Jurnalist Seymur Kazımov: “Azərbaycanda jurnalistlər öz fərdi inkişaflarına diqqət etmirlər”
“Azərbaycan mətbuatında axırıncı dəfə nə vaxt, hansı media orqanı etdiyi səhvə görə üzr istəyib?”
Media məsələləri üzrə ekspert, jurnalist Seymur Kazımov Modern.az saytının suallarını cavablandırıb. Seymur Kazımovla dünya mediasından, Azərbaycan jurnalistikasından söhbət açdıq, o, müqayisəli şəkildə fikirlər səsləndirdi. S.Kazımovla söhbəti təqdim edirik.
- Seymur bəy, necəsiniz?
- Yaxşı olmağa çalışırıq. Son zamanlar həmkarlarımızın itkisi bizi çox üzür. Bir neçə gün əvvəl çox yaxın dostumuz, həmkarımız Nicat Məlikov ürək tutmasından vəfat etdi. Yəni bütün bu hadisələrin fonunda yaxşı olmağa çalışıram. Başqa hər şey isə yolundadır.
- Bilirik özünüzü müstəqil jurnalist kimi təqdim edirsiniz, amma məşğuliyyətin konkret növü də olmalıdır. Bu mənada hazırda konkret nə işlə məşğulsunuz?
- Jurnalistika ilə məşğul oluram, bəzi yerli və beynəlxalq media qurumları ilə əməkdaşlıq edirəm, media tədrisi ilə bağlı proqram koordinatoruyam. Eyni zamanda, təlimçi kimi fəaliyyət göstərirəm. Vaxtilə bir neçə ali məktəbin jurnalistika fakültəsində dərs demişəm.
- Redaskiyada oturub işləmək istəmirsiniz?
- Açığı desəm, həm redaksiyada oturub işləyə bilərəm, həm də sərbəst qaydada. Hələ ki, ikinciyə üstünlük verirəm. Amma redaksiyada işləmək üçün fərqli yanaşmam var. Bir şərtlə redaksiyada işləyərəm ki, mənə tələb qoyulmasın ki, səhər 9-dan axşam saat 6-a kimi işdə ol, iclaslarda iştirak elə və s. Mən daha çox sərbəst fəaliyyət göstərmək istəyirəm, çünki mənim tapdığım mövzular araşdırma və analiz tələb edir. Eyni zamanda, mən bir mövzunu işləyərkən mütləq araşdırıram ki, məndən öncə bu mövzuya yanaşma necə olub. Bir qədər sərbəstliyi xoşlayan adamam. Redaksiyada işləməyin müsbət tərəfləri də var.
Məsələn, mən evdə oturub iş görə bilmirəm, redaksiya isə elə bir mühitdir ki, onun məsuliyyəti başqadır. Evdə işləyəndə deyirsən gedim bir az uzanım, dincəlim, bir fincan çay içim, yemək yeyim. Bir də baxırsan ki, 2-3 saatın boşa gedib. Amma redaksiyada belə deyil, sırf işlə məşğul olursan.
Mən jurnalist kimi münaqişələrin işıqlandırılması üzrə ixtisaslaşmışam. Bir sıra xarici ölkələrdə və Azərbaycanın münaqişə zonalarında fəaliyyət göstərmişəm. İndi isə daha çox Azərbaycanın cəbhəyanı zonalarındakı sosial problemləri araşdırıram. Tez-tez regionlarda oluram. Azərbaycanda, demək olar ki, olmadığım cəbhəyanı ərazi yoxdur. Ayda bir dəfə, iki dəfə mövzudan asılı olaraq gedirəm. Bu mövzularda olan yazıları xarici media qurumlarına yazıram.
- Bunlar üçün pul da lazımdır, ən azında bir neçə bölgəyə səfər etmək müəyyən qədər maliyyə tələb edir. Bəllidir ki, jurnalist öz maliyyə imkanları ilə bunu etmək iqtidarında deyil. Bəs sizin xərclərinizi kim qarşılayır?
