Vəfa Allahverdiyeva
Yəqin ki, hansısa Avropa ölkəsi məmurlarının velosipedlə işə gedib-gəlməsi xəbərləri, eləcə də bu ölkələrdə canlı şahidi olduğumuz bol-bol velosipedlərin küçələrdə sağa-sola şütüməsi bizi heyrətləndirməsəydi, ikitəkərli primitiv nəqliyyat növü gözümüzdə bu qədər böyüməzdi.
Böyüməyinə, həqiqətən böyüyüb.
Amma indilikdə yalnızca uşaqlarımızı məmnun etmək, başını qatmaq, fiziki inkişafını düşünmək baxımından.
Böyüklərə gəlincə...
Əksəriyyətində komplekslər-utancaqlıq, yekəlik halı Avropanın sadəliyə və sağlamlığa xidmət edən bu dəbinin arxasınca getməyə hələlik mane olur.
Halbuki ötən il zavod da tikib istifadəyə verdik.
Nəhayət, sabah həmin zavod özünün ilk məhsulunun dizaynını, keyfiyyətini, çeşidini sərgiləyən təqdimat mərasimini keçirəcək.
Böyüklərin bu velosiped utancaqlığı isə zavodun artıq bəribaşdan ixrac təyinatlı çalışacağı qənaətini möhkəmləndirir.
Quş kimi yüngül nəqliyyat vasitəsi velosiped, tarixən Fransa və İngiltərə ixtirası sayılsa da, hollandlar qədər bu dəbə düşkün ola bilmədilər.
Yəni, belə analogiyadan bir rahatsızlıq var ki, yerli velosiped istehsalçısı olmaq faktı çətin ki, cəmiyyətin zövqünə kütləvi təsir etsin.
Tək bir məlum səbəbdən ki, toplum dəbdəbəli maşını qoyub velosipedə minmək qədər sadələşməyib;
Bunun komfort nəqliyyatdan sağlamlığa daha xeyirli olduğunu bilmək qədər düşüncəli deyil.
Amma gerçəkdən də, bizim şəhərin, bizim toplumun bu velosiped dəbinə, velosiped mədəniyyətinə çox ciddi ehtiyacı var.
Bu dəbi ənənəyə çevirmək, bu mədəniyyəti şüurlarda bərkitmək millət qarşısında böyük xidmət çəkisinə malik olardı.
Çünki hər gün ölümlə sonuclanan qəzalar, boğanaq atmosfer, ərşə yüksələn toz-duman, yuxuya qənim kəsilən amansız səs-küy, yollarda zaman itirmək, ömrü yol stresi ilə çürütmək maşın sıxlığının bais olduğu kədərli nəticələrdir.
Hələ dəbdəbəli maşınlarla ortaya çıxan sosial bərabərsizlik, maşın markası və dəyəri üzərindən bir-birinə qıcıq vermələr, yəni mənəvi iflas - bütün bunlar velosipedi zəncirvarı nə qədər bəlanı sıradan çıxara, mənəvi aşınmanı ört-basdır edə bilən səbəb kimi tanıdır.
Kübarlıq yekə maşında gəzmək, sükan arxasında forslu idarəçiliklə ətrafı toz-dumana bulamaq deyil.
Dəbdəbəni sadə ikitəkərli minik vasitəsinə dəyişə bilmək də özü bir kübarlıqdır.
Necə ki, Avropanın kübar insanlarına, elit təbəqəsinə məxsus əmlakda bər-bəzəkli maşın qədər velosiped də xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
Məmurlar nə dövlətin yanacağını göyə sovurur, nə xidməti maşın davası döyürlər.
Sadə təbəqə, nə cırılmış təkərin yamağını dərd edir, nə maşını hərəkətə gətirən yanacağın pulunu.
Çünki utanmadığı velosiped ondan bu dərdləri dərd etməyi gözləmir.
Bizim kimi toplumlara gəlincə:
Qəribədir, rüşvət almağa utanmayasan, velosiped sürməyə utanasan.
Böhtan, şər atmaqdan utanmayasan, bəzəkli maşın yerinə velosipedə sahiblikdən utanasan.
İçki düşkünü olmaqdan abır etməyəsən, amma velosipedə qalxıb-düşməkdən utanasan.
Tək bu utanmaq, daha doğrusu, bəyənməmək, məhz şərqli keyfiyyəti olan yekəlik, ədalanmaq olmasaydı, Azərbaycanda velosiped istehsal edən ikinci zavoda da, bəlkə ehtiyac yaranar, üstəlik, ölkəyə velosiped idxalı əməlli faizə çatar, nəhayət, günlərin birində paytaxtdakı nəqliyyat xaosu səssiz, balaca minik vasitəsinin təhlükəsiz karvanına uduzub, şəhər insanının əsəblərinə əvəzsiz sakitliyi hakim edərdi.
Ekologiya ciplərin yerinə keçən velosiped sayəsində özünü toparlayıb, insanın nəfəsinə təmiz havanı səxavətlə ötürərdi.
Qəzalarda sıradan çıxan işıq dirəkləri, ildə korlanan asfalt yollar, qayğısı artan dövlət büdcəsı...o da velosipedə minnətdar olardı.
Çətini bir məmurun velosipedlə işə gedib-gəlməsinə kimidir.
Çətini bir ünlünün velosipedlə kameralara tuş gəlməsinə kimidir.
Dəb, örnək birinin, ikisinin, amma populyar simaların timsalında başlayır...
İkitəkərli araba üçün zavod tikmək, bu haqda danışmaq, fikir söyləmək gülməli görünə bilər.
Amma bizdə dodaq qaçıran bu istehsal növü Avropa insanının mədəniyyətinə, ekologiyasına, büdcəsinə nələr verib, hesablamaq heç də çətin deyil.
Sabah sərgilənəcək ilk istehsal nümunələrinin keyfiyyətinə şübhəm olduqca azdır.
Mənim əsasən, toplum olaraq, bu sadə nəqliyyatın sadəlik gücündən tutmuş, sağlamlığa, ətraf mühitə faydasını dərk etməli olan şüurumuzun keyfiyyətinə şübhəm var...
