Siyasetin gizli kapıları ardında kararlaştırılan herhangi bir önemli anlaşma bazen bir yemek masasında da bağlanabilir. Bu masadaki bir yemeğin tadı liderler arasındaki görüşmenin sonucunu etkileyebilir, diplomatik ilişkilerin yönünü değiştirebilir.
Modern.az sitesi, devlet ziyafetlerinden bahseden bir araştırma yazısı hazırladı.
Dünya liderlerine sadece danışmanlar, generaller ve diplomatlar eşlik etmez, onların etrafında görünmez insanlar da bulunur - başkan aşçıları gibi... Başkanlık saraylarında çalışan aşçılar, milli güvenlik, protokol, diplomasi ve yüksek mutfak ustalığını birleştiren özel uzmanlardır.
Onların hazırladığı sofra devletin imajını, kültürünü ve misafirperverliğini temsil eder. Devlet başkanları adına yabancı konuklara açılan sofralar özel kurallarla kurulur. Menüdeki her yemek, her baharat seçimi ve sofra düzeni bir mesaj taşıyabilir - “Biz kimiz ve nasıl bir ülkeyiz”.
Başkan aşçıları güvenlik, incelik ve yaratıcılık arasında denge sağlamalıdırlar. Onlar hem sanatçı, hem diplomat, hem de güvenilen kişilerdir. Aynı zamanda, hem de devlet başkanının zevkine, sağlığına ve güvenliğine karşı sorumludurlar.
Araştırmalara göre, başkan aşçılarının seçimi uzun ve çok aşamalı bir süreçtir. Bu seçim sırasında profesyonel deneyim ve beceri, milli ve uluslararası mutfak bilgileri, psikolojik istikrar ve dayanıklılık, gizlilik ve güvenilirlik temel kriterlerdir.
Aşçının kişisel hayatı, ilişkileri ve geçmişi ciddi şekilde incelenir.
Başkanlar sık sık yabancı konukları ağırladığından, aşçı hem kendi ülkesinin mutfağını, hem de diğer halkların mutfak özelliklerini iyi bilmelidir.
Başkanlık saraylarının baş aşçısının görevleri çok karmaşıktır:
- Devlet başkanı ve ailesi için günlük menü hazırlamak;
- Resmi kabuller, devlet ziyafetleri ve yurt dışı seyahatler için özel menüler hazırlamak;
- Dini ve sağlık gereksinimlerini dikkate almak (örneğin, diyetler, alerjiler, helal kurallar vb.);
- Konukların kültürel ve diplomatik zevklerine uygun yemekler hazırlamak;
- Gıdaların kalitesine ve güvenliğine kontrol etmek – her ürünü ciddi bir denetimden geçirmek;
- Mutfak personelini yönetmek, hijyen ve güvenlik standartlarına uyulmasını denetlemek.
Başkan aşçısının mükemmel mutfak becerisi temel bir gereklilik olsa da, bu yeterli değildir. O, hem de gizliliği korumalı – devlet başkanının kişisel hayatına ait hiçbir bilgiyi sızdırmamalıdır. Güvenlik kurallarına sadık olmalı, protokol hizmetleriyle birlikte çalışmayı başarmalıdır.
Beyaz Saray ve Elysee Sarayı'nın ünlü aşçıları
ABD'de başkanın aşçısı diplomatik bir figür olarak kabul edilir. Beyaz Saray'ın baş aşçısı bir nevi mutfak bakanı sayılır, o, genellikle başkan ailesinin tüm yemeklerine, ayrıca resmi devlet ziyafetlerine sorumludur. Beyaz Saray'ın en ünlü aşçılarından biri Filipin asıllı Cristeta Comerford olmuştur. O, 2005 yılından 2024 yılında emekli olana kadar 4 başkana - Corc Buş, Barak Obama, Donald Tramp, Co Bayden'a hizmet etmiştir.
Fransa'da Elysee Sarayı'nın aşçısı devletin en prestijli mutfak görevlerinden biridir. Fransa başkanlarının mutfağı dünyanın en prestijli devlet mutfağı sayılır.
Quillaum Qomes 2013–2021 yılları arasında Elysee Sarayı'nın baş aşçısı olmuştur. Onun liderliğinde Elysee Sarayı hem klasik yemekleri, hem de yeni nesil gastronomiyi birleştirmiştir.
Eski baş aşçı Quillaum Qomes Elysee Sarayı'nda 4 başkanla çalışmıştır: Jak Şirak, Nikola Sarkozi, Fransua Olland ve Emmanuel Makron.
O, 25 yıl hizmet ettikten sonra - 2021 yılında baş aşçılıktan ayrılmıştır.
Putin yabancı konuklara hangi yemekleri sunuyor...
Rusya başkanının aşçıları ciddi güvenlik denetiminden geçen hizmetliler olarak kabul edilir. Kremlin mutfağında her bir ürün önce laboratuvar analizinden geçirilir, çünkü zehirlenme yıllardır gerçek bir tehlike olarak değerlendirilmektedir.
