Devlet başkanlarının yabancı dil bilmesi onlara birçok stratejik, diplomatik ve yönetimsel avantaj sağlar. Yabancı dilleri bilen liderler, resmi uluslararası toplantılarda, müzakerelerde ve diğer etkinliklerde tercümandan bağımsız olarak doğrudan iletişim kurabilirler. Doğrudan iletişim ise lidere olan güveni artırır ve herhangi bir yanlış anlaşılma riskini azaltır.
Gözlemler, yabancı dillerde akıcı konuşan devlet başkanlarının uluslararası arenada daha profesyonel ve hazırlıklı göründüğünü göstermektedir. Bu beceri sayesinde medya ve dünya liderleriyle iletişimde daha esnek olurlar.
Bunun yanı sıra, yabancı dil bilgisi devlet başkanlarına çeşitli kaynaklardan doğrudan bilgi alma imkanı sunar. Tercümeye ihtiyaç duymadan bilgiyi daha hızlı ve doğru bir şekilde kavrarlar.
Uzmanlar, yabancı dil bilmenin başka ülkelerin kültürlerini, düşünce tarzlarını ve sosyal dinamiklerini daha iyi anlamaya da yardımcı olduğunu, dengeli ve başarılı bir dış politika oluşturmaya zemin hazırladığını belirtmektedir.
Gözlemler, çok dil bilen liderlerin diğer devlet başkanlarıyla kişisel düzeyde daha samimi ve yakın ilişkiler kurabildiğini göstermektedir. Kişisel diplomasi ise çoğu zaman resmi protokollerden daha etkili olmaktadır.
Yabancı dil bilen bir devlet başkanı, müzakereler sırasında karşı tarafın fikirlerini, jestlerini, tonunu daha iyi anlar ve stratejisini daha esnek bir şekilde uyarlayabilir.
Modern.az sitesi "Devlet Başkanlarının Yabancı Dilleri" konusunda bir araştırma yapmıştır.
Günümüzde dünyada diplomasi alanında en yaygın diller İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Arapça ve Çince dilleri olarak kabul edilmektedir. Bunların yanı sıra, Hintçe, Rusça ve Türkçe dilleri de geniş bir coğrafyayı kapsamaktadır.
Diplomatik görüşmelerde, uluslararası forumlarda tercümeye ihtiyaç duymadan kendini serbestçe ifade edebilen siyasi liderler, bununla hem kendi uluslararası sahnedeki imajlarını oluşturur hem de ülkelerinin itibarını yükseltirler.
Günümüzde dünya liderleri arasında çeşitli dilleri bilme yeteneği yaygınlaşmıştır - ancak bu becerilerin seviyesi ve gerçek kullanımı değişmektedir. Bu nedenle çoğu devlet başkanı diplomatik görüşmelerde genellikle tercümanlara güvenirler.
Uluslararası etkinliklerde tercümeye ihtiyaç duymayan siyasi liderlerden biri Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'dir. Devlet başkanının resmi özgeçmişinde belirtildiğine göre, İlham Aliyev Azerbaycan dilinin yanı sıra dört yabancı dil bilmektedir: Rusça, İngilizce, Fransızca ve Türkçe. Bu yetenek, İlham Aliyev'in hem bölgede hem de uluslararası alanda diplomatik, siyasi ve ekonomik alanlardaki iletişimini kolaylaştırmaktadır.
26 Şubat 2021'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Bakü'de yerel ve yabancı medya temsilcileri için bir basın toplantısı düzenlediğinde, dil bilgisi yabancı gazetecileri şaşırtmıştı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı, o basın toplantısında medya temsilcilerinin sorularını 4 dilde yanıtlamıştı.
Brifinge katılan Büyük Britanya'dan bağımsız gazeteci Aynur Tattersal, Azerbaycan liderine soru sormadan önce şunları söylemişti: “Sayın Cumhurbaşkanı, bizi buraya davet ettiğiniz için size teşekkür ederiz. Sanırım basın toplantısının uzunluğu nedeniyle dünya rekoruna imza atmışsınız. Ben 25 yıldır gazetecilik yapıyorum, ancak herhangi bir Cumhurbaşkanının 4 dilde bu tür bir basın toplantısı yapmasına şahit olmamıştım”.
