İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sübhani İrəvanda mətbuat konfransı keçirib. Səfirin konfransında Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər mübahisələrə səbəb olub. O deyib ki, İran dəhliz məntiqi çərçivəsində Ermənistan ərazisindən keçən istənilən yolun əleyhinədir: "Bölgə ölkələri arasında İran yeganə ölkədir ki, Zəngəzur dəhlizi məsələsində Ermənistanın mövqeyini müdafiə edir”.
Səfirin sözlərinə görə, İran Azərbaycan üçün Naxçıvana alternativ marşrut təklif edib:
"Bu marşrut İranın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə hörmət çərçivəsində həyata keçiriləcək. Əvvəlki yükdaşıma yolu kifayət qədər uzun idi, lakin indi Azərbaycan yük maşınları yolun böyük hissəsini öz ərazisindən, qalan hissəsini isə İrandan - Ermənistan sərhədi boyunca keçə biləcək. Yeni marşrutun uzunluğu 50 km təşkil edəcək, Azərbaycan yük maşınları üçün gömrük prosedurları da İran qanunvericiliyinə uyğun olaraq həyata keçiriləcək".
Bakı ilə Tehran arasında son həftələrdə qarşılıqlı səfərlərin baş tutduğu və müsbət tendensiyaların müşahidə olduğu bir vaxtda İran səfirinin bu açıqlaması maraq doğurub.
Yanvarın 8-də İranın Milli Təhlükəsizlik üzrə Ali Şurasının katibi Əli Əkbər Əhmədianın Bakıya səfərindən sonra Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev ötən həftə İranda səfərdə olub və bir sıra mühüm görüşlər keçirib.
O, İran Prezidenti Məsud Pezeşkian, İranın Milli Təhlükəsizlik üzrə Ali Şurasının katibi Əli Əkbər Əhmədian, İran Prezidentinin müşaviri Mehdi Sənayi və digər rəsmi şəxslərlə müzakirələr aparıb.
Görüşlərdə iki ölkə arasında siyasi və iqtisadi əməkdaşlıq, eləcə də regional təhlükəsizlik məsələləri müzakirə edilib. Xüsusilə Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin əhəmiyyəti vurğulanıb. Həmçinin, Araz çayı boyunca yol-nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və su elektrik stansiyalarının tikintisi layihələri gündəmə gətirilib.
Hikmət Hacıyev Mehdi Sənayi ilə görüşdə bildirib ki, Azərbaycanın İran üçün heç bir təhdid yaratmaq niyyəti yoxdur. Bu mövqe rəsmi Bakının qonşu ölkələrlə əlaqələrini konstruktiv əsasda qurduğunu bir daha nümayiş etdirir. İran Prezidenti Məsud Pezeşkianla görüş zamanı Hikmət Hacıyev Prezident İlham Əliyevin salamlarını və İrana rəsmi səfərə dəvətini çatdırıb.
Qarşılıqlı səfərlərdən əvvəl İranın bir sıra müsbət addımları müşahidə edilib. Tehran Azərbaycan səfirliyinə hücum edən şəxsin cəzasını təsdiqləyib, İranda həbsdə olan azərbaycanlı tələbəni təhvil verib, həmçinin Azərbaycana qarşı danışan Qəzvinin imam cüməsini istefaya məcbur edib. Ekspertlər bu addımları və qarşılıqlı səfərləri İranın Azərbaycanla münasibətlərini bərpa etmək istəməsi kimi şərh edib.
Ancaq İran səfirinin İrəvandakı açıqlaması bu səfərlərin ruhuna uyğun gəlmir. Bəzi ekspertlər səfirin bu açıqlamasını onun ermənipərəstliyi ilə əlaqələndirir, digərləri Tehranın region ölkələrinə və regionda marağı olan qüvvələrə mesaj olduğunu bildirir.
