Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Kazakistan'a resmi devlet ziyaretine hazırlanıyor. Son üç yılda yedinci kez gerçekleşecek ziyaret sırasında iki ülkenin lideri Yüksek Devletlerarası Konsey toplantısına ve Kazakistan-Azerbaycan iş forumuna katılacaklar.
Bilgi için belirtelim ki, bugüne kadar gerçekleşen tüm ziyaretler ortak projeler, anlaşmalar ve organizasyonel platformlarla sonuçlanmıştır.
2024 yılının Mart ayında Bakü'de düzenlenen Yüksek Devletlerarası Konsey'in birinci toplantısında 14 belge imzalandı, bunlar eğitim, diplomaların tanınmasından uzay, KOB (Küçük ve Orta Boy İşletmeler) ve enerjiye kadar geniş alanları kapsıyordu.
Bu hafta Astana'da düzenlenecek ikinci toplantı ise hem siyasi hem de ekonomik gündemi güncelleyecektir.
Modern.az'ın “Azerbaycan'daki yabancı ülkeler” projesinin bu haftaki sayısı Kazakistan'a ayrılmıştır.
Belirtmek gerekir ki, Azerbaycan ile Kazakistan arasındaki ilişkiler son yıllarda gerçek işbirliği zemininde derinleşmiştir. Bu ilişkiler Hazar'ın her iki kıyısında yeni bir ekonomik ve siyasi düzen oluşturmaktadır. Enerjiden lojistik koridorlara, eğitimden kültüre kadar çok yönlü işbirliği, iki ülkeyi Orta Asya-Güney Kafkasya hattında temel ortaklara dönüştürmüştür.
İki ülke Orta Koridor projesinin ana operatörüdür. Bugün Kazakistan ile ülkemizin ilişkileri sadece siyasi değil, neredeyse tüm alanları kapsamaktadır.
Halen Kazakistan'ın Azerbaycan'daki büyükelçisi Alim Bayel'dir. Daha önce Türkiye'de görev yapan diplomat, Azerbaycan dilini de konuşabilmektedir.
Gayriresmi bilgilere göre, Azerbaycan'da 10 bine yakın Kazak yaşamaktadır. Devlet İstatistik Komitesi'nin verilerine göre ise geçen yıl Azerbaycan'a 86 bin Kazakistan vatandaşı gelmiştir.
Onlar esasen turist olarak ülkemizi ziyaret etmişlerdir.
Ekonomik işbirliğinde rekor kırıldı
2024 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 470 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2025 yılının Ocak-Ağustos aylarında ise geçen yılın aynı dönemine göre üç kat artışla 547 milyon dolara ulaştı. Bu artış, Orta Koridor'un potansiyelinden etkin bir şekilde yararlanılması, ulaştırma ve lojistik altyapısının sistematik olarak modernize edilmesiyle ilişkilidir.
Azerbaycan'ın Kazakistan ekonomisine yatırımı 225 milyon dolara, Kazakistan'ın ise Azerbaycan'a yatırımı 136 milyon dolara ulaştı. Verilere göre, Azerbaycan'da 200'den fazla Kazakistan menşeli işletme tescil edilmiştir. Başlıca alanlar enerji, tarım, ulaştırma ve metalurjidir.
Enerji sektöründe Kazakistan petrolü için Trans-Hazar güzergahı (Aktau–Kuryk–Bakü–BTC) stratejik önem kazanmıştır. 2023'te 1,4 milyon ton olan taşıma hacmi 2024'te 1,8 milyona ulaşmış, bir sonraki yıl için plan 2,2 milyon ton, uzun vadeli hedef ise 5–7 milyon ton seviyesindedir. Kazakistan'ın Alat limanında ortak terminal inşası yönündeki yatırım kararı da Orta Koridor'un rekabet gücünü artırmaktadır. Aynı zamanda 2025 yılının sonbaharında 700 milyon dolarlık sıcak briketlenmiş demir (HBI) fabrikasının inşası kararlaştırılmıştır.