Şüphesiz ki, Azerbaycan gibi hem post-Sovyet, hem Türk dilli bölgede yer alan, hem de Batı yönünde ilişkileri olan bir ülke için liderin bazı yabancı dilleri bilmesi stratejik önem taşımaktadır. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, resmi görüşmeler ve müzakereler sırasında Rusça ile post-Sovyet coğrafyasını, Türkçe ile Türk dünyasını, İngilizce ile Batı'yı kapsama yeteneğini sergilemektedir.
Şüphesiz ki, diaspora temsilcileri, yabancı yatırımcılar, uluslararası kuruluşların temsilcileri ve medya ile doğrudan iletişim Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın itibarını artırmaktadır.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yabancı dil bilgisi hakkında iddialar olsa da, bunlar resmi olarak doğrulanmamıştır. Bazı kaynaklar Erdoğan'ın İngilizce ve Arapça dillerinde belirli bir düzeyde konuşabildiğini belirtmektedirler. Ancak resmi konuşmalarda veya röportajlarda İngilizce veya başka bir dilde akıcı konuştuğuna dair hiçbir kanıt yoktur. Erdoğan tüm uluslararası forumlarda ve diplomatik görüşmelerde ana dilini – Türkçe'yi – kullanmaktadır. Bu nedenle Türkiye Cumhurbaşkanı'na genellikle tercümanı eşlik etmektedir. Erdoğan'ın ana tercümanı ise Fatıma Gülham Abushanab'dır. Türkiye Cumhurbaşkanı'nın başörtülü tercümanı üç dili yüksek seviyede bilmektedir: Türkçe, İngilizce ve Arapça. Bu eşsiz yetenek, Fatıma Gülham Abushanab'a Erdoğan'a hem doğu hem de batı ülkelerine yaptığı ziyaretlerde eşlik etme imkanı sağlamıştır.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ana dili Ermenice'nin yanı sıra Rusça, İngilizce ve Fransızca dillerini konuşabilmektedir. Bu da ona Avrupa odaklı ve uluslararası diplomatik faaliyetlerinde - özellikle Avrupa Birliği ve Batı ile iletişimde - avantaj sağlamaktadır. Doğrudur, Paşinyan kendini yabancı dillerde ifade ederken mükemmel bir seviye sergileyememektedir, ancak gözlemciler onun “işini halledebilecek” düzeyde olduğu kanaatindedirler.
15 Ağustos 2025 tarihinde Rusya lideri Vladimir Putin ile ABD Başkanı Donald Trump arasında Alaska'nın Anchorage şehrinde tarihi bir görüşme yapılırken bir detay dikkatlerden kaçmamıştı. Devlet başkanları havaalanındaki kırmızı halı üzerinde el sıkışmış ve ayakta kısa bir sohbet etmişlerdi. Bu sohbet sırasında liderlerin yanında tercüman bulunmamıştı. O zaman birbirleriyle tercümansız diyalog kuran devlet başkanları İngilizce konuşmuşlardı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in biyografisiyle ilgili bilgilerde, ana dilinin yanı sıra iki yabancı dil bildiği belirtilmektedir: Almanca ve İngilizce.
Rusya lideriyle ilgili bilgilere göre, Almanca'yı iyi seviyede bilmektedir. Vladimir Putin, zamanında “KGB” çalışanı olarak bir süre Doğu Almanya'da görev yapmıştır.
Bilgilere göre, Putin devlet başkanı olduktan sonra İngilizce'yi de öğrenmiştir. Ancak Rusya liderinin bu dili yüksek seviyede değil, konuşma seviyesinde bildiği belirtilmektedir. “KGB” subayı olan Vladimir Putin, çok nadir durumlarda halk önünde İngilizce konuşur. Diplomatik görüşmeler sırasında ise genellikle İngilizce kullanmaz, sadece Rusça konuşur.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev ana dili (Kazakça) ile birlikte Rusça ve İngilizce dillerini de yüksek seviyede bilmektedir. Yeri geldiğinde Çince'yi (Mandarin) de kullandığına dair bilgiler bulunmaktadır. Böyle bir dil bilgisi yeteneği Tokayev'e Avrasya, Çin ve Batı liderleriyle aynı anda konuşma imkanı sunar ki bu da Kazakistan gibi coğrafi konuma sahip bir ülke için stratejik bir avantajdır.
