Modern.az

“Azərbaycanın beynəlxalq mandata sahib olmasını istəmədilər” - MÜSAHİBƏ

“Azərbaycanın beynəlxalq mandata sahib olmasını istəmədilər” - MÜSAHİBƏ

21 Yanvar 2015, 09:50

Azay Quliyev: “Deputatlığa namizədliklərini geri götürməyin qarşılığında məndən pul istədilər”


Prezident yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının sədri, Milli Məclisin deputatı, ATƏT Parlament Assambleyasının Siyasi məsələlər və təhlükəsizlik komitəsi sədrinin müavini  Azay Quliyev Modern.az saytına müsahibə verib. 

- Son vaxtlar Avropa siyasi təsisatları, dünya miqyasında tanınan QHT-lər, dövlətlər səviyyəsində Azərbaycana qarşı müxtəlif səpkidə kampaniya aparıldığının şahidi oluruq. Azərbaycanın hansısa super dövlətin marağına zidd addım atdığı inandırıcı deyil. Siczə, belədə Azərbayacana qarşı təzyiqlər haradan qaynaqlanır? 

- Bunun tək səbəbi Azərbaycanın yerləşdiyi coğrafi məkan və burada baş verən proseslərdir. Bu gün Rusiya ilə Qərb arasında bölgə üzərində, təsir dairəsi uğrunda ciddi, gərgin savaş gedir. Ukraynada bu mübarizə qanlı xarakter aldı. Gürcüstan və Moldova öz ərazilərinin itirilməsi hesabına olsa da, “Şərq Tərəfdaşlığı” proqramı çərçivəsində Qərbə doğru istiqamətlənməyə başladı.
Ermənistan Rusiyanın himayəsinə keçməklə və Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzv olmaqla, özünün strateji seçimini edib. Azərbaycan isə bu proseslərdən maksimum dərəcədə özünü qorumağı bacardı. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev milli maraqlara uyğun olan siyasət həyata keçirir... 

- Azay müəllim, milli maraqlar ifadəsini tez-tez eşidirik. Sizcə, bu milli maraqlar nədən ibarətdir? 

- Birinci olaraq heç bir bloklara qoşulmamaq haqqındakı siyasət Azərbaycanın milli maraqlara uyğun atdığı addımlardır. Azərbaycan nə Avrasiya İttifaqına qoşuldu, nə də Avropa Birliyinin “Şərq Tərəfdaşlığı” proqramı çərçivəsində assosiativ sazişi imzaladı. Bizim bunlardan qazancımız ondan ibarət oldu ki, bütün bu qüvvələrlə eyni məsafədə qaldıq. Biz xarici siyasi konsepsiyamızda tərəf tutsaydıq, müəyyən səhvlərə yol versəydik, açıq şəkildə qarşı tərəfin basqısına, təzyiqinə məruz qalacaqdıq.

Ən azından,  qarşı tərəf Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimin “müstəqilliyini” tanıyacaqdı. Ukrayna kimi bir dövlətin parçalaması, bölünməsi kimin ağlına gələrdi. Bu gün isə Azərbaycanın apardığı siyasət nəticəsində belə halların qarşısı alınır.

Bəli, Ermənistanın destruktivliyi nəticəsində torpaqlarımızın böyük bir hissəsi işğal altındadır. Amma əminliklə qeyd etməliyəm ki, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü təmin edəcək.

Bu gün Azərbaycan həm Qərb, həm də  Rusiya ilə dostluq münasibətləri saxlamaq istəyir. Bizə basqı edən ölkələr Azərbaycans özlərinin tərəfinə keçməsi təklifini edirlər. İstəyirlər ki, geosiyasi baxımdan onların maraqlarına uyğun qərar verək. Ən başlıca səbəb isə Azərbaycanın həyata keçirdiyi müstəqil siyasətin qarşısını almaqdır. Bunu istəyən qüvvələr kiçik faktları ümumiləşdirib, böyük siyasi kampaniyaya çevirərək Azərbaycana təzyiq etmək və dövlətimizin beynəlxalq imicini korlamağa çalışırlar. Bu, uzun perspektivdə birbaşa ABŞ başda olmaqla, Qərb dairələrinin maraqlarına zərbə vuran siyasətdir. Məncə belə mövqe Qərbin strateji maraqlarına uyğun deyil. Bu gün Azərbaycan Avropanı özünün enerji qaynaqları ilə təchiz edəcək yeganə ölkədir. Hesab edirəm ki, Qərb bütün bunları nəzərə almalıdır. Gəldiyimiz qənaət odur ki, Qərb bu kimi məsələlərdə ciddi səhvlərə yol verir.



