Partiyaların əksəriyyəti parlamentdə müzakirəyə çıxarılacaq layihə ilə razılaşmır
Milli Məclisin yaz sessiyasında “Siyasi partiyalar haqqında” qanuna düzəlişlər layihəsinin müzakirəsi gözlənilir. 1992-ci ildə qəbul olunan qanuna əlavə və dəyişikliklər Prezident Administrasiyasında hazırlanıb. Layihədə siyasi partiyaların dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsi ilə bağlı məsələnin də öz əksini tapdığı söylənilir. 2011-ci ilin axırlarında
Avropa Şurasının Venesiya Komissiyası adıçəkilən qanununa dəyişikliklər layihəsi barədə rəyini açıqlayıb.
Rəydə bildirilir ki, dəyişikliklər siyasi partiyaların fəaliyyətinin daha dəqiq tənzimlənməsini nəzərdə tutur. Amma boşluqlar qalmaqdadır. Orada siyasi partiyaların öz vəsaitlərini xərcləməsinə nəzarət, o cümlədən şəxsi ianələr və korrupsiyanın qarşısının alınması üçün effektiv tədbirlər yoxdur. Üstəlik, ictimaiyyətə açıqlanmalı olan maliyyə məlumatları aydın göstərilməyib.
Venesiya Komissiyası həmçinin bildirib ki, onların 2004-cü ildə verdiyi rəydə müəyyən edilən bəzi problemlər həllini tapmayıb. Bura korrupsiya ianələrinin qarşısının alınması tədbirlərinin səmərəsizliyi, özəl ianələrlə əlaqədar həmkarlar ittifaqlarına qarşı mümkün diskriminasiya daxildir. Komissiya layihə ilə bağlı digər təkliflərini də açıqlayıb.
Hakimiyyət rəsmiləri isə iradların bir çoxu ilə razılaşmır. Bir çox siyasi partiya da layihənin indiki formada qəbul olunmasının əleyhinədir. Qeyd etdiyimiz kimi əsas müzakirə mövzusu siyasi partiyaların maliyyələşdiirilməsi ilə bağlıdır.
Azərbaycanın hakim Yeni Azərbaycan Partiyası da layihədə nəzərdə tutulduğu kimi seçkilərdə iştirak edən siyasi, yaxud parlamentdə təmsil olunan partiyaların dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsinin tərəfdarıdır. Müxalifəti təmsil edən siyasətçilər qeydiyyatdan keçən partiyalara dövlət büdcəsindən maliyyə ayrılmasını təklif edir. Digər partiyalar layihədə hansı məsələlərin öz əksini tapmasını istəyir?
Modern.az saytı bununla bağlı bir neçə partiyadan münasibət öyrənib.
Böyük Qurluş Prtiyasının başqanı, millət vəkili Fazil Mustafa hesab edir ki, Venesiya Komissiyasının layihəyə müsbət rəy verməməsi hakimiyyətin də marağına uyğun olub: “Çünki hakimiyyət “Siyasi partiyalar haqqında” qanunun qəbul olunmasında maraqlı görünmür”.
Bununla belə partiya rəhbəri prosesin başlanmasını məqbul hesab edir: “ Prosesi başa çatdırmaq üçün hakimiyyət məsələyə daha ciddi yanaşmalıdır. Əgər səmimi niyyət varsa, bunu yekunlaşdırmalıdır”.
Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri Sərdar Cəlaloğlunun fikrincə, bu məsələ hakimiyyətlə Venesiya Komissiyası arasında həll olunmamalıdı: “Əgər söhbət “Siyasi partiyalar haqqında” qanun layihəsindən gedirsə, onda ölkədəki bütün siyasi partiyaların bu məsələ ilə bağlı mövqeyi öyrənilməlidi. Faktiki olaraq siyasi həyatın bir tərəfini bu prosesdən kənarda saxlamağı mən düzgün hesab etmirəm”.
Partiya sədrinin sözlərinə görə, Venesiya Komissiyası heç vaxt belə qanun layihəsinə müsbət rəy verə bilməz: “Əks təqdirdə bu qanun Azərbaycanda siyasi partiyaların inkşafına gətirib çıxarmıyacaq”.
ADP sədrinin məsələ ilə bağlı təklifləri də var: “Birincisi, iqtidar və müxalifət partiyaları yığışıb birlikdə bu məsələni öz aralarında həll etməlidirlər. Sözün həqiqi mənasında Azərbaycanda siyasi inkşafa gətirib çıxara biləcək normaları müəyyənləşdirməliyik. Hesab edirəm ki, onda heç Venesiya Komisiyasına da ehtiyac olmaz”.