- Təbii ki, biz müəyyən layihələr çərçivəsində fəaliyyət göstəririk, bizim bütün xərclərimiz qarşılanır. Əgər bu xərclər qarşılanmasa, bizim işimiz də effektiv olmaz. Doğrudur, xaricdə hansı münaqişə zonasına getmişəmsə, hansı etiraz aksiyaları və mitinqlərin işıqlandırılmasında payım olubsa, bunların əksəriyyətini öz hesabıma eləmişəm. Jurnalistika bir qədər fanatiklik tələb edən peşədir. İmkanım olanda bunu etmişəm. Amma bu elə bir məsələdir ki, daim dəstək olmasa, layihələr olmasa jurnalistin hər dəfə öz xərclərini qarşılaması heç real görünmür.
- Ümumiyyətlə maddi durumunuz necədir?
- Yəni desəm ki, tam razıyam, yalan olar. Amma digər tərəfdən isə şikayət də eləmirəm. Çünki bizim peşəmiz budur. Biz bu sahədə təhsil almışıq. Hamı istəyir ki, ən yaxşısı onda olsun.
- Sosial şəbəkələrdə aktivsiniz, jurnalistikanı ciddi tənqid edirsiniz. Nədir sizə bu tənqid üçün tükənməz enerji və stimul verən?
- Sosial şəbəkələrdə ona görə aktivik ki, jurnalistika ictimai peşədir. Jurnalist də ictimai şəxsdir. Bizim yazılarımızı milyonlar da olmasa, ən azı 10 min, 20 min nəfər oxuyur. Orta hesabla götürsək, həmin şəxslər arasında 100 nəfər bizim öz həmkarımız və tanışlarımızdır, amma digərlərini biz tanımırıq. Demək ki, kimsə bizi üzdən tanımasa da, imzamızı görür, ya bəyənir, ya da bəyənmir. Buna görə biz sosial şəbəkələrdə olmağa məcburuq. Elə olub ki, sosial şəbəkədəki hesabımı bir müddətliyə bağlamışam. Ən azından sosial şəbəkə bizə öz fəaliyyətimizi pulsuz piar eləmək imkanı yaradır və mən bu imkandan maksimum dərəcədə yararlanmağa çalışmışam.
Tənqid məsələsinə gəldikdə isə deyərdim ki, Azərbaycanda jurnalistikanın vəziyyəti yaxşı deyil. Mən bunu birmənalı deyirəm. İstər bu ictimai-siyasi məsələlərdə olsun, istər sosial məsələlər, istər iqtisadi, istərsə də tədris cəhətdən. Biz istəyərik ki, Azərbaycan jurnalistləri yaxşı yaşasın, iqtisadi vəziyyətləri yüksək olsun. Biz istərdik ki, jurnalistikanın tədrisi yüksək səviyyədə olsun ki , bizim gənc jurnalistlərimiz yaxşı təhsil olsun.
Jurnalistika nədir? Jurnalist kimdir? Faktı bilən və onu olduğu kimi cəmiyyətə çatdıran şəxsdir. Biz də bütün bunları görürük və cəmiyyətə çatdırırırq.
- Seymur bəy, gəlin etiraf edək ki, kifayət qədər savadlı və peşəkar jurnalistlər var, onların əməyini, jurnalistikaya töhfələrini yerə niyə vuraq?
- Biri var jurnalistin fərdi inkişafı, biri də var ki, ümumiyyətlə jurnalistikanın inkişafı. Mən fərd olaraq öz üzərimdə işləyirəm, təlimlərə gedirəm, kitab oxuyuram, dil biliyimi artırıram və sair. Siz də belə edirsiniz, sizi tanıyıram. Bütün bunlara fərd olaraq yanaşsaq, inkişaf var. Ümumi ölkə üzrə jurnalistikanın vəziyyətini götürəndə isə görəcəyik ki, fərdi inkişaf ictimai inkişafa çatmır. Fərdi inkişaf etmiş bir sıra jurnalistlərin peşəkar fəaliyyət göstərməsi üçün tam peşəkar media platforması lazımdır. Tutaq ki, sən öz üzərində çalışırsan, amma sən gördüyün işi harasa çıxarmalısan, göstərməlisən. Bu, olmayanda jurnalistikamızın gördüyünüz ağ tərəfləri qaraların içində itir.
- İqtidarı da, müxalifəti də tənqid edirsiniz, bu, jurnalistika meyarları baxımından normaldır, hətta belə də olmalıdır. İqtidarı tənqid həmişə olub, səbəblər çox ola bilər. Bəs müxalifəti hədəfə gətirmək üçün hansı əsaslar var?