- Azərbaycana qarşı təziqlərdən söz açdınız. Bəs, Azərbaycan cəmiyyətinin həmin təzyiqlərə münasibəti adekvatdırmı?

 - Biz bəzən məlumat təminatında daha yaxşı işləməliyik. Ola bilər ki, bununla bağlı bir qrupun məlumatsız olmasını nəzərə almırıq. Bir qrup insan isə ümumiyyətlə, baş verənlərin mahiyyətini dərk etmir. Onlar bilmir ki, dava Xədicə İsmayılın, ayrı-ayrı fərdlərin davası deyil. Onlar anlamır ki, ölkəni ələ almaq uğrunda dava gedir. Başa düşmürlər ki, geosiyasi maraqlar, hər hansı fərdin maraqlarından qat-qat üstdə durur. Sadəcə, elə xətt tuturlar ki, guya hansısa fərdi müdafiə edirlər. Təcrübə və gerçəklik isə tamam başqa şey deyir.  

Sizə misal çəkəcəm, bir neçə gün öncə Gümrüdə dinc etirazçılara qarşı çox ciddi şəkildə güc tətbiq edildi və nümayiş darmadağın edildi. Etirazçıların bir çoxu həbs edildi və onlara qarşı cinayət işi açıldı. Niyə Avropa və ABŞ bu hadisələrə reaksiya vermədi? Halbuki, Ermənistandakı bu hadisələr çox ciddi şəkildə insan haqlarının pozulması faktı idi. Gərək Avropa Parlamenti bununla bağlı dərhal qətnamə qəbul edəydi, ABŞ Dövlət Departamenti isə bunu pisləyən bəyanat verəydi. Amma biz nəyin şahidi olduq, heç bir reaksiya olmadı. Çünki Ermənistan onlar üçün var olmayan bir ölkədir. Hamı bilir ki, Ermənistan Rusiyanın müstəmləkəsidir. Amma Azərbaycan öz gücünü göstərə bilən, taleyini həll edə bilən bir ölkədir. Buna görə də Azərbaycana təzyiq etməklə öz trayektoralarına salmaq istəyən qüvvələr müxtəlif addımlar atır.

Azərbaycanda isə bəziləri elə düşünür ki, Qərbin dərdi-səri ayrı-ayrı şəxslərin taleyidir. Biz hər hansı formada insan haqlarının pozulmasını istəmirik. Amma nə edək ki, ortada konkret faktlar var və bununla bağlı hüquq-mühafizə orqanları istintaq aparmalıdır. 2014-cü ildə İtaliyada dörd nəfər jurnalist böhtan və yalan tirjlamaq ittihamı ilə həbs edildi. Sual olunur, bəs, nəyə görə İtaliya ilə bağlı siyasi kampaniyaya başlamırlar? 

Bu faktlara diqqət edəndə görürsən ki, Qərbin Azərbaycana qarşı təhdidlər səsləndirməsinin məqsədi ayrı-ayrı fərdlərin hüquqları ilə bağlı deyil. Bu, Azərbaycan hakimiyyətini tutduğu yoldan çəkindirmək cəhdidir və əlbəttə ki, Qərbin atdığı addımların heç bir nəticəsi olmayacaq. 

- Amma onu da nəzərə almısınızmı ki, Qərbin təhdid tonundakı bəyanatları Azərbaycanla Rusiyanın münasibətləri istiləşməyə başlayanda daha intensiv xarakter almağa başladı...

