Azərbaycan kimi ənənəvi dəyərlərin güclü olduğu ölkələrdə ailə qurarkən qadının kişidən boyca uzun olması bəzən müzakirə mövzusuna çevrilir. Hətta bu bəzi hallarda ailə qurmaq istəyən gənclərin seçimlərinə təsir edir. Halbuki bioloji baxımdan qadının kişidən uzun olması heç bir problem yaratmır. Məsələ, əslində, sosial stereotiplər və patriarxal dəyərlərlə bağlıdır.
Modern.az qadınlar kişilərdən daha uzun olduqda yaranan problemlərin sosial və psixoloji tərəflərini araşdırıb.
Belə ki, ənənəvi cəmiyyətlərdə kişi ailənin dayağı və başçısı hesab olunur. Fiziki boyun uzunluğu da sanki bu sosial statusun göstəricisi kimi qəbul edilir. Cəmiyyətdə formalaşmış anlayışa görə, kişi qadından həm fiziki, həm də sosial baxımdan “yuxarıda” dayanmalıdır. Bu səbəbdən qadının kişidən hündür olması, bəzi dairələrdə “kişinin rolunun kiçildilməsi” kimi qəbul edilə bilir.
İşin maraqlı tərəfi isə ondan ibarətdir ki, müasir dövrdə belə stereotiplər hələ də gücünü saxlayır. Cəmiyyət uzunboylu kişini güclü, qısa boylu qadını isə zərif obrazla assosiasiya edir. Bu assosiasiyalar insanların münasibətlərinə və ailə qurmaq seçimlərinə təsirsiz ötüşmür. Cəmiyyətdə mövcud fikrin yayğın olması isə əksər hallarda fərdlərin şəxsi seçimlərindən çox, ətrafın fikrinin ön planda olmasına səbəb olur.
Boy məsələsi, əslində, cinsiyyət rollarının vizual ifadəsi kimi qəbul olunur. Cəmiyyətdə qadının kişidən uzun olması çox vaxt “dominantlıq” və “üstünlük” rəmzi kimi yozulur. Daha hündür qadın ictimai baxışda sanki daha güclü, idarəedici və sözükeçən fiqur obrazını yaradır. Bu isə əsrlərlə formalaşmış ənənəvi kişilik modelinə zidd gedir. Çünki həmin modeldə kişi ailənin başçısı, qadın isə daha zərif və itaətkar tərəf kimi qavranılır.Bu düşüncə tərzi qadının boy üstünlüyünü bioloji fakt kimi deyil, sosial qüsur kimi təqdim edir. Əslində isə qadının fiziki olaraq hündür olması heç bir mənfi məna daşımır. Reallıqda bu, yalnız cəmiyyətin formalaşdırdığı normativlərin və gözləntilərin məhsuludur. Başqa sözlə, burada problem qadının boyunda deyil, insanların bu fakta yüklədiyi mənadadır.
Məsələnin digər tərəfi isə psixoloji amillərlə bağlıdır. Ənənəvi cəmiyyətlərdə formalaşmış “kişi həmişə üstün olmalıdır” stereotipi, bütünlükdə ailə münasibətlərinə sirayət edir. Bu təsəvvür bəzi kişilərdə özünəinamın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Onlar özündən hündür qadınla münasibətdə olarkən sanki “dominantlığı itirməkdən” ehtiyat edir və bu onları psixoloji gərginlikdə saxlayır. Ətraf mühitin gözləntiləri də bu vəziyyəti daha da gücləndirir. Belə hallarda kişi çox vaxt düşünür ki, cəmiyyətin nəzərində qadının hündür olması “ailədə söz sahibinin qadın olması” ilə assosiasiya edilə bilər. Bu yanlış təsəvvür kişi üçün daxili kompleks yaradır. Halbuki ailə münasibətlərində liderlik və qarşılıqlı hörmət boy uzunluğundan yox, şəxsi keyfiyyətlərdən və tərəflərin bir-birinə münasibətindən asılıdır.