Altyapı alanındaki önemli projelerden biri, Kazakistan ile Azerbaycan arasında Hazar Denizi'nin dibinden geçecek sualtı fiber optik iletişim hatlarının inşasıdır. İnşaat sözleşmesi 2025 yılının Mart ayında Bakü'de imzalanmış olup, çalışmaların 2026 yılının sonuna kadar tamamlanması planlanmaktadır ki bu da dijital entegrasyonu güçlendirecektir.
Petrol ve gaz sektöründe SOCAR ve “KazMunayGaz” Milli Şirketi arasında Aktau-Ceyhan güzergahı üzerinden yılda 1,5 milyon ton Kazakistan petrolünün transit geçişiyle ilgili ana anlaşma imzalanmıştır.
2024 yılında transit hacimlerinin aşamalı olarak artırılması ve tarifelerin düşürülmesi hakkında bir anlaşma imzalanmıştır.
Eğitim ve kültür hattı
İki ülke arasında eğitim ve kültür alanındaki karşılıklı etkileşim, “yumuşak güç” diplomasisinin temel dayanağı haline gelmiştir. 2024 yılında Kazakistan'da Azerbaycan Kültür Günleri düzenlenmiş, 2025'ten itibaren hükümetlerarası burs programları genişlemektedir. Bakü'de Abay merkezi, Astana'da ise Azerbaycan dili ve kültürüne adanmış etkinlikler düzenli olarak gerçekleştirilmektedir.
Kazakistan'ın “Bolashak” programı da genç Azerbaycanlılar için bölgesel akademik işbirliği imkanlarını artırmaktadır.
Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesinde araştırmaların yürütülmesinde, bilim ve eğitim ilişkilerinin güçlendirilmesinde önemli rol oynayan Uluslararası Türk Akademisi başarıyla faaliyet göstermektedir. TÜRKSOY, Türk Kültür ve Miras Vakfı, Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) ve diğer uluslararası kuruluşlar çerçevesinde de sıkı işbirliği yapılmaktadır.
İşgalden kurtarılan Füzuli şehrinde Kurmangazı adına Çocuk Sanat Merkezi'nin inşası ise Kazakistan tarafından finanse edilmiştir. Merkez önemli bir kültürel-eğitim kurumuna dönüşmüş olup, halen orada 100'e yakın çocuk eğitim almaktadır.
Kazakistan Azerbaycan'dan nasıl görünüyor?
Böylece, Azerbaycan toplumunda Kazakistan coğrafi ve ilişkiler açısından en yakın ve dost ülke olarak kabul edilmektedir.
İki halk arasında kültürel ve tarihi paralellikler, dillerin yakınlığı, ortak Türk kimliği nedeniyle Kazakistan çoğu zaman “kardeş ülke” olarak anılmaktadır. Azerbaycan'da Kazakistan hakkındaki kamuoyu algısı olumludur.
Özellikle Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev'in siyasi çizgisi, reform odaklı duruşu ve Türk Devletleri Teşkilatı'nda gösterdiği aktiflik yüksek takdir görmektedir.
Gençler arasında Kazakistan “modern, hızla gelişen Türk devleti” imajı kazanmıştır. “Astana”nın kentsel gelişimi, “Bolashak” programı ve dijitalleşme deneyimi sıkça olumlu bir örnek olarak gösterilmektedir.
Azerbaycan iş dünyasında Kazakistan daha çok güvenilir, ancak henüz keşfedilmemiş bir pazar olarak görülmektedir. Enerji, lojistik ve tarım alanındaki işbirlikleri somut sonuçlar vermektedir, ancak iş çevreleri bu ilişkilerin henüz potansiyelinin yarısına bile ulaşmadığını düşünmektedir.
Siyasi düzeyde ise Kazakistan, Azerbaycan'da güvenli, istikrarlı ve pragmatik bir ortak olarak kabul edilmektedir. Halk arasında Kazakistan'ın tarafsız diplomasisi, Rusya ve Batı arasındaki denge politikası olumlu değerlendirilmektedir.
Azerbaycan'dan bakıldığında Kazakistan büyük bir ülke izlenimi yaratmaktadır. Tarih, din, dil ve kültür benzerlikleri iki ülke arasında doğal bir köprü oluşturmuştur.
Elnur Əmirov