 - Azərbaycanın apardığı siyasət bundan ibarətdir ki, ən azından Rusiya ilə dostluq əlaqələri saxlanılsın. Bu gün Rusiya Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə tövhə verməsə də, konfliktin gərginləşməsinin qarşısını almaq və Dağlıq Qarabağın de-yure əlimizdən alınmaması üçün Bakı Moskva ilə əlaqələrinin qurulmasında doğru-dürüst siyasət yürüdür. Dağlıq Qarabağ probleminin yaranmasında və indiyə qədər saxlanılmasında Rusiyanın mənfi roluna rəğmən, Azərbaycan rəsmi Moskva ilə doğru siyasət aparır. Amma Azərbaycan öz müstəqilliyini və suverenliyini heç bir şeylə dəyişməz. Eyni zamanda başa düşməliyik ki, Rusiya bizim yaxın qonşumuzdur. Biz kiminsə marağına uyğun olaraq qonşularımızla münasibətləri korlaya bilmərik. Əks təqdirdə, bu, bizim təhlükəsizlik konsepsiyamız, milli strategiyamızla  daban-dabana zidd olar. Buna paralel olaraq Azərbaycan Qərb, ABŞ-la da strateji tərəfdaşlıq prinsiplərini qorumaq niyyətindədir. Amma təəssüflər olsun ki, qarşı tərəf həyata keçirdiyi siyasətlə bu əməkdaşlıq və strateji tərəfdaşlığın ruhuna uyğun olmayan addımlar atır. 



- Rəsmi Bakının xarici siyasi strategiyasından danışdınız və dediklərinizə istinad etsək, belə düşünmək olar ki,  Azərbaycanda sabitlik və təhlükəsizliyin qarantı həqiqətən də həmin siyasi kursdur. Hökumət rəsmilərinin də bəyanatlarından tez-tez eşidirik ki, Azərbaycanın müstəqil siyasətini həzm edə bilməyənlər ölkə üçün heç bir təhlükə yaratmırlar. Lakin bu gün ABŞ rəsmi dairələri ilə təmas çərçivəsində Mərkəzi Kəşfiyyyat İdarəsinin şəbəkəsinə yaxın olan fiqurlar, məsələn Devid Kramer səviyyəsində Azərbaycana qarşı sanksiya tətbiq edilməsi tələbi ilə hədələyici tonda çıxışlar səsləndirilir və ya Azərbaycan hakimiyyəti sərt şəkildə tənqid edilir. Necə hesab edirsiniz, Azərbaycanı sanksiya təhlükəsi gözləmir ki?

- Azərbaycanı heç bir sanksiya təhlükəsi gözlənilmir. Çünki Azərbaycana qarşı sanksiyaların tətbiq edilməsi üçün heç bir əsas yoxdur. Bunlar sadəcə belə fikirləri ortaya atmaqla Azərbaycanı qorxutmaq niyyəti güdürlər. Yəni sanksiyalarla bağlı bəyanatlar nəbz yoxlamaq məqsədi daşıyır. Onlar demək istəyir ki, Azərbaycan onların diktə etdikləri çərçivədən kənara çıxır. Onlar demək istəyir ki, qurduqları ssenariyə uyğun hərəkət etmirik. ABŞ hökumət dairələrinə yaxın olan şəxslərin hədələyici tondakı bəyanatları elə ABŞ-ın özünün milli maraqlarına zərbədir. Azərbaycana olacaq hər hansı bir təzyiq, təhdid, qeyri-stabillik yaratmaq cəhdləri ilk növbədə Qərbin maraqlarına ziddir. Ona görə ki, Azərbaycanda stabilliyin pozulmasından ayrı-ayrı dini cərəyanlar, ekstremist qüvvələr istifadə edərək situasiyanın tamamilə nəzarətdən çıxması üçün cəhd göstərəcəklər. ABŞ və Avropa ölkələrinin ekspertlər, dövlət rəsmiləri bütün bunları yaxşı başa düşürlər. 