- Mən həm iqtidarı, həm də müxalifəti tənqid edirəm. Əslində, müxalifət barədə gözləntilərimizi dilə gətiririk. Çünki bizim müxalifətdən gözləntilərimiz var. Mən jurnalist olmaqla bərabər, həm də Azərbaycan vətəndaşıyamsa, deməli mənim bir seçki səsim var. Oktyabr ayında Azərbaycanda prezident seçkisi keçiriləcək. Hakimiyyət bəllidir, hakimiyyət zatən hakimiyyətdədir və seçkidə iştirak edəcəyini bəyan edib. Bir sözlə, biz iqtidarı artıq 20 ildən artıqdır ki tanıyırıq. Və biz indi müxalifəti tanımalıyıq. Mənim müxalifət partiyasında olan tanışlarım da var. Bəzən onlardan da soruşuruq: “Siz nə fikirləşirsiz? Siz nə etmək istəyirsiniz? Sizin planınız, strategiyanız nədir?”.
Bizdə müxalifət isə ölkədə seçki ili ola-ola əsasən Türkiyəni, İranı müzakirəyə çıxarır.
Türkiyəni də müzakirə etmək olar, İranı da – bütün bunlar normaldır, müxalifət də siyasi sistemin bir parçasıdır və beynəlxalq siyasi proseslərlə bağlı fikir bildirə bilər. Sosial şəbəkələr bizə bu imkanı verir. Amma bu il bizdə seçkidir, yaxşı olardı ki, daha çox daxili məsələlər barədə müzakirələr aparılsın.
- 25 il müxalifəti tanımaq üçün kifayət qədər böyük zaman kəsiyidir. Siz niyə tanımamasınız bu müddət ərzində?
- “Birmənalı şəkildə yaxşı tanımışam” desəm, düz olmaz. “Pis tanımışam” desəm də yanlış olar. Orada vətənpərvər, savadlı insanlar var. Onlar doğurdan da ictimai maraqları şəxsi maraqlarından üstün tuturlar. İstər jurnalist kimi, istər bir vətəndaş olaraq onlarla ünsiyyətdə oluruq. Bizim cəmiyyətdə tez-tez müzakirə olunan məsələ budur ki, Azərbaycanda müxalifətdə simalar köhnəlib, bizə yeni simalar lazımdır. Yalnız, məsələnin media tərəfi də var. Etiraf edək ki, bu gün Azərbaycanda televiziya hələ də insanların şüuruna daha çox təsir edən kütləvi informasiya vasitəsidir.
Biz isə bu gün müxalif düşüncəli insanları Azərbaycan teleməkanında görmürük. Orta statistik azərbaycanlı bu müxalifəti, bu insanı necə tanımalıdır? Bizdə də müxalifət yalnız seçkidən seçkiyə tanınır. Çünki, yalnız seçki ərəfəsində onları efirlərdə görmək olur.
- Seymur bəy, jurnalistika tənqidi olmalıdır, bu normaldır. Amma bu tənqid media etikası çərçivəsində səslənməlidir. Zatən düzgün və yerində olunan tənqid media etikasına aparıb çıxarır. Lakin biz hər şeyi tənqid, özü də jurnalist etikası çərçivəsindən kənar “tənqid” edəndə qərəzli bir sima yaradırıq. Bu mənada sual edirik: “Azadlıq” qəzetini media prinsipləri baxımından obyektiv jurnalistika kateqoriyasına aid edə bilərikmi?
- Jurnalistika konkretlik sevir. Fakt lazımdır ki, söhbət hansı yazıdan gedir. Orada kifayət qədər savadlı və peşəkar kadrlar vardı. “Azadlıq” qəzeti bu gün çap olunmur, “Qasid” firması isə ona olan borcunu hələ də ödəməyib. Nə üçün qəzet çap olunmur? Nə üçün qəzetə reklam verilmir? Nə üçün qəzet və onun əməkdaşları təqiblərə məruz qalıblar? “Azadlıq” qəzetində bir zamanlar çalışmış həmkarlarımız var. Dəfələrlə, onlarla qəzetin mövqeyi və orada gedən yazılar barədə müzakirələrimiz, bəzən mübahisələrimiz olub. Fikirlərmizi, tənqidlərimizi qəbul edənlər də olub, etməyənlər də. Bir zamanlar “Azadlıq” qəzeti həm də məktəb olub.
