Modern.az'ın “Kadim şehrin modern belaları” adlı köşesinin bu haftaki bölümünde, kadim ve tarihi köklere sahip Gürcistan'ın başkenti Tbilisi (veya Tiflis) şehrinden bahsedeceğiz.
Tiflis, Kafkasya'nın en kadim ve aynı zamanda en dinamik şehirlerinden biridir. Burası tarihsel olarak Güney Kafkasya'nın diğer iki ülkesi - hem Azerbaycan, hem de Ermenistan için kültürel ve ekonomik mekanlardan biri olmuştur.
Tarihle nefes alan anıtları, dar sokakları ve kadim kültürüyle tanınan şehir, bugün aynı zamanda bir dizi problemle karşı karşıyadır. Yükselen gökdelenler şehre özel bir canlılık verse de, hem ekolojik hem de sosyal-idari yapının yarattığı ciddi sorunlar yaşanmaktadır.
Şehrin temel sorunları esasen iki yönde yoğunlaşmaktadır: ekolojik durum ve sosyo-ekonomik sorunlar.
Hava kirliliği
Tiflis'te hava kalitesi uzun yıllardır endişe verici konular arasındadır. Araştırmalara göre, şehirde havadaki zararlı partiküllerin (PM2.5) miktarı ortalama 20 mikrogram/metreküp olup, bu da Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği güvenli sınırın yaklaşık dört katıdır.
Kirliliğin temel nedeni ise şehirdeki eski otomobiller ve katı yakıtla çalışan ısıtma sistemleri olarak kabul edilmektedir. Sonuç olarak hem halk sağlığına hem de turizm sektörüne olumsuz etkisi oluşmaktadır.
Atık sorunu
Şehrin en ciddi ekolojik sorunlarından biri de Didi Lilo depolama alanıdır. Buraya her gün yaklaşık 1.300 ton evsel atık taşınmaktadır. Bu depolama alanı hem toprağı ve suyu kirletmekte hem de çevre köylerde yaşayan insanların sağlığına zarar vermektedir.
Atıkların ayrıştırılması ve geri dönüşüm sistemi ise henüz tam olarak kurulmadığı için bu sorun yıldan yıla büyümekte ve gelişmektedir.
Su temini ve eski altyapı
Tiflis'te su sistemi hala Sovyet döneminden kalma boru hatları üzerinde çalışmaktadır. Dünya Bankası'nın verilerine göre, 2015–2020 yılları arasında su kaybı %73'ten %64'e düşse de, kayıplar hala yüksek seviyede kalmaya devam etmektedir.
Söz konusu durum hem suyun kalitesine hem de şehrin gelecekteki güvenliğine olumsuz etki etmektedir.
Ulaşım ve trafik sıkışıklığı
Tiflis'te her gün binlerce insan trafik sıkışıklığında zaman kaybetmektedir. Araştırmalara göre, sürücüler ortalama her gün 1–1,5 saat trafik sıkışıklığında kalmaktadır. Eski yollar, park yerlerinin azlığı ve toplu taşıma sisteminin tam entegre olmaması ise durumu daha da kötüleştirmektedir. Bu da kendi içinde hem zaman kaybına hem de hava kirliliğinin artmasına neden olmaktadır.
Tiflis metrosu (iki hat, 22 istasyon) şehrin toplu taşıma sisteminin bel kemiği ve dayanağıdır. Ancak geçen yıllarda altyapının eskimesi, planlanan modernizasyon çalışmalarının gecikmesi, güvenlik ve hizmet kalitesiyle ilgili endişeler gündemde kalmaktadır. Aynı zamanda uluslararası finans kuruluşları ve şehir yönetimi geniş çaplı modernizasyon projeleri ilan etse de, uygulama ve zamanlama ile ilgili belirli zorluklar gözlemlenmektedir.
Hatırlatmak gerekir ki, Tiflis metrosu Sovyet döneminden kalma altyapı üzerinde çalışmaktadır. Vagonların ve istasyonların bir kısmı işletme ömrünün sonlarına yaklaşmakta olup, bu nedenle yeni vagonların ve istasyon restorasyonunun gerekliliği gündeme gelmektedir. 2024-2025 yıllarında AIIB (Asya Altyapı Yatırım Bankası) tarafından metro için 97 yeni vagon alınması projesi onaylanmıştır.
Sosyal sorunlar
Son yıllarda turizmin ve kısa süreli kiralık evlerin artması, yerel halk için konut bulmayı zorlaştırmıştır.
Tarihi merkezlerde evlerin fiyatı ve kira bedeli keskin bir şekilde artmakta, bu da gentrifikasyon sürecini - yani eski sakinlerin şehrin merkezinden dışarıya itilmesi sürecini hızlandırmaktadır.
Gürcistan'da işsizlik hala temel sosyal sorunlardan biri olarak kabul edilmektedir. 2024 yılı istatistik verilerine göre, ülke genelinde işsizlik seviyesi %13,9 olmuştur. Bu, özellikle gençler arasında daha yüksektir. Düşük maaşlar ve kayıt dışı istihdam ise sosyal eşitsizliği daha da artırmaktadır.
Güvenlik ve kriminal durum
Resmi istatistikler göstermektedir ki, bazı suç türlerinde azalma gözlemlense de, Tiflis'in merkezinde, ve turistik bölgelerde yankesicilik ve hırsızlık olayları hala yaygındır. Bu ise hem yerel halkın hem de turistlerin güvenliğine olumsuz etki eden faktörler arasında yer almaktadır.
