Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları 2008, Dövlət Neft Fondunun aktivləri isə 2012-ci il səviyyəsinə düşüb. Ötən il Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) gəlirləri illik 1 faiz təşkil edib
Modern.az saytının məlumatına görə iqtisadçı Qubad İbadoğlu bu haqda şərh verərkən, məlumatın əvvəlki illərlə müqayisədə gecikdirilməklə ictimaiyyətə təqdim olunduğunu vurğulayıb:
“Məlumatdan görünür ki, ötən il ərzində yalnız Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) deyil, həmçinin ARDNF-nin, yəni bütövlükdə Azərbaycan Respublikasının strateji valyuta ehtiyatları azalıb. Ölkənin ən iri valyuta ehtiyatlarına malik olan ARDNF-nin 2016-cı il yanvarın 1-ə olan aktivləri 2015-ci ilin əvvəlinə (37 104,1 milyon ABŞ dolları) nisbətən 9,5 faiz azalaraq 33 milyard 574 milyon 100 min ABŞ dollar təşkil edib. Yəni son 1 ildə 3 milyard 530 milyon dollar azalaraq 2012-ci il səviyyəsindən də aşağı düşüb.
Bu dövr ərzində isə AMB-nin valyuta ehtiyatları 2008-ci ilə səviyyəsinə qədər azalıb və bütövlükdə Azərbaycan Respublikasının strateji valyuta ehtiyatları 2016-cı il yanvarın 1-də, 38,6 milyard ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da demək olar ki, i 2011-ci ilin ortalarına olan vəziyyəti xarakterizə edir. Hazırda hökumətin qarşısında duran başlıca vəzifələrdən biri də cəmi valyuta ehtiyatlarının Ümumi Daxili Məhsulda (ÜDM) xüsusi çəkisinin azalmasına yol verməmək olmalıdır. Bu isə bir tərəfdən Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarının qorunmasını, digər tərəfdən də Neft Fondunun vəsaitlərinin idarə olunmasından əldə etdiyi gəlirlərin artırılmasını tələb edir. Həm daxili və həm də xarici bazarın konyukturasını nəzərə alsaq hər iki qurum qarşısında çox mürəkkəb vəzifə dayanır. Belə ki, manata təzyiqin artdığı indiki situasiyada AMB-nin bu vəzifənin yerinə yetirməsi inandırıcı görünmir”.
Ekspert hesab edir ki, AMB indiki məzənnə siyasətini davam etdirərsə, ən tezi 3 aya və ən geci isə 6 aya ona məxsus valyuta ehtiyatları bitəcək:
“ARDNF-yə gəlincə, artıq 2-ci ildir ki, onun vəsaitlərinin idarə olunmasından əldə etdiyi gəlirlər davamlı olaraq azalır. Ötən il bu fəaliyyətdən 335,6 milyon manat qazanc əldə edən ARDNF-nin gəlirləri illik 1 faiz təşkil edib. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ARDNF-nin vəsaitlərinin idarə olunmasından əldə etdiyi gəlirlərinin aktivlərdə xüsusi çəkisi 2013-cü ildə 1,34 faiz, 2014-cü ildə isə 1,04 faiz olub. Bu istiqamətdə ən yüksək göstəricilər 2007-ci ildə - 4,5 faiz, 2008-ci ildə - 3,8 faiz , 2009-cu ildə isə 3,29 faiz qeydə alınıb.
Hazırda dünya maliyyə bazarlarında risklərin artması bu sahədə işi çətinləşdirir. Odur ki, ARDNF mühafizəkar sərmayə siyasətinə uyğun olaraq daha az riskli və müvafiq sabit gəlirliliklə müşayiət olunan aktivlərə yatırımlar edir. Ona görə də yaxın gələcəkdə də Fondun vəsaitlərinin idarə olunmasından əldə etdiyi gəlirlərinin artacağını proqnozlaşdırmağa dəyməz.
Deməli, dövlətin strateji valyuta ehtiyatlarını qorumağın yeganə yolu manatın məzənnəsinin bazar iştirakçılarının tələb və təklifi əsasında sərbəst müəyyənləşdirilməsidir. Əks təqdirdə manat yalnız Mərkəzi Bankın deyil, həm də Dövlət Neft Fondunun valyuta ehtiyatlarını "yeyəcək"”.
Gülşən RAUFQIZI