- Qərb strukturlarının tərkib hissəsi olan ABŞ və Avropa Birliyi ölkələri ittifaqda olsalar da, onların  özünün də ayrı-ayrılıqda böyük siyasi, geopolitik, dövlət maraqları var. Azərbaycana qarşı mövqedə isə demək olar ki, eyni münasibətin şahidi oluruq. Maraqlıdır, Qərb siyasi təsisatları, Avropa ölkələri və ABŞ-ın Azərbaycanla bağlı ortaq maraqları çoxdurmu ki, ölkəmizlə bağlı məsələdə eyni mövqedən çıxış edirlər?

- Bütün bunların hamısı eyni mərkəzdən idarə olunur. Qərb deyərkən biz klassik terminologiyanı nəzərdə tuturuq, amma istənilən halda, bu da həqiqətdir ki, ABŞ-ın müəyyən etdiyi siyasət Avropa üçün də keçərlidir. Avropanın başqa ölkələrlə olan münasibətinin formalaşmasında ABŞ-ın böyük payı var. Bu baxımdan onlar fəaliyyətlərini daha yaxşı koordinasiya edirlər. Digər tərəfdən o da məlumdur ki, Avropanın bir neçə ölkəsi iqtisadi cəhətdən ABŞ-dan asılıdır. Ona görə də anlayırıq ki, onların fəaliyyətinin koordinasiya olunması məhz Vaşinqtonun siyasəti və iradəsi ilə əlaqəlidir. Həm ABŞ, həm də Avropa istər enerji, istər təhlükəsizlik, istərsə də  tranzit  məsələləri ilə bağlı Azərbaycanın onlar üçün hansı əhəmiyyət daşıdığını bilirlər. 

- Azərbaycanı beynəlxalq təşkilatlarda təmsil edən deputatsınız. Beynəlxalq sənədlərdə, hüquqda dövlətlər necə sıralanır? Yəni sənədlər bu dövlətləri böyük, kiçik, güclü, gücsüz kimi sıralamır ki? 

- İkinci dünya müharibəsindən sonra yaranmış yeni beynəlxalq münasibətlər sistemi və 1975-ci ildə qəbul edilmiş Helsinki Yekun Aktı kağız üzərində çox gözəl səslənir.

Hər bir dövlətin suverenliyi, ərazi bütövlüyünün toxunulmazlığı, maraqları hörmətlə qarşılanır. Amma faktik olaraq bu, belə deyil. Bu gün beynəlxalq hüquq sistemi demək olar ki, özünün ən  böhranlı həddinə çatıb. Bu gün beynəlxalq hüquq sistemi yox, gücün hüququ işləyir. “Kim güclüdürsə, o, haqlıdır” prinsipi ilə addımlar atılır.  

Təəssüflər olsun ki, təkqütblü dünyanın başında duran ABŞ və onun partnyorları beynəlxalq hüquq qaydaları ilə istədikləri kimi rəftar edirlər. Özlərinin maraqlarına uyğun olanda bu hüququ işə salırlar, olmayanda isə bunu ayaqlar altına atıb tapdalayırlar. Bəs, biz beynəlxalq hüquqa niyə istinad edirik? Çünki istinad edəcəyimiz başqa bir şey yoxdur. ATƏT Parlament Assambleyasının Bakı sessiyasında ABŞ senatoru Bencamin Kardin böyük canfəşənlıqla Helsinki Yekun Aktının on prinsipinin pozulması ilə bağlı qətnamənin keçirilməsinə nail oldu. Amma o qətnamənin on prinsipinin hamısı Azərbaycana münasibətdə pozulmuşdu. Lakin indiyə qədər ABŞ senatorlarının, xüsusilə Bencamin Kardin və Kristofor Smitin bununla bağlı bəyanatını eşitməmişik. Çünki bu, onların marağına uyğun deyil. Ona görə ki, onlar Azərbaycana qarşı 907-ci düzəlişi qəbul ediblər. Həmin Senat, Konqres  qanunsuz olaraq Dağlıq Qarabağ separatçılarına ildə milyonlarla pulun ayrılması ilə bağlı məsələyə səs verir. Onlar bu gün BMT Baş Assambleyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyü müzakirə olunan zaman buna neytral qalırlar. Gördüyünüz kimi, nə qədər paradoks, ziddiyyətli məqamlar var. Burada güc və maraq ön plandadır. Bu baxımdan ədalətsiz dünyada ədalət axtarmağa dəyməz. Ona görə də biz özümüz, ordumuz, dövlətimiz güclü olmalıdır. Belə olan halda, ən azı regionda bizimlə hesablaşmalı olacaqlar. Bu gün bizim ayaq üstdə durmağımızın tək səbəbi Azərbaycan prezidentinin çox müdrik, uzaqgörən, ağıllı siyasət həyata keçirməsidir. 