Mən, Azərbaycanda bir qəzetin, TV-nin, saytın bir yolla qapanmasının tərəfdarıyam. O da yalnız və yalnız rəqabətlə. Hesab edək ki, sağlam mühit var. Qəzetlər və TV kanalları arasında rəqabət gedir, biri uduzur... çünki reklam verilmir, auditoriyası onu oxumur, izləmir. Və çıxıb gedir.
- “Yeni Müsavat” qəzetinin baş redaktoru Rauf Arifoğlu tənqid olunur. Nəzərə alaq ki, “Yeni Müsavat” qəzeti əvvəllər hansısa partiyanın ideoloji mübarizə platformasına çevrilmişdi, partiya qəzeti idi. Sonradan isə bu xətdən çıxdı. Sizcə nəticədə jurnalistika qazanmadımı?
- Düşünürəm ki, ümumiyyətlə əvvəl “Yeni Müsavat” qəzetinin partiya qəzeti olması, sonra partiyadan çıxması Azərbaycan jurnalistikasında ciddi dönüşə səbəb olmadı. Düzdür, nəticədə orada kəskin tənqidi yazıların sayının müəyyən qədər azalmasının şahidi olduq. Bu da insanların narazılığına səbəb olur. Çünki “Yeni Müsavat” qəzetinin tənqidi media imici var idi, indi isə bu yoxdur. Deyim ki, hansısa bir boşluq var idi, qəzet partiyanın ideoloji xəttindən çıxdı və bütün problemlər həll olundu, yalan olar. Biz bunu görmürük. Əksinə biz şahidi olduq ki, “Yeni Müsavat” qəzeti hədiyyələr, ordenlər, medallar almağa başladı, əməkdaşlarına evlər verildi. Sıravi oxucu isə bu qəzetdən bu cür şeylər görməyə, belə demək mümkündürsə, adətkar deyildi. Jurnalistikada da bu yolverilməzdir.
- Siz heç hədiyyə qəbul etmisiniz və ya hədiyyə təklif ediblərmi?
- Jurnalistlər binasından ev almaq üçün müraciət etməyimi təklif ediblər. Mən diqqətə görə təşəkkür etdim, amma qəbul etmədim. Burada sırf jurnalistlər deyil, sistem tənqid olunmalıdır. Azərbaycan jurnalisti yaxşı yaşamağa layiqdir, jurnalistin evi də olmalıdır, maşını da olmalıdır. Biz təhsil alırıq, oxuyuruq ki, qarşıda yaşayışımızı quraq. O vaxt bir sıra jurnalistlə təklif etmişdik ki, kredit ittifaqları yaradılsın biz o evləri pulla alaq və yaşaya - yaşaya o evin vəsaitlərini də ödəyək. Həm biz qazanaq, həm də dövlət. 
- Jurnalist hər hansı nazirlikdən müsabiqədə qalib olaraq pul mükafatı alırsa bu, tənqid olunur. Lakin hər hansısa səfirlik edəndə isə bu normal qarşılanır. Yanaşma qüsurlu və paradoksal deyil?
- Səfirliklər jurnalistlərə pul vermir. Bu, stereotipdir. Mən vaxtilə Azərbaycan Media Mərkəzində çalışmışam. Səfirliklərlə də işləyirdik. Səfirliklərin elan etdikləri müsabiqələrdə iştirak edirdik, layihəmiz qalib olanda o vəsaiti alırdıq. Və o pulu jurnalistikanın inkişafına sərf edirdik , jurnalistlər üçün treninqlər keçirdik, xaricdən ekspertlər dəvət edirdik. Və ya jurnalist araşdırması müsabiqəsi təşkil edirdik və sair. Bu gün isə nazirliklərin hansısa jurnalistə pul verməsini ciddi qəbul etmirəm. Yerli müsabiqələrdə tənqid pul yox, müsabiqə yazılarına ədalətli rəyin verilib-verilməməsi ilə bağlıdır. Müsabiqə yazılarının yoxlanılmasının əsasında qeyri-obyektivlik durur zənnimcə. Baxın müsabiqə qalibi olan məqalələrə, hansı birində ciddi araşdırma var və yaxud problem var? Tutaq ki, hansısa nazirlik jurnalistlər üçün yazı müsabiqəsi elan edib. Sizcə, oraya təqdim olunan yazıların məzmunu necə olacaq?
