Vüqar Tofiqli
Bu gün bizim günümüzdür. Dahi Həsən bəy Zərdabinin “Əkinçi” qəzetinin ilk sayının işıq üzü gördüyü gün. Bizim həmdə milli bayramımızdır. Xoş günümüzdür. Amma çox təəssüf ki, ürəklə bu günün sevincini yaşamamış 23 iyul tarixi gəlir. Bu həmin gündür ki, bizim üçün əziz və doğma bir şəhər erməni silahlı dəstələri tərəfindən işğal edilib. Təsadüfə bir baxın ki, Şuşanın işğal gününün səhəri İkinci Dünya müharibəsində qazanılan Qələbəni qeyd edir və iş günü olmadığı üçün özümüzü sanki daha rahat hiss edirik. Maraqlıdır, görən Allah qarşısında hansı günah sahibi olmuşuq ki, bizi hər il belə mənəvi əzab-əziyyətə qatlaşmağa məcbur edir.
***
Etiraf edim ki, Şuşanı Ağdamdan heç vaxt ayırmamışam. Mənim üçün İçərişəhər Bakı üçün necə qiymətlidirsə, necə əzizdirsə, Şuşa da Ağdam üçün elə əzizdir. Köklü şuşalıların Ağdamda, ağdamlıların isə Şuşada evləri var idi. Aralarında 35 kilometr məsafə olsa da, sanki bir gündə dünyaya gəlmişdilər. Şuşa Ağdamdan cəmi iki yaş böyük olsa da, əzab-əziyyətə daha çox qatlaşmış, böyümüş, inkişaf etmişdi. Hələ keçmiş sovet dövründə respublika tabeli şəhərə, ümumittifaq səviyyəli kurort zonasına çevrilmişdi.
Amma Ağdam da inkişaf səviyyəsinə görə geri qalmamışdı. Şəhər regionun istisadi mərkəzinə çevrilməkdə idi. Ümumittifaq səviyyəli iki zavod, şərab emalı zavodu, taxıl məhsulları kombinatı və onlarca saysız-hesabsız müəssisələr.
Bəli, bunlar Ağdamda idi. O Ağdamdakı 27 ildir ana istəkli balasından ayrı qalan kimi, biz də şəhərimizə tamarzı qalmışıq.
***
Beləliklə, Göytəpədən uzanan yolla Uzundərədəki dəmiryol korpüsünü keçməklə şəhərin bir addımlığında olurdun. Hər tərəfdə gözə üzüm plantasiyaları dəyirdi. Ağdamın sanki bəxti yenicə açılmışdı. Rayon pambıq əkib-becərməkdən qurtulmuşdu. Hər tərəfdə üzümlüklər uzanıb gedirdi. Allah özü rayona bu “çörəyi” qismət eləmişdi.
Ətyeməzlıyə çatar-çatmaz isə sağ tərəfdə yeni cərgə ilə salınan kooperativ evlərin sırasından bir balaca irəli getməklə sola burulub Kötəl arxının körpüsünə çatırdın. O illərdə yolun solunda Ağdamın məşhur 50 nömrəlisi, sağında isə səksəninci illərin sonlarında açılışı keçirilən, ağdamlıların doğru-düzgün istifadə etmədiyi, hansısa təxribat nəticəsində partladılan yeni avtovağzal idi.
Bəli, elə burdaca dayanım. Çünki davamını yazdıqca kövrək hisslər sanki məni ağuşuna alıb şəhərin daha dərinlıyinə məhşur bazarına, Tələt kişinin aptekinin yanından keçməklə, ordan bir nömrəlisinə, bir azda qabaga gedib Tağı kişinin kitab mağazasını keçməklə Lenin bağına aparır. Üzbəüzdə isə fəxrimiz Xudu Məmmədovun layihəsi olan Sadıq Murtuzayevin təşəbbüsü ilə inşa edilən məşhur “Çay evi” və bu gün Ağdamın yeganə “sağqalan” Məscidi…
***
Xudu Məmmədovun adını ona görə yazdım ki, Ağdam o illərdə və sonrakı illərdə tək xanəndələri ilə tanınmırdı. Ağdam həmdə elm adamları ilə-Göyüşovlarla, Mikayılovlarla və onlarca mənim də unutduğum simalarla tanınırdı. İstər o illərdə, istərsə də indiki dövrdə, elmimizin elə sahəsi yoxdur ki, orda akademikə bərabər tutulacaq səviyyəfə professorumuz olmasın. Bu gun o ənənəni vizit kartımız, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Rafir Əliyev dühası yaşadır. Bu sıraya mütləq şəkildə professor xanım Kübra Əliyevanı da əlavə etməyə bilmirəm. Bu arada Kübra xanımın bəlkə özünündə unutduğu görüşdə söylədiyi bir xatirəni qeyd etməyə bilmirəm.
Əlavə edim ki, əslən Şuşalı olsalar da, Kübra xanımın atası Muxtar Əliyevin Ağdamın mərkəzindəki 28 Aprel küçəsində evləri var idi. Onu da əlavə edim ki, şəhərdə iki Muxtar Əliyev adlı tanınmış sima var idi. Biri “komxoz”un müdiri, digəri isə savadı ilə sayılan seçilən texnikum müəllimi Muxtar Əliyev. Kübra xanımın atası elm adamı idi.
Nə isə, o illərdəki şəhərdə formalaşan mühitə toxunan Kübra xanım danışır ki, atam bizi tətil günlərdə Bakıya gətirər və bizi “Azdramada”kı tamaşalara baxmaga aparardı.
Bəli, bu ənənə artıq ötən əsrin 50-60-ci illərində şəhərdə hökm sürürdü. Bu isə o demək idi ki, şəhərdə həm də teatr mədəniyyəti formalaşmışdı…
***
1993-cü ilin 23 iyul tarixi bizlər üçün unudulmayacaq bir gündür. O illərdə yaşayan hər kəsin yəqin yaxşı yadında olar. Birincisi ermənilərin şəhəri işğal etdikdən üç gün ərzində şəhərdə sərbəst hərəkətə ürək etməmələri, bir də sonrakı günlərdəki ikigünlük sakitlik. Sanki havada bir quş uçsaydı, səsi hər tərəfə yayılardı.
***
Bu gün isə 2020-ci ilin iyulun 22-dir. O ildən düz 27 il keçib. Nə qədər keçəcəyini isə Allah bilir. Arzum odur ki, bütün sahələrdə iqtisadi, sosal, siyasət meydanında qazandığımız uğurları Qarabağa kökləyək və o torpaqları silah gücünə də olsa geri qaytaraq.
Tovuz rayonundakı son təxribatdan sonra dolayısıyla doğan hadisələr göstərdi ki, BİZ BİRLİKDƏ GÜCLÜYÜK. Ancaq irəli getmək üçün bütün sahələri öyrəndiyimiz kimi erməni siyasətini də dərindən öyrənib onlara qarşı istifadə etməyi də öyrənməliyk. Vaxt yetişib.
Allah bizə Ağdamın, Şuşanın və bütün Qarabağın güllü-çiçəkli xoşbəxt günlərini görməyi qismət eləsin!!!
AMİN!!!