- Bu gün böyük güclər  tərəfindən gələn geosiyasi təhdidlərlə yanaşı, dini, ekstremist təhlükələr də mövcuddur və bu, Azərbaycana da müəyyən mənada təsir edir. Ölkəyə ayaq açan radikal dini təhlükələrdən necə sığortalana bilərik? 

- Bu gün dini baxımdan kifayət qədər təhdidlər var. İŞİD kimi dini qruplaşmaların arxasında hansı qüvvələrin dayandığını bilməliyik. Azərbaycan heç bir halda bu cür təhdidlərdən sığortalanmayıb. Digər tərəfdən, bilməliyik ki, bizə qarşı edilən tənqidin, təzyiqin arxasında nələr dayanır və bunu təhlil etməliyik. Biz hər hansı şəxslərin dini bütövlüyümüzə zərbə vurduğunu görüb, gedib ayrı-ayrı terror təşkilatlarına qoşulmasına laqeyd qalacağıqsa,  dövlətdən nə istəyə bilərik?! Əgər bu gün hər hansı bir müəllimin övladı gedib İŞİD kimi terror təşkilatlarına qoşulursa, həmin müəllimlı bağlı problem olduğunun fərqinə varmalıyıq. Öz övladını düzgün istiqamətə yönəldə bilməyən şəxs başqasına necə dərs verə bilər?! Bütün bunlar kompleks məsələdir və zəncirvari xarakter daşıyır. Biz bəzən ciddi təhlükələrin haradan gələcəyinin o qədər də fərqinə varmırıq. 

- Azərbaycan cəmiyyətində insanların bir qismi Rusiyaya, digərləri isə Qərbə meyl edir. Bu mənada, sizin dediyiniz amillərin cəmiyyətə təsiri necədir? 

- Bizin çox ciddi şəkildə müzakirə edəcəyimiz mövzulardan biri məhz bu olmalıdır. Mən təəssüf edirəm ki, bizim televiziyalarda, mətbuatda bununla bağlı debat aparılmır. Hamıdan eyni cür bilik və bacarıq, politoloji araşdırma, qabiliyyət ummaq olmaz. İnsanların üzərinə düşən məsuliyyət odur ki, Azərbaycanın bu günkü vəziyyətini doğru-dürüst şərh etsin və bizə gələn real təhdidləri ictimaiyyətə, xalq çatdıra bilsin. Cəmiyyətdə müxtəlif fikirlərin, yanaşmaların olması fikir plüralizm baxımından hörmətə layiqdir. Amma bütövlükdə xalqın əsas nüvəsi çox gözəl bilir ki, tək yolumuz Azərbaycanın bloklara qoşulmamaq və hər bir tərəflə dostluq münasibətini qoruyub saxlamaqdır.

Dərk etməliyik ki, Azərbaycan insanının hüququnu yalnız onun dövləti qoruyacaq. Biz köməyi, imdadı xaricdən istəməməliyik. Azərbaycan vətəndaşı ona lazım olan yardımı daxildən istəməlidir. Bilirsiniz ki, biz  insan hüquqları ilə bağlı daxili  mexanizm, işçi qrupu yaratmışıq.