Araştırmalara göre, Başkan Vladimir Putinin aşçıları askerdir ve çeşitli rütbelere sahiptirler. Devlet başkanı için hazırlanan tüm yemekleri her zaman önce aşçılar ve korumalar tatmalıdırlar.
Rus lideri “fast food” yemez ve akşamları etten uzak durmaya çalışır. Onun favori yemekleri arasında patlıcan mezeleri, Olivier salatası ve av hayvanlarının ciğeri vardır. Putin sıradan çay içmez; resmi etkinlikler sırasında onun için kuşburnu ve zencefil çayı hazırlanır. Başkan çok nadir durumlarda alkollü içki tüketir. Putin'in favori yiyecekleri arasında dondurma özel bir yer tutar.
Aşçıları Putin'e seyahatlerinde de eşlik ederler. Onun aşçısı Vladimir Oleqoviç, Federal Koruma Servisi'ne bağlı kişilerin sınırlı bir kitlesi için tasarlanmış “Bizim Hizmetimiz” filminde şöyle der: "Lider nerede olursa olsun, ister iş gezisi, ister tatil, isterse de özel bir tören, biz her zaman oradayız".
Kremlin'in eski baş aşçısı Anatoli Qalkin anılarında şöyle yazar: “Bizim işimizde en önemli şey başkandan önce tatmaktı. Her yemeğin örneğini önce biz kontrol ediyorduk”
Açıklanan bilgilere göre, Rusya başkanı adına yabancı konuklara verilen öğle yemeği genellikle balık veya deniz ürünleri, sebze mezeleri ile başlar. Aşçılar onları seçerken konukların herhangi bir alerjisi, dini inançları ve diğer özel isteklerini dikkate almaya çalışırlar.
Rus mutfağına özgü çorbalar ilk yemekler olarak servis edilir. Örneğin, Putin Moskova'da Şimali Koreya lideri Kim Çen In'ı balık çorbasına, Çin başkanı Si Cinpin'i ise ördek borşuna ağırlamıştır.
Kremlin mutfağının menüsünde yabancı konuklara xərçəng, nərə balığı veya qızılbalıq gibi sıra dışı dolgulu köfteler de sık sık sunulur.
Ana sıcak yemek geleneksel olarak iki çeşitte sunulur, bunlardan biri her zaman et içeriklidir, örneğin dana eti veya kuzu eti, bazı durumlarda ise dana eti veya geyik eti. Tatlı için konuklara her defasında çeşitli orman meyveleri veya narenciye meyvelerinden hazırlanmış şerbet sunulur.
Eylül 2023'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Türkiye lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğan'ın Soçi'deki iş yemeğinde aşağıdaki menü kullanılmıştı:
Füme alabalık ile salatalık ve avokadolu salata; domates soslu kırmızı kefal balığı; dana etli xarço supu; mantar soslu sebzeli kefal balığı ve ızgarada kızartılmış kuzu kaburgası.
Tatlı olarak ise başkanlara “quş südü” (“ptiçye moloko”) sunulmuştu.
Türkiye liderlerinin damak tadı
Son 30 yılda Türkiye siyasetinde eski başkanlar Turqut Özal'dan Süleyman Dəmirəl'e, eski başbakan Bülent Ecevit'ten başkan Rəcəb Tayyib Ərdoğan'a kadar birçok siyasetçiye yemek pişiren ünlü aşçı Zəki Açıköz, basına verdiği röportajlarından birinde liderlerin damak zevklerinden bahsetmiştir.
Onun sözlerine göre, Türkiye'nin 8. başkanı Turqut Özal yemeği seven bir liderdi. Misafir ağırlamaktan zevk alan Özal, esasen yerel yemekleri tercih ediyordu.
9. başkan Süleyman Dəmirəl yemekten zevk alsa da, dikkatli yiyen biri olmamıştır.
"Dəmirəl Isparta mutfağını çok severdi ve yemekler arasında hiçbir fark gözetmezdi", - diye Zəki Açıqgöz belirtmiştir.
O, eski başbakan Bülent Ecevit'in çok da yemek düşkünü olmadığını, ancak “quru fasulye”yi (pişmiş fasulye) çok sevdiğini hatırlıyor: "Ecevit vücut yapısından da görüldüğü gibi, yemeği sevmezdi, ama kuru meyvelere hiçbir zaman "hayır" demezdi”.
Zəki Açıgöz, mevcut Başkan Rəcəb Tayyib Ərdoğan'ın diyetine dikkat eden bir lider olduğunu belirtmiştir: "Rizə'den olduğu için Başkan Ərdoğan'ın damak tadı tamamen Karadeniz mutfağına bağlıdır. Osmanlı mutfağını ve yerel lezzetleri de sever. Yayla şorbası ve sebze yemeklerini beğenir. Bununla birlikte, Ərdoğan ne yediğine ve içtiğine son derece dikkatlidir".
Zəki Açıköz'ün pişirdiği yemeklerden sadece Türk siyasetçileri değil, aynı zamanda Britanya'nın merhum Kraliçası Elizabet, ABD'nin eski başkanı Barak Obama, Rusiya lideri Vladimir Putin gibi dünya liderleri de tatmışlardır. O, hatta 2008 yılında Kraliça Elizabet'in Türkiye'ye ziyareti sırasında onun için Türk yemeklerinden oluşan bir menü hazırlamıştır.