Hansı nazirlik öz sahəsindəki nöqsanlar barədə məqalə yarışması elan edir ki? Gəlin müsabiqənin adlarına baxaq: Məsələn, “Filan rayonun sosial iqtisadi inkişafı barədə jurnalist müsabiqəsi”. Müsabiqənin adına baxın: “Rayonun inkişafı barədə”. Yəni sən burada ancaq inkişafdan yazmalısan, tənqid, nöqsan olmaz. Mən də tutalım ki, həmin rayonun inkişafı ilə bərabər oraya zəruri problemləri də əlavə edirəm. Onlar da təbii olaraq qeyd edirlər ki, məqalə bizim qoyduğumuz meyarlara uyğun deyil. Mövzunun qoyuluşunda artıq problem var. Və bütün tənqidlərin də əsası budur.
- Bu cür müsabiqələrə heç zaman yazı təqdim etməməsiniz?
- Mən heç vaxt belə müsabiqələrə yazı təqdim etməmişəm. Təbii ki jurnalist faktiki inkişafı da yazmalıdır. Amma haqlı iradları yazan jurnalist qaliblər sırasına düşməyəcəksə, bunu vaxt itkisi hesab edirəm. Və yaxud da diqqət edək görək ki, məqalələri kimlər yoxlayır? Bu da ciddi problemdir.
- Qərb mətbuatını da izləyirsiniz, Qərb mətbuatı həqiqətən də əhatəli və daha peşəkardır. Siz hansını daha çox model kimi götürürsünüz?
- Mən daha çox Amerika mətbuatını model olaraq götürürəm. Model başqadır, hansısa mətbuatın fəaliyyət istiqaməti başqa. ABŞ mətbuatı daha çox praktiki, Avropa isə daha çox nəzəri mətbuatdır. Dünyanın ən səs - küylü araşdırmaları da həmişə okeanın o tayından gəlib.
- Bağışlayın, sözünüzü kəsirik. Amma bu o demək deyil ki, Amerika ya da Avropa mətbuatında qərəz və qeyri-obyektiv yanaşma yoxdur.
- Amerika Birləşmiş Ştatlarının mətbuatında kifayət qədər qərəzli yazılar olub. 2003-cü ildə “Nyu York Tayms” qəzetinin əməkdaşı Ceyson Bleyr İraq müharibəsi haqqında silsilə yazılar yazırdı. Sonda məlum oldu ki, onun yazdığı yazıların heç bir əsası yoxdur və hamısı yalandır, oğurluqdur. Yazılarda hətta guya hansısa insanlardan sitatlar gətirirdi. Halbuki, o adamlar heç mövcud deyildilər. “Nyu York Tayms” o zaman üzr istədi və o əməkdaşını işdən uzaqlaşdırdı. Buna bənzər hadisə 80-ci illərdə “Vaşinqton Post” da olub. Orada guya bir uşaq haqqında silsilə yazılar gedirdi. Sonra məlum olub ki, belə bir adam ümumiyyətlə yoxdur. Bu, sadəcə uydurulmuş əhvalat idi. Bu media orqanı da əməkdaşını işindən uzaqlaşdırdı, verdiyi mükafatı əlindən alaraq oxuculardan üzr istədi. Müqayisə edək. Azərbaycan mətbuatında axırıncı dəfə nə vaxt, hansı media orqanı etdiyi səhvə görə üzr istəyib? Mən xırda, kiminsə ad-soyadının və doğum tarixinin səhv yazılmasını nəzərdə tutmuram. Ciddi, taleyüklü səhvlər olub, indi də var. Amma əksər media menecer “müqəddəscəsinə susur”. ABŞ mediası isə oxucusunu düşünür, onu itirmək istəmir. Qüsur aşkar edəndə də, ictimailəşdirir və üzr istəyir.
- Üzr mədəniyyəti bəlkə də formalaşmayıb. Lakin gəlin etiraf edək ki, üzr istəyəndə də bunu geri çəkilmək ya da sifariş kimi qəbul edirlər.