Yeri gelmişken, 6 Kasım 2025 tarihinde ABD Başkanı Donald Trump, Washington'da düzenlenen zirve kapsamında Orta Asya liderlerini Beyaz Saray'da kabul etmiştir. Görüşmeye Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan devlet başkanları katılmıştır. Zirve sırasında dikkat çeken noktalardan biri, devlet başkanlarının farklı dillerde konuşma yapması olmuştur.
Kırgızistan lideri Sadır Caparov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ana dillerinde konuşmuşlardır.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov ise Trump ile görüşmeleri Rusça yürütmüşlerdir.
Yalnız Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev İngilizce konuşma yapmıştır.
Gözlemcilerin görüşüne göre, Tokayev'in İngilizce kullanması, Kazakistan'ın Batı ile ilişkilerde artan diplomatik esnekliğini ve uluslararası arenada “büyük bir oyuncu” olma niyetini sergilemiştir.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski de birkaç yabancı dil bilen siyasi liderler arasında yer almaktadır. Zelenski resmi konuşmalarında devlet dili olan Ukraynaca konuşur.
Bunun yanı sıra, Rusça'yı da yüksek seviyede kullanır.
Volodimir Zelenski, dünya kamuoyu önündeki konuşmalarında, yabancı medya ile iletişimde, uluslararası destek çağrılarında genellikle İngilizce kullanır. Zelenski için bu dil seçimi Ukrayna'nın hem iç hem de dış hedef kitleye mesajlarını iletmesi açısından oldukça önemlidir.
V. Zelenski, Avrupa liderleri ve ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmelerde tercümeye ihtiyaç duymadan İngilizce konuşur.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un ana dili Fransızcadır. Bununla birlikte, Macron'un İngilizce'yi akıcı bilmesi, Avrupa ve Batı devletleriyle doğrudan, tercümanlar olmadan etkili bir diyalog yürütmesini mümkün kılmaktadır. Bilgilere göre, Fransa lideri İngilizce'yi uluslararası diplomasi ve Batı medyasıyla iletişim için yeterince bilmektedir.
Bazı kaynaklarda Macron'un Almanca da bildiği belirtilse de, bu iddialar resmi olarak doğrulanmamıştır.
Yabancı dil bilme becerisi açısından Avrupa'daki meslektaşlarından farklılaşan devlet başkanlarından biri de Sırbistan lideri Aleksandar Vučić'tir. Onunla ilgili bilgide, A. Vučić'in İngilizce'yi akıcı konuştuğu, Fransızca, Rusça ve Almanca dillerini konuşabildiği belirtilmektedir. Vučić'in uluslararası forumlarda, yurt dışı ziyaretlerinde İngilizce'yi yeterli seviyede konuştuğuna dair örnekler bulunmaktadır.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in tercümansız iletişim kurduğu liderlerden biri de İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'dır.
Mesud Pezeşkiyan Azerbaycan, Fars ve Kürt dillerini iyi konuşabilmektedir. Onun İran bölgelerine yaptığı ziyaretlerde yerel halkla farklı dillerde konuşması defalarca medyanın dikkatini çekmiştir.
Mesud Pezeşkiyan'ın doğduğu İran'ın Batı Azerbaycan bölgesinde etnik ve kültürel çeşitliliğin, hem Kürt hem de Türk topluluklarının varlığı, onun ebeveynlerinin kökeni hakkında farklı düşüncelere yol açmıştır. Ancak Mesud Pezeşkiyan birkaç röportajında “Babam da Türk'tür, annem de ve ben Türk olduğum için gurur duyuyorum!” demiştir.
Böyle bir ortamda, devlet başkanının sadece Farsça değil, aynı zamanda Azerbaycan Türkçesi, Kürtçe ve bazen Arapça konuşması, çeşitli etnik gruplara yönelik bir jest ve dayanışma mesajı olarak değerlendirilmektedir.
Mesud Pezeşkiyan hem Bakü'ye geldiğinde, hem de bazı yurt dışı etkinliklerde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Azerbaycan dilinde konuşmuştur. Bu yılın Ekim ayında Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen geçit törenine katılan liderlerin resmi fotoğraf çekimi töreninde İlham Aliyev ile Mesud Pezeşkiyan arasında kısa bir diyalog yaşanmıştı. Devlet başkanlarının birbirleriyle samimi diyaloğu Azerbaycan dilinde gerçekleşmişti ki, bu ilginç detay yabancı medyanın dikkatini çekmişti...
Efkan Gafarlı