Bu işçi qrupunu bəziləri gözdən salmağa çalışdılar. Artıq narahat oldular ki, insan hüquqları ilə bağlı universal bir məsələnin Azərbaycan daxilində həll olunmaq perspektivi var. İşçi qrupunun son təklifləri ilə bağlı cənab Prezidentin imzaladığı əfv sərəncamına neçə-neçə insanların adı düşdü. Azərbaycan Prezidenti konkret olaraq bütün istiqamətlərdə daxili-ictimai barışı qoruyub saxlamaq, insanların rifahını yaxşılaşdırmaq, bütövlükdə pozulmuş hüquqları qorumaq üçün bütün imkanlara malikdir və bunu edir. Amma kimsənin  Azərbaycana qarşı təzyiq etmək üçün hansısa qüvvəyə bəhanə verməsi  və bunu da bir az alovlandırması, Azərbaycanda oturub əsassız hesabatlar yazması və s. doğru yanaşma deyil. Bu, heç də o demək deyil ki, bizim hüquq müdafiə təşkilatları, ayrı-ayrı qurumlar öz vəzifəsini yerinə yetirməməlidir.

Bu gün Azərbaycan QHT-ləri sərt tənqidlər edir və etməlidir. Amma bu, Azərbaycan dövləti ilə dialoq şəraitində olmalıdır. Mən demirəm ki, Azərbaycan hər şey idealdır. İş olan yerdə təbii ki, problem də var. 

- Azərbaycanda bəzi təşkilatlar təndiq məsələsində ifrata varsa da, etiraf edək ki, bəzi QHT-lər də ölkədə  hər şeyin həddindən artıq yaxşı olduğu təbliğatını aparır. Siz özünüz də deyirsiniz ki, hər şey ideal deyil. Azərbaycan hökumətini hədəf alan bəzi qüvvələrin niyə bu addımları atdıqlarının səbəblərini sadaladınız. Bəs ölkədə az qala hər şeyin ideal olduğu haqqında məlumatları cəmiyyətdə tirajlamağa çalışanların məqsədi nədir? 

- Hər şey niyyətdən, istəkdən asılıdır. Biri həddindən artıq özünü yaxşı göstərməklə dövlət qurumları qarşısında özünə xal qazanmaq istəyir. Digərləri isə əksinə, uğurları qaralamaqla, qarşı tərəfin xoşuna gəlmək istəyir. Biz proseslərlə bağlı orta mövqedə olan təbəqəni axtarıb tapmalıyıq. Bütün səylərimizi, istiqamətimizi buna yönəltməliyik. Biz heç də deməməliyik ki, dövlət bizim üçün hər şeyi etmək məcburiyyətindədir və bizim əvəzimizdən bütün qərarları qəbul etməlidir. 

Sonuncu müsabiqədə bizə 580-dən çox layihə daxil olub. Mən əmin deyiləm ki,  heç olmazsa, onların yarısı arzu etdiyimiz ictimai-siyasi mövzuları əhatə etsin. Dövlət şərait yaradır. Bəs  sizin ideyalarınız, təşəbbüsləriniz, innovasiyalarınız haradadır? Mən demək istəyirəm ki, bütün məsələlər dövlətin üzərində qalmamalıdır. Vətəndaşların və cəmiyyətin üzərində də çox böyük yük düşür. 

- Avropa təsisatları zaman-zaman Azərbaycanı tənqid edən fikirlər səsləndirməklə paralel şəkildə Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimlə əlaqələrin qurulmasına dair məsələləri də gündəmə gətirirlər. Etiraf edək ki, bu prosesdə Azərbaycan da məsuliyyət daşıyır. Çünki sonradan məlum olur ki, separatçı rejimlə əlaqələrin inkişaf etdirilməsini istəyənlərin çoxunun ümumiyyətlə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin anatomiyasından xəbəri yoxdur. Nə düşünürsünüz, biz yaxşı tanıtıma nail olmamışıq, yoxsa həqiqətən də onların atdığı addımlar sırf Azərbaycana qarşı qərəzdən irəli gəlir? 

- Burada dediyiniz hər iki məsələnin payı var. Ən çox pay isə qərəzə düşür. Bu siyasətin başında duran Avropa ölkəsi Fransadır. Fransa Minsk Qrupunun həmsədri olmasına baxmayaraq dəfələrlə Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejimlə ən müxtəlif səviyyələrdə əlaqələr qurub. Bu gün Fransa Avropada Dağlıq Qarabağ separatçılarını ən yüksək səviyyədə dəstəkləyir. Avropa Parlamentində və digər Avropa ölkələrində erməni separatçılarına verilən dəstəyin arxasında Fransa dayanır.