- O, artıq cəmiyyətin problemidir. Ümumiyyətlə, Amerika mətbuatını mən Azərbaycan mətbuatı ilə müqayisə etməyi qüsurlu hesab edirəm. Çünki Azərbaycan əhalisinin sayı qədər Amerikada media orqanı var. İkincisi, Amerika mətbuatında alternativ media orqanları mövcuddur. Əgər bu gün “Vaşinqton Post” məni aldadırsa, mən sabah onun əvəzinə“Çikaqo Tribun”u oxuyuram. O da aldadırsa, başqa seçimlərim var. Orta statistik amerikalının seçim imkanı var. Amma orta statistik azərbaycanlının seçim imkanı yoxdur, çünki bütün televiziya kanalları eyni şeyi göstərir.
Və nəzərə alın ki, orta statistik azərbaycanlı hər gün hər hansısa saytı oxuya bilməz. Çünki hər bir evdar qadın girib hər hansısa saytı açıb xəbər oxumur. Çox təsadüfən kimsə sosial şəbəkələrdə qarşısına çıxan xəbərə baxa bilər. Amerikalı isə xəbərləri izləyir, medianı izləyir. Orada 100-lərlə televiziya kanalı, ictimai televiziya nümunələri var, qəzetlərin sayı çoxdur. Bəli qərəz də var, sizinlə razıyam. Amerikanın 100 illik tarixi olan qəzetlər olub ki, iqtisadi böhran zamanı tab gətirə bilməyib, bazardan çıxıblar. Yəni onu hər hansısa bir qurum bağlamayıb, onlar özləri çıxıblar bazardan. Ona görə deyirəm ki, Amerika mətbuatı daha çox praktiki mətbuatdır. Biz də səhvən çox vaxt deyirlər ki jurnalistika yaradıcı peşədir. Xeyr mən bunu qəbul etmirəm, biz nə rəssamıq, nə də yazıçıyıq. Biz realist olmalıyıq.
- Azərbaycanda jurnalistlərin fərdi inkişafı necədir? Sırf iş xatirinə jurnalist işləyirlər, yoxsa öz üzərlərində də işləyirlər?
- Çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda jurnalistlər öz fərdi inkişaflarına diqqət etmirlər. Biz Azərbaycan Media Mərkəzində jurnalistləri həm Bakıda, həm də xaricdə təlimlərə göndərirdik. İndinin özündə də xaricdə fəaliyyət göstərən bəzi təşkilatlar təlimlərdə iştirak üçün onlardan jurnalistlərin iştirakını təmin etməyimi xahiş edirlər. Amma bizim jurnalistlərimiz həvəsli yanaşmırlar, hamıya aid eləməsəm də, çoxluq belədir. Jurnalistika daim yenilənmə tələb edən peşədir. Biz beynəlxalq təcrübələrdən danışırıq, biz beynəlxalq aləmə inteqrasiya olmağa çalışırıq. Biz istəyirik ki yeni bir şeylər öyrənək. Amma əksər Azərbaycan jurnalisti bunu istəmir. Onlar fikirləşirlər ki, artıq hər şeyi bilirlər. Onlar fikirləşirlər: “Mən nə qədər Gürcüstana gedəcəyəm. Başqa xarici ölkəyə də getmək istəyirəm”. Bəzən olur ki, hansısa təlimə və ya layihəyə jurnalist istəyirlər və mən məcburən eyni adamı göndərməli oluram. Qarşı tərəfdə də belə bir təəssürat yaranır ki, onun dostudur, ancaq onu qabağa verir. Amma mən izah edə bilmirəm ki, başqası istəmir.
- Seymur bəy, praktikantlar təcrübə keçməyə gəlirlər, deyirsən ki, xəbər yazmaq lazımdır, onların çoxu isə deyir ki, köşə yaza bilərlər. Halbuki, jurnalistikada ilkin başlanğıc xəbər üzərindədir, ümumiyyətlə jurnalistikanın əsasında xəbər yükü dayanır. Bəs yeni başlamaq istəyənlər niyə köşə yazmaq istəyir? Əgər yazdıqları həqiqətən də köşədirsə...
- Mən ömrümdə iki dəfə köşə yazmışam, təxminən 10 il əvvəl. Mən yenidən dünyaya gəlsəydim, o iki köşə yazısını yazmazdım. Doğrudur, o vaxt mən o yazıları yazanda artıq müəyyən bir fəaliyyətim olmuşdu, qəzetdə, televiziyada artıq təcrübəm var idi. Tələbə qəzetində yazdıqlarımı nəzərə almıram. Hələ də düşünürəm ki, köşə yazmağa hazır və layiq deyiləm. Mənim müəyyən saytlara yazdığım yazılar isə köşə yazıları deyil. Mən nə qədər buna bənzər yazılar yazsam da, orada bədii təxəyyülümdən istifadə etsəm də, çalışıram ki, mütləq fakt olsun. Son belə yazılarımdan biri jurnalistikanın biznes olmaması ilə bağlıdır. Bəzən düşünürəm ki, istəsəm belə köşə yaza bilmərəm. Mən daha çox şərh və analitik tərəfdən yanaşıram.
