2013 növbəti prezident seçkiləri ilidir. Oktyabrın 9-da seçicilər yenidən 5 il müddətinə dövlət başçısını seçəcəklər.
Modern.az bu il Azərbaycanda prezident seçkisi ili olduğuna görə yaxın tariximizin də dövlət başçısı kürsüsü uğrunda gedən mübarizəsinə nəzər salır...Kommunist prezident
Əvvəllər, SSRİ dönəmində dövlət rəhbərləri yuxarılardan, Kremldən təyin olunurdusa, sovet imperiyasının dağılması ilə bu 70 illik ənənəyə son qoyuldu. Azərbaycan Respublikasında kommunist stereotipləri ilk dəfə 1991-ci ilin 8 sentyabrında keçirilən seçkilərlə darmadağın edildi. Azərbaycan Respublikası Prezidenti vəzifəsinə rəsmi şəkildə keçirilən ilk seçkilərdə əsas namizəd olan Ayaz Mütəllibov qalib gəlir. Zərdüşt Əlizadə ilə rəqabətdə onun qalib olacağına şübhə yox idi. Həm də seçkilərin baş tutmasına az qalmış Z. Əlizadə öz namizədliyini geri götürdü. Ayaz Mütəllibov hakimiyyəti dövründə ən böyük siyasi addım Azərbaycan Kommunist Partiyasının ləğvi oldu. Bununla da kommunist lider öz siyasi dayağını – inzibati resursunu itirdi.
İki elm adamının raundu
Müstəqil Azərbaycan isə ilk prezident seçkisi 1992-ci ilin iyun ayında baş tutdu. Həmin vaxt yüksək nüfuz və siyasi çəkiyə malik olan Əbülfəz Elçibəyin seçkilərdə əsas rəqibi akademik Nizami Süleymanov sayılırdı. Xocalı faciəsi ilə üzləşmiş Azərbaycan xalqı üçün bu situasiyada öz prezidentini seçmək olduqca vacib əhəmiyyət kəsb edirdi. Seçkidə əsas rəqiblərlə yanaşı, Yaqub Məmmədov, İlyas İsmayılov, Rafiq Abdullayev də seçkidə öz şansını sınayıb. Xalqın “hakimlik etdiyi” raund Elçibəyin qələbəsi ilə nəticələnir. Ciddi reytinqə malik olan Əbülfəz Elçibəy səsvermədə 3 milyondan çox seçicinin (61%) səsini qazanmaqla bütün namizəd həmkarlarını geridə qoyur. Elçibəyin əsas rəqibi Nizami Süleymanov isə 34 faizə yaxın səs toplayır. Digər namizədlər 1-2 faiz civarında səs almaqla seçkidən məğlub çıxırlar. AXC hakimiyyəti dövründə cəbhə xəttində bir çox əməliyyatlar aparılır və uğurla nəticələnir. Lakin hakimiyyət daxilində olan mübarizələr və ölkədə hökm sürən xaos, Surət Hüseynov sindromu siyasi dekorasiyanı dəyişmək üçün zəmin yaradır. Əbülfəz Elçibəy iyun ayında öz prezidentlik səlahiyyətlərini icra edə bilmədiyindən istefaya göndərilir.
100%-lik qələbə
Həmin ilin oktyabr ayının 3-də xalq üçüncü(1991-ci ilin sentyabrın 8-də daxil olmaqla) dəfə prezident seçkisində iştirak edir və rəsmi nəticələrə görə Heydər Əliyev demək olar ki, yüz faizə yaxın bir səs toplayır. Üç namizədin –YAP-dan Heydər Əliyev, Vahid Azərbaycan Partiyasından Kərrar Əbilov və Qeyrət Partiyasında Zakir Tağıyevin iştirakı ilə baş tutan seçki digərlərinin çox az faiz səs toplaması ilə nəticələnir və ölkənin növbəti prezidenti hələ SSRİ dönəmində uzun müddət Azərbaycana rəhbərlik etmiş Heydər Əliyev növbəti dəfə dövlət başçısı postunu tutmaqla qarşıdan gələn beş il üçün də rəhbərlik səlahiyyətlərini əldə edir.
