.S. Yazı Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin “Mənim Elektron Hökumətim”mövzüsunda jurnalistlər arasında keçirdiyi müsabiqəyə təqdim edilir