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası (VHP) təşkilat şöbəsinin müdri Samir Əsədli hesab edir ki, “Siyasi partiyalar haqqında” qanuna əlavə və dəyişikliklər layihəsi mükəmməl hazırlanmayıb: “Bu layihə qəbul olunarsa, demək olar maliyyələşmənin 80-90 faizi Yeni Azərbaycan Partiyasına (YAP) düşəcək. Biz istəyirik ki, ədalətli bir qanun layihəsi müzakirəyə təqdim olunsun, ilk növbədə ölkədə fəaliyyət göstərən əsas partiyaların maraqları nəzərdə tutulmalıdı. Azərbaycanda adı və təkcə sədrindən ibarət olan partiyalar çoxdu, oxşar partiyalardan Milli Məclisdə də var. Ona görə hesab edirəm ki, 1995-ci ildən bəri seçkilərdə iştrak edən əsas partiyalar bu maliyyələşmədən kənarda qalmamalıdırlar. Eyni zamanda partiyaların qeydiyyatı ilə bağlı bəzi problemlər mövcüddür, onlar da həll olunmalıdı. Mükəmməl bir qanun layihəsi hazırlanmalıdı. Əgər hakimiyyət özü ölkədə siyasi partiyalar inistutunun inkşaf etməsinə maraqlıdırsa, qanun layihəsi də ona uyğun formada olmalıdır. Türkiyə təcrübəsinə əsaslanmaq düz deyil. Türkiyədə parlamentdə təmsil olunan partiyalar dövlət tərəfindən maliyyələşir. Amma Azərbaycanla Türkiyə reallığı tamamilə bir-birindən fərqlənir. Məsələn, VHP parlamentdə YAP-dan sonra ən çox deputatı olan partiyadı. Amma biz istəmirik ki, digər partiyaların hüquqları pozulsun. Parlamentdə deputatı olan elə partiya var ki, üzvlərini sayı parlamentə düşə bilməyən partiyanın bir rayon təşkilatının sayı qədər deyil. Hesab edirəm ki, bunlar da nəzərə alınmalıdı. AXCP, Musavat kənarda qoyula bilməz, çünki bunlar ölkənin əsas aparıcı müxalifət partiyaları hesab olunur”.
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (AXCP) sədr müavini Fuad Qəhrəmanlının sözlərinə görə, təklif olunan yeni qanun layihəsində mövcüd olan qanunun daha da murtəceləşməsi nəzərdə tutulur: “Qeydiyyatdan keçmək üçün üzvlərin sayının artırılması, əlavə sənədlərin istənilməsi, partiyaların maliyyələşməsi ilə bağlı parlamentdə təmsilçilik prinsipinin yer alması və. s məsələlər onu göstərir ki, bu layihə ölkədə siyasi partiyaların siyasi sistemdən sıxışdırılıb çıxarılması məqsədini güdür. Təbii ki, təklif olunan dəyişikliklər məhz bu baxımdan daha çox hakimiyyətin istəklərinə, iradəsinə uyğun gəlir. Məhz bu səbəbdən Venesiya Komissiyası layihəyə müsbət rəy vermədi. AXCP-nin mövqeyi belədir: əgər yeni qanun layihəsinin qəbuluna ehtiyac varsa, burada öz əksini tapan müddəalar yalnız YAP-ın iradəsini əks etdirməməlidir”.
AXCP funksionerinin fikrincə, ölkədəki bütün siyasi partiyaların bu layihəsinin müzakirəsində iştrakı təmin olunmalı və onların da rəyləri, fikirləri nəzərə alınmalıdı: “Bütun hallarda qanunvericilikdə dəyişiklikləri o zaman zəruri hesab edirik ki, o demokratikləşməyə xidmət etsin. Konkret təkliflərimizi də yalnız layihənin ümumi müzakirəsi zamanı irəli sürə bilərik”.
Müsavat Partiyası başqanının müavini Gülağa Aslanlı isə Venesiya Komissiyasının fəaliyyətindən də o qədər razı qalmadıqlarını deyib: “Məsələ burasındadır ki, qanuna edilən dəyişikliklər haqqında Azərbaycandakı siyasi partiyalara heç bir məlumat vermədən hakimiyyət həmin sənədi Venesiya Komissiyasına göndərib. Bu, Azərbaycan hakimiyyətinin siyasi partiyalara, xalqa, cəmiyətə olan münasibətidi. Amma Venesiya Komissiyası da həmin dəyişiklikləri siyasi partiyalara göstərməyib və nədən ibarət olması haqqında heç bir məlumat verməyib. Bu isə Venesiya Komissiyasının səlahiyyət həddini aşması deməkdi. Onlar bunu hökmən etməlidilər. Digər tərəfdən, Venesiya Komissiyası bir neçə təklif göndərmişdi. Azərbaycan hakimiyyətinin bu məsələdə təmsilçisi olan Əli Həsənov isə qeyd etdi ki, “biz qabaqcadan dörd məsələdə Avropanın verəcəyi təklifləri qəbul etməyəcəyimizi bildirmişdik”. Əgər dörd məsələdə təklifləri qəbul etməyəcəkdinizsə, onda siz bu layihəni niyə Avropa Şurasına göndərirdiniz? Qəbul edilməyən məsələlər çox ciddidir və hakimiyyət onları qəbul etmək niyyətində deyil”.
G.Aslanlı layihə ilə tanış olmadığı üçün partiya adından təkliflər irəli sürülməsinin də tam mümkün olmadığını qeyd edib: “Biz sadəcə olaraq həmin layihədə siyasi partiyaların qeydiyyata alınması məsələsinin sadələşdirilməsini, ən azı olduğu kimi saxlanılmasını istəyirdik. Amma hakimiyyəti məsələni xeyli qəlizləşdirmək istəyir. Təklif irəli sürüblər ki, əgər əvvəllər partiyanın qeydiyyata alınması üçün min nəfər partiya üzvu kifayət idisə, indi o rəqəmin sayı beş minə qaldırılmalıdır. Eyni zamanda partiya üzvlərinin hər birinin imzası tələb ediləcək. Bu, Azərbaycan kimi ölkədə heç də yaxşı heç nə vəd eləmir. Partiyaların büdcədən maliyyələşdirilməsi ilə də bağlı təkliflərimiz var. Bu məsələləri yalnız birgə müzakirə zamanı həll etmək mümkündür”.
Mail Ağaxanov