- Köşə yazılarını jurnalistika janrı kimi qəbul edə bilərikmi?
- Köşə yazısı təbii ki jurnalistikanın bir növüdür. İstər, qərbdə, istər Türkiyədə köşəni kimlər yazır. Uzun illər mediada çalışıb özlərini təqdim edən, özlərinə müəyyən əhatə toplayan şəxslərdir ki, onların böyük bir bazası var. Yəni onun şəxsi fikrini artıq auditoriyaya çatdırmağa mənəvi haqqı var. Bu gün Seymur Kazımovun buna haqqı çatmır.
- Azərbaycanda köşə yazarı kimi kimin yazdıqlarını bəyənirsiniz?
- Mən həm ad çəkmək istəmirəm, həm də açığı desəm, köşə yazılarını çox nadir hallarda oxuyuram. Azərbaycanda bəzi köşə yazarları var ki, onlar uzun müddət mediada çalışıblar və indi də fikirlərini cəmiyyətə çatdırırlar. Bizdə köşə yazarları da qütbləşiblər. Bəlkə də, bu onların çalışdığı media qurumlarının mövqeyi ilə bağlıdır.
- Mətbuatda ekspert və politoloq qıtlığı da yaşanır. Yəni alternativ müraciət obyektləri tapmaq çətindir. Üstəgəl ekspert və politoloqların şərhləri də statistik olur. Siz bu haqda nə deyə bilərsiniz?
- Bizdə düşünürəm ki həm jurnalistlər də, həm də ekspertlərdə - hər iki tərəfdə problem var. Əgər biz bu gün Yaxın Şərq məsələsi ilə bağlı məqalə yazırıqsa, bizə politoloq lazımdır. Və redaktor deyir ki, bir politoloqdan zəng et və rəy öyrən. O da götürür zəng vurur, məsələn Mübariz Əhmədoğluna. Amma biz bilirik ki onun ənənəvi mövzusu Ermənistandır.
Lakin jurnalistlər indi özünü yormaq istəmir. Yaxın Şərq üzrə hansı politoloq ixtisaslaşıb mütləq həmin adamı tapıb, məsələyə münasibət öyrənmək lazımdır. Və bu politoloqlarda məsələyə uyğun rəy verə bilməyəndə, məqalə uğursuz alınır. Jurnalist mütləq axtarmalıdır. Mütləq deyil ki, məşhur olsun.
Mən iyul ayında xarici mətbuatların birinə münaqişə zonalarında uşaqların psixoloji və fiziki durumunun pisləşməsi ilə bağlı yazıma sosial işçi və psixoloq tapdım. Onlar bu gün də məşhur olmayan adamlardır, amma öz sahələri üzrə peşəkardırlar. Sonra məqalə dərc olunandan sonra 3-4 gün zəng vurub məndən o psixoloqun əlaqə vasitəsini istəyən həmkarlarım oldu. Jurnalistikanın bir işi həm də budur -axtarıb tapmaq. Qarşı tərəfin isə təqsiri öz sahəsi olsa da, olmasa da ona ünvanlanan suallar ətrafında danışmalarıdır. Demirlər ki, bu mənim sahəm deyil. Qərbdə zəng edib deyəndə ki, 1915-ci il hadisələri ilə bağlı münasibət bildirin, o deyir: “Mən yalnız 1912 və 1914-ci illər üzrə ixtisaslaşmışam”.
Yəni hər iki tərəf problemlidir. Ekspert mövzu üzrə ixtisaslaşmayıbsa, başqa bildiyi uyğun şəxsə yönləndirə bilər.
Bizdə əksər siyasi şərhçi mövqelidirlər. Onlar hər hansısa mövzu ilə bağlı fikir səsləndirəndə obyektivlikdən uzaq olaraq öz antipatiyalarını və simpatiyalarını bildirməyə başlayırlar. Bu çox ciddi problem yaradır. Bizdə məsələyə obyektiv yanaşan çox gözəl siyasi şərhçilərimiz də var, amma azdır.
