Uzun illər Abşeron zeytun bağları ilə məşhurlaşıb. Sonralar, xüsusilə yarımadada Abşeron rayonu yaradıldıqda zeytun bağlarının sahəsi sürətlə genişləndirilib, ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində daha üç ixtisaslaşdırılmış zeytunçuluq sovxozu yaradılıb. Bundan başqa, Bilgəhda, Maştağada subtropik bitkilər, Buzovnadakı tərəvəzçilik sovxozlarında geniş ərazidə zeytun bağları salınıb.
90-cı illərindən sonra isə digər istehsal sahələri kimi, zeytunçuluq da tənəzzülə uğrayıb. Belə ki, müstəqillik dövründə torpaqlar özəlləşdirildikdən sonra zeytun ağaclarının xeyli hissəsi sıradan çıxarılıb və yerdə qalan bağların məhsuldarlığı da qayğısızlıq ucbatından aşağı düşüb. Hazırda 1525 hektar zeytun bağları sahəsinin 30 faizi baxımsızlıq ucbatından acınacaqlı vəziyyətdədir.
Zeytunçuluq üzrə ilk təsərrüfat 1949-cu ildə Zığda təşkil edilib. Abşeron Zeytun Sovxozuna məxsus bu bağdan 1955-ci ildə 7 tona qədər meyvə yığılıb. 1949-1950-ci illərdən sənaye əsasında zeytunun emalı üçün kiçik zavod da tikilib işə salıb. Sovxoz dağıldıqdan sonra bu bağın bir hissəsi Cümşüd Naxçıvanlı adına Hərbi Məktəbin idarəçiliyinə verilib, bir hissəsi məcburi köçkünlər tərəfindən zəbt olunub, qalan hissəsi isə əmlak payları kimi ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən özəlləşdirilib.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin məlumatına görə, əvvəllər Azərbaycanda zeytun bağlarının ümumi sahəsi 3 min hektar təşkil edib. Bunun 2500 hektarı Zığ, Qala, Hövsan və Bilgəh bağlarında olub, 400-500 hektarı isə Buzovna, Sumqayıt və Kürdəxanı tinglik təsərrüfatının ərazisinə düşüb. Abşerondakı zeytunçuluq sovxozları dağılandan sonra bağların ərazisindən başqa məqsədlər üçün istifadə edilməyə başlanılıb. Məhz bunun nəticəsində zeytun bağlarının tutduğu ərazi yarıbayarı azalıb.
Nazirliyin bitkiçilik məhsullarının istehsalı və emalı şöbəsinin müdir müavini Rizvan Mustafayevin sözlərinə görə, hazırda 2000 hektara yaxın zeytun bağları var ki, həmin bağların hamısı özəlləşdirilib. Zeytun bağlarının bar verməsi üçün 8 ildən artıq vaxt lazım olduğundan təəssüf ki, bu sahə investorları bir o qədər cəlb etmir. “Abşeronda zeytun bağlarının salınması üçün müəyyən investisiya qoyulmalıdır. Bu işə külli miqdarda sərmayə yatırılmalıdır. Zeytun təkcə yağı, turşuya qoyulmuş halda istifadədən ibarət deyil. Zeytun ağacları həm də, külək eroziyasının qarşısının alınmasında effektlidir”.
Nazirlik nümayəndəsi ötən illə müqayisədə bu il zeytun istehsalının artacağını da dedi. Onun sözlərinə görə, ötən il 1335 ton məhsul yığılmışdısa, bu il 1500 ton zeytun istehsal ediləcəyi gözlənilir. Rizvan Mustafayevin dediyinə görə, hava şəraiti imkan versə proqnozlar özünü doğruldacaq.
Qeyd edək ki, zeytun ağacını becərməyə və qayğısına qalmağa ehtiyac yoxdur. Baxmayaraq ki, o ən bahalı bitkilərdən biri hesab edilir. Onu da qeyd edək ki, yeni əkilmiş zeytun ağaclarına ən azı 2-3 il ərzində müntəzəm qulluq edilməlidir. Bundan sonra isə ağaclara ciddi qulluq göstərməyə ehtiyac yoxdur. Çünki zeytun ağacları özünü tutandan sonra, ən sərt şəraitdə belə yaşamağa qadirdir. Qışda temperatur mənfi 3-4 dərəcədən yuxarı olan ərazilərdə zeytun kolları əkilə bilər.
Gültəkin ƏLƏSGƏR
