Real faktlara və müşahidələrə əsaslanaraq onu demək olar ki, Qarabağın beynəlxalq problemə çevrilməsi bu münaqişənin ömrünü xeyli uzadıb. Əvvəllindən Qarabağa məhəlli deyil, daha çox beynəlxalq problem kimi baxılıb.Əgər Azərbaycan təbii sərvətlərdən məhrum, ərazisi heç tranzit layihələr üçün əhəmiyyət kəsb etməyən bir region olsaydı təbii ki, o zaman Qarabağ məhəlli problem kimi qalardı. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yaranmasında və bu qədər uzanmasında beynəlxalq geosiyası maraqlar və toqquşan mövqeylər ortadadır. Konfliktin həlli ilə bağlı həmsədrlərin qeyri qənaətbəxş fəaliyyəti bu gün göz qabağındadır. Əgər dünya dövlətləri, beynəlxalq təşkilatlar bu münaqişəni həll edə bilmirsə və yaxud etmək istəmirsə,onda ortalığa suallar çıxır.
Bəs, Çeçenistan, Yuqoslaviya, İraq problemləri hərb yolu ilə necə həll edildi?
Vaxtılə Çeçenistan milli müstəqillik uğrunda mübarizəyə qalxdı. Dünyanın ayrı–ayrı dövlətləri Çeçenistanın müstəqilik uğrunda mübarizəsini müdafiə etdi. Ancaq müəyyən zaman və məkan müstəvisində Rusiya onu daxili işi elan edərək gündəmdən çıxartdı. Silah gücünə çeçenlərin müqavimətini qıraraq tam da olmasa problemin həllinə nail oldu. İraq məsələsi gözümüzün qarşısındadır.Yuqoslaviya kimi bir dövlətin dünya xəritəsindən silinməsi nəticəsində bir sıra dövlətlər yarandı. Deməli,Qarabağ məsələsinin həllinə ikili standartlardan yanaşılmasaydı bu problemin çözülməsi mümkün idi. Dünya dövlətlərinin bu məsələdə ədalətli, yekun sözünü deməməsi, həmin ölkələrin Qarabağ problemində üst-üstə düşən və toqquşan maraqlarıdır.
Təəssüf ki,neft amili də münaqişənin həlli üçün həlledici arqument ola bilmədi. Təbii ki, neft müqavilələri, xaricdən Azərbaycana cəlb olunan xarici investisiyalar Qarabağ probleminin həllində müəyyən qədər təsir gücünə malikdir.Xarici investorlar münaqişənin genişlənməsindən, müharibənin yenidən başlamasından narahatçılıq keçirirlər.
Azərbaycanın neft-qaz ehtiyatları regionun və dünyanın enerji təhlükəsizliyində nə qədər böyuk rol oynadığı hamıya bəllidir. Bütün bu faktorlar Azərbaycana marağı hər zaman artırır. Digər tərəfdən dünyanın ağırlıq mərkəzi Qərbdən Şərqə keçir. Artıq Qərb Şərqə xammal bazası kimi baxmaqla səhv etdiyinin fərqindədir.
Maraqlı dairələrin düşünülmüş siyasəti olan Qarabağ münaqişəsi sovet siyasi sistemində baş qaldırdı. O zaman Azərbaycanda bəzi şəxslər deyirdilər ki, ölkəmiz müstəqillik qazanmayana qədər bu problem həll olunmayacaq. Lakin Azərbaycan müstəqilliyinə qovuşsada Qarabağ konflikti həllini tapmır. Bir çox xarici dövlətlər o cümlədən Rusiya Azərbaycana təzyiq vasitəsi kimi bu problemin uzanmasında maraqlıdır.
Nədənsə bu konfliktin həllini beynəlxalq təşkilatlardan gözləmək heçdə doğru görsənmir. 30 ildən artıqdır İsrail-Fələstin münaqişəsinin həlli ilə bağlı danışıqlar aparılsa da heç bir irəliləyiş yoxdur. Beynəlxalq təşkilatların gücsüzlüyü, yalnız tövsiyə verən qurum olması şübhəsizdir. Dünyanın 19 nöqtəsində bu və digər dərəcədə münaqişə ocaqları var. Təcrübə də göstərir ki, bu münaqişələrin həllinə BMT qadir olan təşkilat deyil. Yalnız Azərbaycanla bağlı 4 qətnamə qəbul edilib. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qəbul etdiyi qətnamələrdə Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərinin qeyd-şərtsiz boşaldılması tələb olunsada, bu vaxta qədər Ermənistan bu tələblərə məhəl qoymur.
Ancaq bir vacib məqamı unutmamalıyıq. Gürcüstana Rusiyanın hərbi təcavüzü NATO tərəfindən sərt etirazla qarşılandı və qətnamə qəbul edildi. Bu məsələ təcavüz faktı kimi gündəmə gətirildi. Ancaq Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi müdaxiləsi ilə bağlı NATO belə qətiyyətli mövqe ortalığa qoymur. İkili standartlar Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin uzanmasına gətirib çıxarır.
Bu yaxınlarda keçirilən NATO-nun Lissabon toplantısında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınması ilə bağlı önəmli qərar qəbul edilib. Lakin təcavüzkar Ermənistana qarşı daha sərt tədbirlərə əl atmağın vaxtı çoxdan çatıb.
Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda antiterror əməliyyatı həyata keçirməsi üçün kifayət qədər əsasları var. Necə ki, Rusiya vaxtı ilə Çeçenistanı daxili məsələsi və məhəlli problemi elan edərək antiterror adı ilə əməliyyatlar həyata keçirdi. Şimal qönşumuz beynəlxalq hay-küylərə o qədərdə əhəmiyyət vermədi. Deməli, Azərbaycanda öz ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçün Dağlıq Qarabağı məhəlli münaqişə kimi qəbul edib və orada antiterror əməliyyatları keçirməyə tam haqqı və hüququ var.
Təbii ki, bütün münaqişələrin həlli gec-tez mümkün olur. Sadəcə olaraq zaman məsələsi var. Problemi həll etmək üçün danışıqları davam etdirməklə bərabər ordumuzu gücləndiririk. Azərbaycanın hərbi potensialı gündən-günə artmaqdadır.Düşünürəm ki, bu çox düşünülmüş siyasətdir. Ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazda sabitlik üçün görünür zaman lazımdır. Problemin həllində aparılan danışıqlar bir nəticə verməsə təbii ki, Azərbaycan hərb yolu ilə torpaqlarını azad etmək zorunda qalacağı şübhəsizdir.
