Polifemi - təkgözlü adamyeyən nəhəngin yunan variantını qələmə alan Homer Süleyman peyğəmbər dövrünün, yəni eradan qabaq birinci minilliyin əvvəlinin adamıdır. Demək, Təpəgözü Nuh tufanı ilə bu dövrə qədər olan beş min il içində axtarmaq lazımdır. Bu müddəti xeyli qısaltmaq da olar. İş bundadır ki, qeyri-türk xalqlarının əksəriyyətində təkgözlü nəhəng haqqında xatirələr var. Və hər bir xalq da bu nağılları özününkü hesab edir. Bu necə ola bilər? Həqiqətə ən uyğun ehtimal budur ki, bu əhvalat həzrət Nuhun üç oğlundan törəyənlərdən , yəni türklərdən, ərəblərdən və yevreylərdən başqa heç bir xalqın dünyada mövcud olmadığı zamanlarda baş vermişdir. Yevreylər və ərəblər Ön Asiyada, türklər isə Orta Asiyada artıb çoxaldıca bir-birlərindən xeyli uzaqlaşmışlar, yeni yerlərdə yüzilliklər, minilliklər boyunca yeni sözlər icad edə-edə yeni dillər oluşdurmuşlar . Türklərin, yevreylərin və ərəblərin anlamadıqları o müxtəlif dillərdə danışanlar başqa-başqa xalqlar kimi qəbul edilmişlər. Yəni haradasa eradan qabaq dördüncü minillik ilə üçüncü minilliyin arasından başlayaraq dünyada artıq müxtəlif dilli xalqlar meydana gəlməyə başlamışdır. Tufandan iki min beş yüz-üç min il keçəndən sonra.
O minilliklərdə tikilməyə başlayan Babil qülləsi adlı məşhur bir qüllə var. Qüllənin nə vaxt tikilməyə başlanması dəqiq məlum deyil, amma bu dəqiqdir ki, eradan qabaq ikinci minilliyin lap əvvəlində Babil padşahı Hammurapinin vaxtında çoxdan mövcud imiş. İnsanlar elə bir uca qüllə tikmək istəyirmişlər ki, yuxarısı Allah Təalaya çatsın, ora çıxıb Allah Təalanı görə bilsinlər. Amma Allah Təala bu niyyətdən qəzəblənib qülləni inşa edənlərə müxtəlif dillər vermiş, insanlar da bir-birlərini anlamayaraq tikintini yarımçıq saxlamağa məcbur olmuşlar .Bu əfsanədə bizə lazım olan məqam budur ki, əvvəla qüllə uzun dövrlər boyunca tikilirmiş, çünki insanların qısa bir zamanda elliklə dillərini dəyişməsi məntiqə sığmır. İkincisi, ən mühümü də budur ki, onu şərqdən gəlib Dəclə-Fərat çayları arasında məskən salanlar tikməyə başlamışlar. Yəni Şumerlər. Şərqdən, Orta Asiyadan gələn Yafətoğulları, Oguz xandan törəyənlər. Türk övladları. Təbii ki, özlərinə yeni yurd-yuva salan kimi o boyda qülləni tikməyə başlamamışlar, yəni gəlişlərindən müəyyən bir zaman keçməli idi. Bəs Orta Asiyadan türkoğullarının Ön Asiyaya bu ilk gəlişləri nə zaman olmuşdur?
Tufandan sonrakı birinci minillikdə, yəni eradan beş min il əvvəl.
Demək, onda Təpəgöz türklərin Orta Asiyadan bu köçü ilə Yer üzündə müxtəlif dilli xalqların meydana gəlməsi zamanı arasında axtarılmalıdır. Elə deyilmi? Yəni eradan qabaq beşinci minilliklə üçüncü minilliyin arasında. Təxminən iki min illik bir müddətin içində.
Burada bir şeyi dəqiqləşdirmək lazımdır. Türkoğulları Orta Asiyadan gəlib birbaşa Dəclə-Fərat çayları arasına yerləşməmişlər. Onlar buraya beşinci minilliyin sonlarında yerləşmişlər. Orta Asiyadan köçləri isə bundan min il qabaq başlamışdır. Yəni həmin minilliyin lap əvvəllərində. Təkrar edirəm: tufandan min il sonra. Bəs köç zamanı ilk olaraq harada məskunlaşmışdılar? Bu ilk böyük köçə səbəb nə idi? Həmin məskunlaşdıqları yerdən onları Dəclə-Fərat çayları arasına getməyə nə məcbur etmişdi? Bu suallara cavab verməzdən əvvəl baxaq görək Yer üzünün o zamanlar üç əsas xalqından hansının başına gəlmişdi bu Təpəgöz hadisəsi? Türkün, ərəbin, yoxsa yevreyin?