Heydər Əliyev yenə bir addım öndə
11 oktyabr 1998-ci ildə keçirilən prezident seçkisi də maraqlı və yadda qalan olub. Həmin dövrdə seçki qabağı əsl canlanma müşahidə olunur və xalqın iradəsindəki hakimiyyət dəyişikliyi barədə cidd-cəhdlə məlumatlar yayılır. Əslində bu situasiyanın bir sıra obyektiv səbəbləri də yox deyildi. Çünki bu dövrdə milli azadlıq hərəkatının aparıcı liderlərindən biri, AMİP sədri Etibar Məmmədov da öz namizədliyini vermişdi və Heydər Əliyevə alternativ hesab olunurdu. Lakin bu seçkidə 3 milyon yarıma yaxın seçicinin 78 faiz səsini toplayan Heydər Əliyev ikinci dəfə müstəqil Azərbaycanın prezidenti seçilir. AMİP sədri Etibar Məmmədov isə yalnız 12 faiz səs yığmaqla kifayətlənir. Sonrakı ölkə daxili siyasi proseslərin gedişatı isə göstərdi ki, azadlıq fədaisi E. Məmmədov bu seçkidən sonra öz nüfuzunu da itirdi.
İsa Qəmbərin şansları
Azərbaycanda sayca 5-ci prezident seçkisi 2003-cü ilin 15 oktyabrında keçirilib. Ölkənin bir neçə aparıcı partiya və siyasi rəhbərliyinin Müsavat başqanı İsa Qəmbərə dəstək verməsi Etibar Məmmədovun namizədliyini arxa plana atır. Eyni zamanda hakimiyyət də öz namizədi İlham Əliyevi dəstəkləyir və bu da əslində ölkədə prezident seçkilərinin gərgin keçəcəyinə stimul verir. Çünki bir tərəfdə perspektivli sayılan və dövlət idarəçiliyində iştirak etməmiş İlham Əliyev, cəbhənin digər cinahında isə azadlıq hərəkatına öz qatqılarını vermiş və keçmiş spiker İsa Qəmbər dayanmaqla əsl siyasi mübarizə üçün zəmin yaradırlar. İlham Əliyev növbəti beşillik üçün 77 faiz səslə prezident postunu tutur. Müsavat lideri isə 14 faiz səs yığır və bununla razılaşmayan “Bizim Azərbaycan” blokunda təmsil olunan və İsa Qəmbərin ətrafına toplaşmış müxalifət liderlərinin iştirakı ilə seçkinin nəticələrinə etiraz olaraq geniş miqyaslı mitinq keçirilir. Vahid Azərbaycan Milli Birlik Partiyasından namizədliyi irəli sürülmüş Lalə Şövkət isə seçkinin rəsmi sonuclarına görə siyahıya üçüncülük edir. AMİP lideri Etibar Məmmədov isə 1998-ci il seçkilərindən fərqli olaraq bu dəfə çox az səslə dördüncü yerdə qərarlaşır. İlyas İsmayılov, Sabir Rüstəmxanlı, Qüdrət Həsənquluyev və Hafiz Hacıyev müvafiq olaraq siyahı üzrə ardıcıllığı doldurur. Etibar Məmmədov 2005-ci ildən siyasəti tərk etdiyini bəyan edir və bundan sonrakı prezident seçkilərinə qatılmır.
İlham Əliyev İqbal Ağazadə qarşılaşması
2008-ci ildəki prezident seçkiləri uğrunda mübarizə ilə 1998 və 2003-cü ildəki arasında paralellər bir qədər mürəkkəb və çətindir. Çünki ölkənin əvvəlki illərdə olduğu kimi müxalifətin əsas siyasi fiqurları bu seçkidə iştirak etmir. Ölkənin siyasi hakimiyyət uğrunda gedən “döyüşləri” durğunluq dövrünü yaşayır. Bu seçkilərdə namizəd kimi yeni şəxslər ortaya çıxır. Amma bu 2003-cü ildəki abu-havanı heç xatırlatmır. Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə bu dəfə öz ayrıca olaraq namizədliyini verir. Bir neçə ilin məğlubiyyətlərini dadmış Etibar Məmmədov və İsa Qəmbər isə bu seçkilərə qatılmaqdan imtina edirlər. Artıq Böyük Quruluş Partiyasından Fazil Mustafa, BAXCP-dən Qüdrət Həsənquluyev və digərlərinin iştirak etdiyi bu seçki marafonunda da əsas rəqib YAP-ın namizədi İlham Əliyev olur. Seçkinin nəticələrinə görə İlham Əliyev 87 faiz səslə rəqibləri üzərində qələbə qazanır. Siyahıya ikincilik edən İqbal Ağazadənin 3 milyon 700 min seçicinin 3%-nin səsini qazanır.
***
Bu ilki seçkilərin nəticələri haqqında proqnoz vermək isə bizim işimiz deyil, yalnız seçkilərdə iştirak edəcək hər bir namizədə uğur arzulaya bilərik....
Aqşin KƏRİMOV