Bəzən “Feysbuk”da da yazıram ki, ekspertlər yoxdur. Çünki, bəzən işlədiyim media orqanı da şübhələnməyə başlayır ki, davamlı olaraq eyni adamı danışdırıram. İzah edə bilmirsən ki, başqası yoxdur, varsa da danışacaq, amma obyektiv yanaşmayacaq. Yəni məsələ bundan ibarətdir. Amma azda olsa çox gözəl mütəxəssislərimiz var. Lakin onları da hər dəfə danışdıranda redaktorlar, media qurumu rəhbərləri narazılıq edir ki, həmin şəxsi piar edirsən. Amma məsələ belə deyil. 
- Bizdə haqlı olaraq dövlət qurumlarının mətbuat xidmətləri tənqid olunur. Amma xarici ölkələrin Bakıdakı səfirliklərinin bəziləri də mətbuata qapalıdırlar. Hətta ən demokratik ölkələrin belə səfirlikləri bu gün mətbuatla işləməkdən demək olar ki, boyun qaçırırlar. Sizcə, buna səbəb nədir?
- Biz öz mətbuat xidmətlərimizi tənqid ediriksə, qarşı tərəfi də tənqid edib göstərməliyik ki, qərəzli yanaşmırıq. Sizinlə razıyam ki, Azərbaycanda media siyasətini qurmayan beynəlxalq qurumların mətbuat xidmətləri var. Suallara cavab vermir və ya suallardan yayınırlar. Sorğunu görüb cavablamırlar və ya elə cavab yazırlar ki ortada demək olar ki heç bir xəbər yükü yoxdur. Bunlar da konkret tənqid olunmalıdır. Bunu biz həm şəxsi görüşlərdə, həm də ictimai formalarda edirik. Bunun səbəbini təbii ki, yalnız özləri bilir. Biz düşünə bilərik ki, hər bir səfirlik burada kiçik bir dövlətdir. Ola bilsin ki hər bir dövlətin Azərbaycanla bağlı hər hansısa siyasi bağlılığı var. Həmin siyasətdən çıxış edərək onlar ya aktiv, ya da qeyri-aktiv olurlar. Ola bilsin ki, hər hansı dövlətin Azərbaycandakı səfirliyi bizdə mətbuata bağlı olduğu halda, Gürcüstanda bunun əksidir. Səfirliklər çalışır ki, onların verdiyi açıqlamalar təmsil etdiyi dövlətin əleyhinə olmadığı kimi, fəaliyyət göstərdiyi ölkə ilə də münasibətləri korlamasın. Hər halda mən belə düşünürəm. Bəzən çox sadə məsələlərə də cavab almaq olmur, adicə tədbir və ya viza ilə bağlı məsələlərdə. Press-relizlər göndərilmir və sair. Mətbuatla işləməyən qurum - istər yerli qurum olsun, istər xarici birmənalı olaraq tənqid olunmalıdır.
- Keçək ailə məsələsinə...
- İki övladım var. Həyat yoldaşım həm bakalavr, həm də magistr təhsilini da xarici ölkələrdə alıb. Beynəlxalq münasibətlər üzrə oxuyub. BMT-nin Bakı nümayəndəliyində təcrübə keçdikdən sonra, əsasən beynəlxalq təşkilatlarda çalışıb. Son iş yeri isə bilavasitə media ilə əlaqələrlə bağlı olub. Həyat yoldaşım da mənim kimi ictimai fəaliyyətlə məşğuldur.
- Evdə necə, ictimai mövzularda müzakirələr müzakirə zamanı mübahisəniz düşür?
- Söhbət ictimai-siyasi mövzulardan gedirsə, xoşbəxtlikdən bizim elə bir ciddi problemlərimiz yaranmayıb, çünki mövqelərimiz aşağı-yuxarı eynidir. Amma yoldaşım məndən fərqlidir. Məsələn, mən tez qərar verirəm. O isə daha çox analiz edir, düşünür, mənfi-müsbət təsirləri tapır. Bəzən hansısa mövzuları çox ciddi müzakirə edirik, amma mübahisəmiz düşmür.
Aqşin KƏRİMOV
Nəzrin CAVİD