Psixoloqların fikrincə, bu kimi komplekslər uşaq yaşlarından formalaşan sosial mesajlarla əlaqəlidir. Məsələn, “oğlan həmişə güclü olmalıdır” və ya “qız zərif və incə görünməlidir” kimi ifadələr uşağın şüurunda kök salaraq gələcək münasibətlərinə təsir edir. Nəticədə, kişi özündən uzun qadınla münasibətdə olduqda ictimai mühitin təzyiqini içində daşıyır və bunu şəxsi zəiflik kimi qəbul edir.
Qadının kişidən uzun olması nə bioloji, nə də sosial baxımdan əslində problem deyil. Problem illərlə formalaşmış patriarxal düşüncə tərzi və onun yaratdığı stereotiplərdədir. Əslində, ailə münasibətlərinin sağlamlığı tərəflərin boy fərqindən deyil, qarşılıqlı hörmət, sevgi və anlayışdan asılıdır. Bu stereotiplərin aşılması cəmiyyət üçün mühüm mərhələdir. Çünki bu proses normallaşdıqca fərdlərin seçim azadlığı genişlənəcək, insanlar “ətraf nə deyər” qorxusundan azad olub həyat yoldaşlarını yalnız şəxsi keyfiyyətlərə görə seçəcəklər. Bununla yanaşı, cəmiyyətin müasir dünyaya inteqrasiyası da sürətlənəcək. Çünki inkişaf etmiş ölkələrdə çoxdan qəbul olunub ki, ailə dəyərlərinin möhkəmliyi fiziki göstəricilərdən yox, dərin mənəvi bağlardan asılıdır.
Beləliklə, qadının kişidən uzun olması normal qəbul olunmalı, ailə münasibətlərində bu kimi detallara həddindən artıq əhəmiyyət verilməməlidir. Əksinə, bu münasibətlərin özündəki sevgi, birgə dəyərlər və ortaq həyat məqsədləri ön plana çəkilməlidir. Bu, həm fərdi səviyyədə daha xoşbəxt ailələrin yaranmasına, həm də ictimai səviyyədə gender bərabərliyinin və sosial tolerantlığın güclənməsinə gətirib çıxaracaq.
Azərbaycanda qadın və kişilərin ümumi boy əmsallarına baxdıqda ümumilikdə kişilərin qadınlardan daha uzun olduğunu görürük. Dövlət Statistika Komitəsindən əldə etdiyimiz məlumata görə, kişilərin orta çəkisi 73,8 kiloqram, boyu isə 171,5 santimetrdir. Qadınlarda orta çəkisi isə 66,1 kiloqram, orta boyu 163,7 santimetrdir.
Kişilərin yaşa görə bölgüsü:
15–19 yaş: orta çəki 55,2 kq, orta boy 161,9 sm.
20–44 yaş: orta çəki 73,7 kq, orta boy 172,7 sm
45–64 yaş: orta çəki 78,3 kq, orta boy 172,9 sm
65 yaş və yuxarı: orta çəki 77 kq, orta boy 171,2 sm
Qadınların yaşa görə bölgüsü:
15–19 yaş: orta çəki 52,1 kq, orta boy 158,8 sm
20–44 yaş: orta çəki 63,9 kq, orta boy 164,1 sm
45–64 yaş: orta çəki 70,8 kq, orta boy 164,6 sm
65 yaş və yuxarı: orta çəki 71,0 kq, orta boy 163,4 sm
Bu rəqəmlər göstərir ki, bioloji olaraq kişilərin qadınlardan daha hündür və ağır olması ümumi tendensiyadır. Ailə münasibətləri və şəxsi xoşbəxtlik boy fərqi üzərində qurulmur. Qadının kişidən hündür olması heç bir sosial və ya ailəvi problem yaratmamalıdır. Əksinə, belə münasibətlər cəmiyyətin stereotipləri aşaraq daha açıq fikirli və tolerant olmasının göstəricisinə çevrilə bilər. Normal hal kimi qəbul edildikcə, fərdlərin həyat yoldaşı seçimində boy və çəki kimi xarici göstəricilər deyil, insanlıq keyfiyyətləri ön plana çıxacaq.
