7 Aralık 1988... O tarihte Ermenistan'ın kuzeyinde - kadim Azerbaycan topraklarında 7 büyüklüğünde yıkıcı bir deprem meydana gelmişti. Modern.az'ın haberine göre, merkezi Spitak şehri olan depremde 25 binden fazla kişi hayatını kaybetmiş, 170 bin kişi ise yaralanmıştı. Depremden sonra ilk olarak Azerbaycan Ermenistan'a yardım elini uzatmıştı.
11923 sayılı askeri birliğin personelinden oluşan kurtarma ekibi, askeri birliğin komutanı Vagif Ahmedov'un liderliğinde Ermenistan'ın deprem yaşanan Spitak şehrine ulaşmıştı. O zaman Azerbaycanlı tugay yüzlerce yaralı Ermeniyi enkaz altından kurtardı.
11 Aralık'ta ise Azerbaycan'dan Spitak'a yardım amacıyla 78 gönüllüden oluşan ikinci grup toplandı. Ancak gönüllüleri Spitak'a götüren “İL-76” uçağı Ermenistan topraklarında vuruldu.
Ermenistan yetkilileri ve medyası bugüne kadar uçağın vurulmadığını, kazaya uğradığını iddia ediyor. Ermeni yetkililer bildiriyorlar ki, “1988 yılı 11 Aralık sabahı erken saatlerde Gümrü havaalanına inişe az kala, Bakü-Gümrü seferiyle hareket eden “İL-76M” markalı kargo uçağı havaalanının 15 kilometre uzağında dağa çarparak kazaya uğradı”.
69 yolcu ve 10 mürettebat üyesi arasında yalnızca tesadüfen uçağın kanat kısmındaki yük kamyonunda bulunan Fahreddin Balayev sağ kalmıştı.
Bu olay, Ermenistan topraklarında meydana gelen büyük bir havacılık kazası olarak tarihe geçti.
O zaman uçağın “kara kutusu” kazanın sebebi olarak pilotların hatasını gösterdi. Bildiriliyordu ki, uçağın mürettebatı uçuştan önce yeterince dinlenememiş ve kısa sürede birkaç tarifesiz uçuş gerçekleştirmişti.
O günlerde eski Yugoslavya cumhuriyetinden yardım taşıyan uçak da Eçmiadzin ve Armavir şehirleri arasındaki bölgede kazaya uğramıştı. Bazı bilgilere göre, bu uçağı da Ermeni teröristler Türkiye'ye ait olduğunu zannederek vurmuşlardı.
Denilene göre, Spitak depremi nedeniyle ABD ziyaretini yarıda kesen SSCB başkanı Mihail Gorbaçov da uçakla Gümrü'ye iniş yaparken son anda kazadan kurtulmuştu.
Azerbaycan'dan Ermenistan'a uçan uçak SSCB Savunma Bakanlığı'nın envanterindeydi ve Litvanya topraklarında konuşlandırılmıştı. Kazaya uğrayan uçağın güvertesinde 50 Azerbaycanlı, 13 Lezgi, 11 Rus, 2 Tatar, 1 Ermeni ve 1 Yahudi bulunuyordu. Onların hepsi kazanın sonuçlarını ortadan kaldırmak amacıyla Gümrü'ye gönderilmişlerdi.
Kazadan sağ kurtulan tek kişi - Fahreddin Balayev 2010 yılında hayatını kaybetti.
Spitak depremi tüm SSCB'yi sarsmıştı ve müttefik cumhuriyetlerin tüm liderleri, o cümleden Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin 1. sekreteri Abdurrahman Vezirov da Ermenistan'a gitmişti.
Bununla birlikte, Emil Ahundov'un başkanlığı altında arama-kurtarma çalışmalarına aktif olarak katılan Azerbaycanlı kurtarıcılar teşekkürnamelerle ödüllendirilmişlerdi.
Azerbaycanlı kurtarıcılar esasen Gümrü yakınlarındaki Haribcasyan köyünde ve Amasya ilçesinin köylerinde faaliyet göstermişlerdi.
O zaman Ermenistan'a demiryolu hattıyla getirilen yardımların %85'i Mahaçkale-Bakü-Nahçıvan-Erivan hattının payına düşüyordu.
Ancak o zamanlar Karabağ'da oluşan gerginlik Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki ilişkilere olumsuz etkisini göstermişti. Ermenistan Bakanlar Kurulu Başkanı Fadey Sarkisyan, “Hayat Dersleri” adlı kitabında bazı Ermenilerin Azerbaycan'dan gönderilen yardımları geri çevirdiğini yazıyor.
E.Kafarlı