On səkkizinci əsrin məşhur alman şərqşünası Henrix Fridrix fon Dits hesab edirdi ki, qədim yunan şairi Homer Oğuz tayfalarından birindən Təpəgöz haqqındakı nağılı eşidib Polifem əfsanəsini uydurmuşdur. Qısa və aydın. Əhsən! Fon Dits bunu kefi belə istədiyi üçün deməmişdi. Bir avropalı alim kimi qədim yunan mifologiyasına hərtərəfli bələd idi.
Yunan əfsanələrində təkgözlü üç nəhəngdən danışılır. Göylər tanrısı Uranla Yer ilahəsi Geyanın övladları imişlər. Doğulduqları zaman Uran onları qandallayıb Tartara atır. Sonralar Zevs öz atası Kron ilə hakimiyyət uğrunda mübarizə edəndə həmin o təkgözlülər ona və qardaşlarına dəmirdən müxtəlif hərb alətləri düzəltməkdə yardım edirlər, çünki dəmirçilik sənətinin mahir bilicisi imişlər. O hərb alətlərindən başlıcası od-alov püskürən alət imiş, yalnız bu hərb alətinin köməyi ilə Zevs titanlar deyilən türkəsillilərə “göylərdən ildırımlar yağdırmaqla” qalib gəlmişdi. / Dəmirçilik sənəti... Təpəgözün mağarasının girişində bir kimsənin ora girə bilməməsi üçün quraşdırılmış, durmadan öz-özünə enib-qalxan qınsız qılıncı xatırladınızmı? Bəs üzük məsələsini necə? Aruz qocanın evdən qovduğu Təpəgöz çöllərə gedib bir qalaçada yaşamağa başladığı zaman pəri anasının göylərdən gəlib onun barmağına keçirdiyi üzüyü deyirəm. Barmağına üzüyü taxdıqdan sonra artıq onun bədəninə nə ox, nə də qılınc batmır, Oğuz igidlərinin onunla bacara bilməməyinin səbəbi məhz bu olur. Demək, o zamana qədər onun bədəni hamınınkı kimi ətdən imiş. Amma bir üzüyü barmağa keçirməklə bədən öz ilkin halını dəyişərmi? Bu, əlbəttə ki, əfsanədir. Amma bu əfsanədə bir həqiqət yatır; pəri ananın gəlişindən sonra onun bədəni möhkəm olmuşdur. Bəlkə... bəlkə o üzüklə birlikdə oğlunun bədəninin qorunması üçün zirehli geyim də gətirmiş imiş? Hərb aləminin bu icadı o zamanlar nəinki Oğuzlara, dünyada yaşayan heç bir kimsəyə bəlli deyildi, bəlkə ona görə əfsanə bu haqda susmuş, Təpəgözə atılan oxların, vurulan qılıncların ona heç bir təsir etmədiyini görüb bu əcaib işi üzüklə əlaqələndirmişlər? Təpəgözlə gecələr birlikdə olan vardımı ki, zirehi soyunub geyindiyini görsün? İki qoca hər gün gəlib yeməyini bişirib gedirmiş, çöllərdən, yollardan oğurladığı adamları isə qalaçaya gətirib bişirtdirib yeyirmiş. Bircə o qocalar hər gün onun yeməyini hazırladıqları üçün sirrin izinə düşmüşdülər; Basat onlardan soruşduqda ki, onu necə öldürmək olar, qocalar demişdilər ki, bircə gözü ətdəndir. Diqqət edin; əgər barmağa üzük keçirməklə bədən materialı dəyişib başqa bir hal almışdısa, göz niyə dəyişməməliydi? O da həmin bədənin ətindən deyildimi? Və həmin bədənə bağlı deyildimi? Amma zireh ehtimalı bu məsələyə aydınlıq gətirir; başdan ayağadək bütün vücudu zirehlə örtmək olar, bir tək gözdən başqa, çünki göz görməlidir, önünü tutmaq olmaz. Fikir verin; Basat onu kor etdiyində o deyir ki, al bu üzüyü keçir barmağına, qoy sənin də bədənini qılınc kəsməsin. Amma Basat üzüyü alıb barmağına keçirən kimi xəncərlə onu doğramaq istəyir. Niyə? Çünki gözəl bilirdi ki, bədənini qılınc kəsməməyinin səbəbkarı üzük deyildir, yoxsa Basatın üzüyü barmağına taxdığını bilən kimi axmaq deyildi ki, xəncərlə üstünə hücum çəksin. Hələ orasını demirəm ki, Basat istəsəydi də üzüyü barmağına keçirə bilməzdi, çünki yekə bir çinarı kökündən çıxarıb özünə çomaq edən Təpəgözün bir tək barmağı Basatın baldırı qalınlıqda olmalıydı. Basat üzüyü barmağına yox, qoluna keçirə bilərdi. Və belə də olur: kor edilmiş Təpəgöz onu xəncərlə asıb-kəsmək istəyəndə bu hücumdan qorunmaq üçün ora-bura atılan Basatın əlindən üzük Təpəgözün ayaqları altına düşür. Görünür hətta qoluna belə yekəymiş, sıyrılıb düşübmüş/.