Açıqöz'ün sözlerine göre, kraliyet ailesi ve büyükelçilik Kraliçe için Britanya menüsü talep etmiş, ancak Kraliçe'nin kendisi Türk yemeklerini tatmakta ısrar etmiştir: "Biz o zaman Kraliça Elizabet'in pəhrizinə uygun tatlı olarak sütlaç hazırladık. Kraliçe sütlacı o kadar beğendi ki, saray kurallarına göre, onunla konuşmak yasak olsa da, benimle sohbet etti".
Liderlerin ne yiyip içtiklerinin büyük ilgi uyandırdığını dikkate alan Z.Açıköz gazeteci Özcan Yıldırım ile birlikte "Siyasətin süfrəsi" adlı bir kitap yazarak, siyasetçilerin damak zevklerini tasvir etmiştir.
Azerbaycan mutfağı yumuşak ve kültürel diplomasi rolünde...
Azerbaycan dünyanın gastronomik açıdan en zengin ülkelerinden biridir. Bu zenginlik Başkanlık düzeyinde düzenlenen devlet ziyafetlerinde ifadesini bulur. Devlet ziyafetlerinde hazırlanan menüler, Azerbaycan'ın misafirperverliğini, tarihini ve kimliğini dünyaya sergilemek için dikkatle hazırlanır.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenen resmi kabullerin menüsü, genellikle klasik milli yemeklerle uluslararası mutfağın uyumuna dayanır. Amaç hem yerel lezzetleri tanıtmak, hem de konukların farklı zevklerine uygun bir denge yaratmaktır.
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı İdaresi'nin aşçıları hakkında geniş kamuoyu bilgisi açıklanmamaktadır, çünkü bu alan güvenlik ve gizlilik çerçevesinde yönetilmektedir. Ancak onların işi de diğer ülkelerdeki gibi yüksek standartlara dayanır:
- Milli mutfağı uluslararası düzeyde tanıtmak;
- Diplomatik kabul ve devlet ziyafetleri için estetik, milli unsurları olan menüler hazırlamak;
- Helal kurallara riayet etmek vb.
Yabancı devlet başkanlarının ülkemize ziyaretleri sırasında sunulan menüde genellikle Azerbaycan mutfağının meşhur lezzetleri -
soğuk mezeler olarak badımcan ruleti, qutab, kükü, dovğa, xiyar-pomidor salatı, pendir növləri;
sıcak yemekler olarak dolma (üzüm yarpağında və digərləri), piti veya lülə kabab, toyuq ləvəngisi, təndir kababı, plov növləri;
tatlılardan paxlava, şəkərbura, qoğal, halva ve mevsime uygun meyvələr;
içeceklerden Azerbaycan çayı, nar şirəsi, yerli mineral sular, yerli şərab növləri sunulur.
Aynı zamanda, sofraya dünya mutfağından örnekler de dizilir.
2009 yılında Bakü'de düzenlenen İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı'nın zirvesinde konuklara “sac qovurma” ve “dovğa” sunulmuştu.
2012 yılında “Eurovision” yarışması sırasında başkentte düzenlenen uluslararası etkinliklerde konuklara Azerbaycan mutfağından mini-dolmalar, lavaş ruletləri ve balıq kababı verilmişti.
2024 yılında Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko, Şuşa ziyaretinde İlham Əliyev ile birlikte öğle yemeği yemişti. Öğle yemeği menüsü Lukaşenko'nun mətbuat xidməti tarafından açıklanmıştı. Menüde Şuşa mutfağının örneklerinin de olduğu anlaşılmıştı:
Tərəvəz/pendir assorti, qatıq-aş (Şuşa mətbəxi), nərə balığı ləvəngisi, kükü, vələs yarpağında pip dolma, soğanda qızardılmış toyuq, sacda mal əti, təndirdə quzu kababı, assorti kabab, boyana plov (Şuşa mətbəxi), daşma plov, panna-kotta (İtaliyan şirniyyatı, şəkərsiz), milli şirniyyatlar.
Azerbaycan'daki devlet ziyafetlerinde dikkat sadece yemeğe değil, sofra mədəniyyətinə ve təqdimata da yöneltilir. Sofralarda əsasən Şəki ipəyi veya qızılı bəzəkli naxışlı örtüklərdən faydalanılır.
Qab-qacaq çok zaman Azerbaycan milli motivləri ile bəzədilmiş xüsusi kolleksiyalardan seçilir.
Çay mərasimi ziyafətin ayrılmaz hissəsidir – armudu stəkan ve qızılgül mürəbbəsi prezident qəbullarının ən sevilən simvoludur.
Azerbaycan mətbəxi devlet səviyyəsində yumşaq ve mədəni diplomatiya aləti hesab olunur. Burada dolmadan paxlavaya qədər hər yemək, qızılgül mürəbbəsindən armudu stəkanadək hər detal bir mesaj daşıyır: Azerbaycan həm dadların, həm mədəniyyətin ölkəsidir.
Ə.Qafarlı