Digər tərəfdən isə erməni diasporu Avropada çox güclüdür və uzun müddətdir ki, onlar Avropanın ictimai-siyasi həyatında mühüm rol oynayırlar. Qalan səbəblər isə bizdən asılıdır. Son illər Azərbaycanın hücum diplomatiyasında çox şey dəyişib. Artıq Ermənistanın işğalçı olduğunu uzun-uzadı danışmağa ehtiyac yoxdur, insanlar özləri hər şeyi dərk edir. Amma etiraf edək ki, ermənilərə verilən dəstəkdə dini təəssübkeşlik də öz rolunu oynayır. Mən həmişə hesab etmişəm ki, din məsələsi heç də əsas deyil. Amma faktlardan da qaçmaq olmaz. 



- ATƏT Parlament Assambleyasının Bakı sessiyasında Azərbaycan regionda gedən geosiyasi oyunlarda iştirakçı olmaqdan ötrü proseslərə qoşulmaq istədi. Söhbət Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı yaranan Bakı qrupundan gedir. Burada Azərbaycan vasitəşilik missiyası rolunu oynamalı və Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin həllinə öz töhvəsini verməli idi. Amma sonradan Bakı Qrupunun gələcəyi sual altına düşdü. Bunun səbəbləri nə idi?
 

- Burada müxtəlif səbəblər var. Birinci olaraq Bakı Qrupunun yaradılmasından sonra ATƏT Parlament Assambleyasının Büro iclası keçirildi. Mən həmin iclasda gördüm ki, “Bakı Qrupu” ifadəsinə qısqanclıqla yanaşanlar var. Bir çoxları Bakının Ukrayna ilə Rusiya münasibətlərinin çözülməsində beynəlxalq mandata sahib olmasını istəmədi. Bakı Qrupuna Avropanın bir sıra dövlətləri, xüsusilə hegemon ölkələr qısqanclıqla yanaşdı. Bakı qrupunun yaradılması təşəbbüsü ATƏT Parlament Assambleyasının keçmiş prezidenti Ranko Krivokapiçə məxsus idi. Ancaq elə Bakı sessiyasında da səsvermə zamanı o, öz vəsifəsini itirmiş oldu. Sonradan bu vəzifəyə gələn İlkka Kanevra Bakı qrupunun fəaliyyətini tam şəkildə qura bilmədi. 

Bakı Qrupunun özünü doğrultmasının bir səbəbi də Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı baş verən proseslərin gərginliyidir. Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı Vyana, Minsk qrupları da yaradıldı. Lakin ən geniş formatlı Bakı Qrupu idi. Biz dəfələrlə məsələ qaldırdıq ki, Bakı Qrupu formalaşsın  və üzvləri müəyyən olunsun. Ancaq bizə verilən cavab ondan ibarətdir ki, Bakı Qrupunun fəaliyyəti üçün münbit şərait yoxdur. Rusiya və Ukrayna da  bu qrupla ciddi əməkdaşlıq edib konkret öhdəlik götürmək istəmirlər. 

- Ümumiyyətlə, Bakı Qrupu yaradılarkən, onun formatı haqqında fikirlər nədən ibarət idi? 

- Birinci region dövlətlərinin, ikinci geosiyasi və dünya gündəmini formalaşdıran ölkələrin, üçüncü isə Rusiya və Ukrayna nümayəndələri bu qrupa daxil olmalı idi. Rusiya və Ukraynanın paritet əsaslarla hərəsindən beş nümayəndə daxil olmalı, digər kateqoriyadan olanlar isə bir nəfər olmaqla Bakı Qrupunda təmsil olunmalı idi. Təxminən 12-15 nəfər Bakı qrupuna daxil olmalı idi. 



- Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı bir məsələyə toxunmanızı istərdik. ATƏT-in Minsk qrupuna 11 ölkə daxildir və oradakı qərarlar konsensus şəklində qəbul edilir. Nəzərə alaq ki, Ermənistan da Minsk qrupunun üzvüdür və heç vaxt Azərbaycanın xeyrinə olan məsələlərdə lehimizə səs verməz. Həm də Minsk Qrupunun həmsədrləri olan Rusiya, ABŞ və Fransa da bu vaxta qədər konfliktin tənzimlənməsi ilə bağlı müsbət addım atmayıblar. Bütün bu amillərə diqqət etsək, ATƏT-in  Minsk Qrupunun hansı formatda dəyişikliyi zəruridir? 

- Dediyiniz konsensus qaydası ATƏT-in dövlət başçılarının sammitinə aiddir. Minsk Qrupu da ATƏT-in dövlət başçılarının qərarı ilə yaradılıb. Minsk Qrupu yaradılmışdı ki, Dağlıq Qarabağ problemini həll etsin və sonradan Minsk konfransı çağırılsın. Əlbəttə, formatın dəyişilməsi ilə bağlı müxtəlif fikirlər səslənir. Biz yaxşı anlayırıq ki, Qarabağ probleminin həllində aparıcı ölkələr olan Rusiya, ABŞ və Fransa kifayət qədər böyük gücə malikdir. Hesab edirəm ki,  Minsk Qrupu formatının dəyişməsi böyük mənada ciddi dəyişikliyə gətirib çıxarmayacaq. Çünki Ermənistan müstəqil qərar qəbul edə bilmir. Amma formatın dəyişməsinin də  tərəfdarıyam. Birincisi olan görə ki, belə fikirlər var ki, Minsk qrupunun həmsədrləri Qarabağ münaqişəsinin həllini öz monopoliyasına alıblar. 

Digər tərəfdən, yeni gələcək ölkələr müəyyən mənada indiki həmsədrlərlə təmasda olublar. Bu baxımdan mən Türkiyə və Almaniya amilini xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Türkiyə Rusiya ilə çox ciddi layihələrə imza atıb və iki ölkə arasında geosiyasi, iqtisadi yaxınlaşmalar və yanaşmalar var. İki dövlət arasındakı layihələr müəyyən dövrdə uğurla həyata keçirilsə, bu, Cənubi Qafqaza da öz təsirini göstərər. Bu gün Avropa İtifaqının əsas lokomotivi olan Almaniyanın Rusiya ilə çox gözəl iqtisadi münasibətləri var. Almaniyanın da proseslərdə  iştirakı Qarabağ probleminin həllinə böyük kömək göstərə bilər. 

 - Qarşıdan parlament seçkiləri gəlir və belə görünür ki, bir çox QHT rəhbərləri də deputat olmaq istəyir. Bunu necə qiymətləndirirsiniz? 

- Hər kəsin konkret bir siyasi platformanı qarşısına məqsəd qoyması onun haqqıdır. Hamıya uğurlar arzu edirəm və deputat olmaq üçün mübarizəni normal qarşılayıram. Amma QHT-lər bir az realist olmalıdır. Yəni seçkidə iştirak etmək, uğur qazanmaq çox çətin prosesdir. Hər kəs öz gücünü, bacarığını, ictimai və siyasi kapitalını düzgün dəyərləndirməlidir. Bəzən görürsən ki,  insanlar xərcə-borca düşür, amma qalib gəlmək şanslarının olmadığını sonradan dərk edir.

2005-ci ildə Şirvan şəhərindən 26 nəfərə yaxın şəxs deputatlığa namizədliyini vermişdi. Sonradan onlardan bəziləri gəlib mənə dedi ki, öz namizədliklərini geri götürmək istəyirlər və buna görə məndən müəyyən məbləğdə vəsait istədilər. Mən isə dedim ki, pulum, vəsaitim yoxdur, kim istəyir geri götürsün, kim istəyir mübarizəsini davam etdirsin. 

Aqşin KƏRİMOV

Twitter
Sizə yeni tvit var
Keçid et
Ukrayna ordusu dəhşət saçdı: Rusiya ərazisi vuruldu