Demək, yunan mifologiyasına görə təkgözlü nəhənglər Tartar adlı bir yerə atılırlar. Tartar yeraltı dünyanın altında dibi bilinməyən, çox dərin bir quyu imiş. Çox-çox dərin, çox-çox aşağı. Avropalılar lap bu yaxın əsrlərə qədər Orta Asiyanın türkdilli köçərilərinə vəhşilər, barbarlar anlamında tartarlar , Don çayından Sakit Okeana, Sibirdən Çinə qədər bu tartarların yaşadıqları ərazilərə isə “Böyük Tartariya” deyirdilər. ”Tatar “ sözü bu sözdəndir. Azərbaycanımızda bu gün də bu söz “Tərtər” şəklində çay və rayon adlarında qalmaqdadır. ”Tartar” sözü yunancadır deyib keçməyin. Yanlış fikirdir. Ruslarda yaxşı bir deyim var. Deyirlər ki, hansı rusu qazısan altından tatar çıxar. Bu, yalnız ruslara deyil, bütün qeyri-türk xalqlarına aiddir. Yəni hansı milləti qazısan altından türk milləti çıxar. Və hansı dili qazısan altından türk dili çıxar. Bəli, Yer üzündəki bütün xalqların dillərinin mayasında türk dili durur. Təpəgözün Oğuz insanları ilə onların öz ana dilində danışmasında təəcüblü heç nə yoxdur, çünki o, gözünü açandan onların arasında yaşamış, Aruz qocanın evində böyümüşdü. Hər bir uşaq körpəliyindən hansı dildə danışdırılırsa, təbii ki, o dildə də danışacaq. Amma bəs onun göylərdən uçub gələn pəri anası türk dilini haradan bilirmiş? Axı o, çobanla tərcüməçisiz gözəl türkcə ilə danışmışdı. Nağıllarda hər şey olur deməklə nağıl nağıl olaraq da qalacaq, onlardakı həmin o “hər şeylər”in sirri açıldığı zaman nağıl nağıllığından çıxar, əfsanə həqiqət olar. Yaradılmışların hər bir hərəkətlərinin izahı vardır, çünki izahlara və səbəblərə sığmayan yalnız və yalnız Allah Təaladır. Çoban başqa bir dil bilmirdi. Və söhbət tufandan sonrakı ilkin çağlardan gedirsə o zamanlar dünyada türkcədən başqa bir dil də yox idi, ərəblər və yevreylər hələ yeni-yeni sözlər icad edib öz ana dilləri olan türkcədən uzaq düşməmişdilər. Onda , demək, ya pəri qızının tərcümə aparatı varmış, ya öz dünyasında türk dili kursu keçib gəlibmiş, ya da onun dünyasının varlıqlarının dili türkcə imiş. Bu məsələnin bu üç izahından başqa izahı yoxdur. Və hər üç izahın kökündə də bir qəti fikir vardır; o ilkin çağlarda türk dilinin sərhədləri Yer kürəsi ilə bitmirmiş, bu dilin varlığından uzaq, bizə yad aləmlərdə də xəbərdar imişlər.
(ardı var)
Mirzə Hacıyev
***
Təpəgöz və tartarlar-I
//modern.az/articles/69329/1/
Təpəgöz və tartarlar-II
//modern.az/articles/69368/1/