Məsələ ilə bağlı Modern.az-a danışan sabiq diplomat Nəsib Nəsibli bildirib ki, İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Subhanini fikirlərinə elə də önəm vermək lazım deyil:
“Zəngəzur dəhlizi məsələsində İranın tutduğu mövqe və yaxud izlədiyi siyasət barədə çox danışılıb. Biz onun əsas bu xüsusiyyətini önə çəkmək istəsək, məntiqsizlikdir. İran tərəfi bu məsələni təhrif edərək həyati məsələ səviyyəsinə gətirib çıxarır. Biz buna imkan vermərik, bizim qırmızı xəttimizdir filan deyir. Amma biraz analiz edəndə sual yaranır: niyə, nədir, axı bunları qorxudan? Bunların əsas narahatlığı Türk dünyası arasında əlaqələrin artması, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhün olmasıdır. Xarici İşlər Nazirliyində və digər qurumlarda praqmatik düşünən kəsim hesab edir ki, niyə bu vaxta qədər istifadə olunan yol, dəhliz kimi nəzərdə tutulmasın, yeni bir yol çəkilsin. Bunun xeyrini və nəzarətini də İran mənimsəmək istəyir. Məsələ bundan ibarətdir. Sübhaninin məntiqəzidd çıxışlarına çox da fikir verməyin. Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq layihədir və mütləq bu məsələ həll olunacaq. Mən bunu çoxdan demişəm. Hələ də eyni fikirdəyəm. Ermənistan tərəfi, Baş nazir Paşinyan da deyir ki, bizim bununla bağlı heç bir problemimiz yoxdur”.
N.Nəsibli Ermənistanın əsas narahatlığının dəhlizə Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin rəhbərlik etməsi ilə əlaqədar olduğunu deyib:
“Onların əsas etirazı Zəngəzur dəhlizini Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin nəzarət altına almasıdır. İndi də elə bil ki, bu məsələni də kənara qoyublar. 2020-ci il 10 noyabr bəyanatında belə bəndin olmadığını və yola üçüncü dövlətin nəzarəti altında olmamalı olduğunu deyirlər. Bu da çox ədalətli və bizim də xeyrimizə olan məsələdir. Rusiyanın o yola nəzarət etməsini təbliğ edən verilişlərə yer verirdilər. Bu da məntiqsizlikdir. Televiziyanı açırdın deyirdi ki, “burada nə problem var ki olsun da”. Yox, olmasın. Suveren bir dövlətin yolunun başqa dövlət tərəfindən nəzarətə alınması normal iş deyil”.
Sabiq diplomat qeyd edib ki, İran Azərbaycanın başının həmişə qarışıq olmasını istəyir:
“Məntiqlə burada asayişin, sabitliyin olmasını İran tərəfi istəmir. O istəyir ki, Azərbaycanın başı həmişə qarışıq olsun. Ermənistanla yaxınlaşmanın əleyhinədir. Məncə, Sübhaninin məntiqəzidd çıxışlarına bu qədər önəm verməyə heç dəyməz”.
Nəsib Nəsibli bu çıxışın Rusiya-İran münasibətlərinə təsiri məsələsinə də toxunub:
"Rusiya İran arasında strateji münasibətlərin olmasını deyirlər. Sözdə liderlər Paşinyanın son Moskva səfərindən sonra bu məsələlər dilə gətirildi. Bu nə qədər pafoslu ifadə olunsa belə, yenə də Rusiya ilə İran arasında bölgənin problemləri ilə bağlı fikir ayrılıqları var. O cümlədən elə Zəngəzur məsələsi və Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri ilə bağlı. Rusiya və İranın müttəfiq olmaqlarına baxmayaraq, aralarında fikir ayrılıqları var. Fikirlərində fərq görülür. Rusiya və İranın bu məsələlərdə milli maraqları üst-üstə düşmür. Rusiya bu bölgəni özünün arxa bağçası hesab edir. İran da burada öz nüfuzunu artırmaq istəyir. Bu mənada Rusiya İrana şübhə ilə yanaşır. Yəni biz müttəfiq ola-ola sən mənim arxa bağçama niyə girirsən, burnunu soxursan deyə düşünürlər".
