Son zamanlar insanlar şikayətlənirlər ki, telekanallarda baxmağa veriliş tapa bilmirik. Əslində bu fikirlərdə həqiqət var. Ancaq onu da etiraf etmək lazımdır tv-lər hələki populyarlığını qoruyub saxlayırlar. Lakin bu imkanları getdikcə daralır. Bəs, bunun səbəbi nədir?
Heç şübhəsiz internet resurslarının belə sürətlə inkişafı, bu müstəvidə xəbərləşmə və əyləncə imkanlarının ağıla gəlməyən tərzdə genişlənməsi səbəblərdən biri ola bilər. Ancaq bu əsas səbəb deyil. Burada problemi TV-lərdə, teleticarət işində, televiziyanın idarəedilməsində, reklam bazarının mövcud durumunda və s. axtarmaq lazımdır.
Bu gün televiziyaların gündəmini ailə məişət məsələlərinin müzakirəsi, xörək bişirmə yarışmaları, bayağı musiqilər və başqa mənasız mövzular zəbt edib. İctimai mahiyyət kəsb etməyən ailə məişət məsələlərinin müzakirəsi ilə efiri doldurmaq çıxış yolu deyil. Belə xarakterli mövzular normal tamaşaçının çətinki zövqünü qaldırsın.
Başa düşmək olar cəmiyyətdəki problemlər ailələrdə müəyyən gərginliklər yaradır.
Əslində bu məsələlərlə müəyyən dövlət qurumları, QHT-lər məşğul ola bilər. Bu QHT layihəsi çərçivəsində araşdırlmalı və həll olunası işlərdir. Təəssüf ki, belə mövzular TV-lər vasitəsilə Azərbaycanın sanki ən vacib məsələsi kimi gündəmdən düşmür.
Azərbaycanda ailə institutu hər zaman möhkəm olub. Hətta bir sıra sosial-iqtisadi problemlərə baxmayaraq Avropa ilə müqayisəyə gəlməz dərəcədə Azərbaycanda ailə möhkəm olub.
Bu gün isə Azərbaycan ailələrinin bütün məsələləri çılpaqlığı ilə televiziyalarda müzakirə olunur. Bu verilişlər ictimai mahiyyət kəsb etsəydi bunun zəruriliyini qəbul etmək olardı. Ancaq kiminsə ailə məişət məsələləri hər gün çox mənasız şəkildə ictimaiyyətə təqdim olunursa o zaman hansı ictimai əxlaqdan, məsuliyyətdən danışmaq olar.
Müstəqil medianın, telekanalların öz biznez maraqlarını düşünməsi normal haldır. Ancaq bu kanalların bütün fəaliyyətlərini kommersiya maraqlarına uyğun qurması düzgün deyil. TV-lər təkcə kommersiya qurumu deyil, eyni zamanda ictimaiyyət qarşısında məsuliyyəti olan bir media yayım təşkilatıdır.
Anlamaq olar ki, bu şou proqramlar və belə verilişlər içərisində yayımlanan reklamlar kommersiya tv-lərinin əsas gəlir mənbələrindən biridir. Çağdaş dünyanın televiziyalarında ciddi proqramların böyük əksəriyyətində əyləncə elementinin olması artıq müsbət ənənəyə çevrilib. Verilişdə tamaşaçını əyləndirərək hər hansı ciddi sosial və başqa bir problemin müzakirəsi, cəmiyyətin maarıflənməsinə yönələn addımların atılması normal hal kimi qəbul olunur.
Azərbaycan teleməkanında belə müsbət tendensiyalar əvvəllər var idi. Mən deyərdim bir azda dərinləşmişdi. Təəssüf ki, həmin şou proqramlardakı müsbət gözləntilər bu gün yoxa çıxıb.
Hazırda ANS TV-də İlqar Mikayıloğlunun təqdimatında yayımlanan “Günəbaxan” da, digər kanallardakı bəzi verilişlərdə ciddi müzakirələrə rast gəlinmir. Hətta müxtəlif sahələr üzrə ora dəvət olunan ekspertləri indi müğənnilər, şou əhli əvəz edib. Bütün bunlarda həmin verilişlərin dəyərinin itməsinə səbəb olur. O dövrdə şou proqramlar əyləncə xarakteri daşısada bir çox hallarda ciddi məsələlərin müzakirəsinə həsr olunurdu. Çox normal şəkildə maarifçilik missiyası yerinə yetirilirdi. Bugünkü mənzərə isə fərqlidir.
Narahatlıq doğuran odur ki, tamaşaçılar və bəzi aparıcılar şou proqramı lağ-lağı məkanı kimi təsəvvür edirlər. Bunun isə səbəbləri çoxdur. Ən əsası qeyri peşəkar veriliş aparıcılarının Azərbaycanın teleməkanında ortaya qoyduğu keyfiyyətsiz məhsullardır.
Dəfələrlə bu fikir səslənir. Tamaşaçnın zövqü müxtəlifdir. Telekanal öz işini tamaşaçının zövqünə, istəyinə uyğun qurarsa, bu səhv olmaqla bərabər həm də ciddi fəsadlar verər. Ancaq media, tv-lər ictimai rəylə hesablaşmalıdır
Telekanallardakı reklam məsələsinə nəzər salmaq istərdim. Bəzən elə düşünmək olar ki, Azərbaycanın reklam bazarı yalnız özəl klinikalardan və müxtəlif dərman preparatlarının satışından ibarətdir. Hansı kanala baxırsan bir özəl klinikanın reklamı yayımlanır. Bütün bunlardan o qənaətə gəlmək olar ki, Azərbaycanda reklam bazarı mövcud iqtisadi inkişafa adekvat deyil.
Məhz buna görə də tv-lərin, ümumilikdə, medianın normal biznes sahəsinə çevrilməsi çətinlik yaradır. Bu da hər zaman deyildiyi kimi, peşəkarlığın aşağı düşməsinə gətirib çıxarır.
Deməli, burada teleticarət işinin tənzimlənməsindən başlamaq lazımdır. TV-lərdə şou proqramların yayımı ilə bağlı qanunlar iqtisadi reallığa və mövcud mənəvi dəyərlərə uyğun təkmilləşməlidir. Ən əsası reklam bazarının çevrəsinin genişlənməsinə diqqət artmalıdır.
Telekanallardakı digər bir boşluq filmlərlə bağlıdır. Azərbaycan dövləti tərəfindən televiziyalara filmlərin çəkilişi ilə bağlı kifayət qədər maliyyə dəstəyi hər il göstərilir. Təəssüf ki, milli kino iqtisadiyyatımız formalaşa bilmir. Nəticədə isə çox zəif filmlər ekranlara çıxır. Bütün bunlar ayrıca bir söhbətin mövzusudur.
Əlqərəz telekanallar çox saylı tamaşaçını itirməmək üçün cəmiyyəti düşündürən, cəmiyyətə fayda verə biləcək məqamlara, müxtəlif problemli sahələr üzrə tədqiqatlara önəm verməlidir.
