Şu anda Azerbaycan'ın birçok bölgesinde büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar arasında şap gibi bulaşıcı hastalıkların hızla yayıldığı gözlemlenmektedir. Çiftliklerde ortaya çıkan bu durum hem hayvancılık sektörünü hem de genel olarak gıda güvenliğini ciddi şekilde etkilemektedir. Özellikle sonbahar mevsiminde hastalıkların yaygınlaşmasıyla et ürünleri üretiminde azalma meydana gelebilir ki bu da yerel pazarda kıtlık ve fiyat artışı olasılığını gündeme getirmektedir.
Modern.az'a yaptığı açıklamada, önümüzdeki aylarda et ürünlerinde fiyat artışı riski hakkında konuşan ekonomist uzman Akif Nəsirli, ülkede 1 kilogram dana etinin ortalama satış fiyatının 20,98 manat civarında olduğunu belirtti.
“Uzmanlar, hayvan sayısındaki azalma, erken kesimlerin artması ve hastalıkların yaygınlaşmasıyla et tedarikinde ciddi risklerin oluştuğunu düşünmektedir. Hastalığın yayılması tedarik zincirini de doğrudan etkilemektedir. Enfeksiyon riski nedeniyle hayvanların bir bölgeden diğerine taşınması kısıtlanabilir, bazı tarım ürünleri riskli kabul edilip piyasaya sürülemeyebilir, ayrıca ihracat kısıtlamalarının yanı sıra ithalat zorlukları da yaşanabilir. Bu durumlar arzı azaltarak fiyat artışına zemin hazırlamaktadır.”
Uzman ayrıca, hastalık zemininde fiyat artışını etkileyen temel mekanizmalardan birinin de üretim hacminin azalması olduğunu belirtti:
“Enfeksiyon şüphesi olan veya zaten hastalanmış hayvanların satıştan çekilmesi, piyasada genel arzın azalmasına neden olmaktadır. Bununla birlikte, hijyen önlemleri, aşılama, karantina rejimi ve lojistik maliyetlerinin artması da hayvancılıkla uğraşan girişimcilerin genel maliyetlerini artırmaktadır. Bu faktörler fiyatların yükselmesiyle sonuçlanabilir. Diğer yandan, bazı tüketiciler hastalık riskini göz önünde bulundurarak et ürünlerine olan taleplerini azaltabilir. Bununla birlikte, arzın azalması zemininde diğer et türlerinde de fiyat artışı meydana gelebilir.”
A. Nəsirli'nin sözlerine göre, fiyat artışının ne kadar süreceği ve hangi seviyeye ulaşabileceği bir dizi faktöre bağlıdır:
“Bunlar arasında hastalığın yayılma ölçeği, devletin müdahale tedbirleri, ithalat-ihracat imkanları ve piyasa katılımcılarının tepkisi yer almaktadır. Mevcut koşullarda 1 kilogram dana etinin yaklaşık 21 manat civarında olduğu göz önüne alındığında, orta risk ihtimaline göre fiyatın 25-30 manat aralığında değişmesi mümkün görülmektedir. Bu ise yaklaşık %20-40'lık bir artış demektir. Eğer hastalık daha geniş bir ölçek alırsa, ayrıca ithalat ve nakliye maliyetleri artarsa, fiyat 30-35 manat civarına kadar yükselebilir.”
O, aynı zamanda bu tahminlerin gerçek durumun seyrine bağlı olarak değişebileceğini de belirtti:
“Hastalığın kontrolden çıkması et tedarikini daha da zayıflatabilir, üreticilerin gelirlerinin azalması hayvan sayısının hızla azalmasına yol açabilir. Aynı zamanda, ihracatın durdurulması veya ithalatta zorlukların ortaya çıkması, yerel pazardaki yükü artırarak fiyat artışını hızlandırabilir. Diğer yandan, devletin ve ilgili kurumların zamanında müdahalesi, operatif aşılama tedbirleri, hijyen kontrolünün güçlendirilmesi ve hayvan hareketinin kısıtlanması, hastalığın yayılmasını kontrol altına almaya ve fiyat artışını yavaşlatmaya yardımcı olabilir. Üreticilerin tüm zorluklara rağmen üretimi korumaya çalışması, aynı zamanda tüketici davranışının değişmesi de fiyat dinamikasına belirli bir etki gösterebilir.”
Ekonomist bir kez daha hatırlattı ki, mevcut durumda etin fiyatı yaklaşık 21 manat seviyesindedir:
“Bir kez daha belirtmek isterim ki, eğer hastalıkla ilgili tedarikte bir eksiklik yaşanırsa, fiyat 25-30 manat aralığına yükselebilir. Daha ağır bir durumda ise bu rakam 30-35 manata kadar artabilir. Ancak bu tahminler, durumun seyrine ve ilgili yapıların tepkisine göre değişebilir. Süreci ne kadar hızlı ve etkili bir şekilde yönetmek mümkün olursa, fiyat artışı da o kadar istikrarlı kalabilir,” diye A. Nəsirli belirtti.
